پخش زنده
امروز: -
بازداشت های اخیر در عربستان
تردید ولیعهد سعودی در کنترل ارکان قدرت
بازداشت‌های اخیر در عربستان نشانه این است که محمد بن سلمان از کنترل ارکان قدرت در این کشور اطمینان ندارد.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما به نقل از شبکه الجزیره، بازداشت‌های اخیر شاهزادگان بلندپایه در عربستان سعودی نشان می‌دهد، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به در دست داشتن ارکان قدرت در این کشور اطمینان ندارد.
مجری شبکه الجزیره گفت: مقامات سعودی به پنهان کاری درباره بازداشت شماری از شاهزادگان بلندپایه که در راس آن‌ها احمد بن عبدالعزیز آل سعود قرار دارد، ادامه می‌دهند. مطبوعات غربی و خبرگزاری‌های بین المللی فاش کردند بازداشت احمد بن عبدالعزیز، پس از انتقاد او از تعطیلی مسجد الحرام و مسجد نبوی به علت نگرانی از شیوع ویروس کرونا، صورت گرفت. احمد بن عبدالعزیز برادر شاه سعودی است و بازداشت او، اقدام بی سابقه‌ای است که به گفته ناظران، بیانگر بی اعتمادی محمد بن سلمان به در دست داشتن ارکان قدرت در عربستان است. این ناظران، درباره خطر این اقدام بر انسجام خاندان آل سعود هشدار می‌دهند.ماجد عبدالهادی گزارشگر شبکه الجزیره، گفت: سرنوشت احمد بن عبدالعزیز از شاه احتمالی به زندانی قطعی تبدیل شد و هیچ طرف رسمی در عربستان به این سوال پاسخ نمی‌دهد که چرا حق فرضی او برای به ارث بودن پادشاهی این کشور بر خلاف روند هفتاد سال گذشته، زیر پا گذاشته شد یا اینکه چرا بازداشت و زندانی شده است؟ شمار دیگری از شاهزادگان برجسته از آل سعود هم بازداشت شدند. بر اساس توافق داخلی خاندان آل سعود، احمد بن عبدالعزیز شرایط لازم برای ولیعهدی یا پادشاهی را دارد. او یکی از هفت فرزند عبدالعزیز آل سعود از خاندان السدیری است که همواره قویترین جناح در آل سعود محسوب می‌شدند. او دارای مدرک علوم سیاسی از یک دانشگاه در آمریکاست. مسیر زندگی این شاهزاده ۷۸ ساله دستکم مانند دیگر برادرانش راحت نبوده است. او ۳۷ سال معاون وزیر کشور بود و در سال ۲۰۱۲ که مسئولیت این وزارتخانه حساس را برعهده گرفت، پس از پنج ماه برکنار شد و محمد بن نایف برادرزاده اش این مسئولیت را برعهده گرفت.
در ادامه این گزارش آمده است: مهمترین مسئله در پیشینه احمد بن عبدالعزیز آن است که عبدالله بن عبدالعزیز به جای احمد، مقرن برادر کوچکترش را به عنوان جانشین ولیعهد منصوب کرد. این اقدام بعدا باعث باز شدن راه بر روی نوادگان عبدالعزیز آل سعود شد. مقرن در دوره ملک سلمان، ولیعهدی را کنار گذاشت و به سرعت این سمت به محمد بن سلمان رسید. پس از آنکه ولیعهد جوان به سرعت ارکان کشور را در مشت خود گرفت، جنگ‌ها و کشمکش‌هایی که در منطقه به راه انداخت و نیز سیاست‌های هولناک و بحث برانگیز او، زمینه آن را ایجاد کرد تا احمد بن عبدالعزیز بار دیگر به عنوان جایگزین احتمالی محمد بن سلمان مورد توجه قرار گیرد و این موضوع، مشروط به آن است که آل سعود تصمیم بگیرد ماجراجویی درباره شرایط فعلی و آینده خود را متوقف کند. احمد بن عبدالعزیز در پاسخ به خبرنگاران در لندن، خاندان آل سعود را مسئول جنگ یمن ندانست و تاکید کرد مسئولیت آن بر گردن شاه و ولیعهد اوست. احمد بن عبدالعزیز بعدا با گرفتن تضمین‌هایی از آمریکا و انگلیس، به عربستان بازگشت. به استناد مطبوعات بزرگ و خبرگزاری‌های جهانی مانند آسوشیتدپرس، بازداشت احمد بن عبدالعزیز بر خلاف آنچه که بازداشت کنندگان تبلیغ می‌کنند، به هیچ وجه به علت تلاش برای کودتا نبوده است. زیرا تنها کاری که او اخیرا صورت داده بود، انتقاد از تعطیلی مسجد الحرام و مسجد نبوی بود. به نظر می‌رسد احمد بن عبدالعزیز، قربانی کودتای زودهنگام است تا او را پیش از آنکه شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین المللی به قدرت برساند، سرنگون کند.
ادامه ماجراجویی بن سلمان، آینده او را با خطر روبرو می کند
به گزارش المیادین، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با ادامه ماجراجویی های خود در بازداشت شاهزادگان بلندپایه و نیز مازاد عرضه نفت به بازارهای جهانی، آینده خود را در قدرت با چالش روبرو می کند.
مجری شبکه المیادین گفت: سوال آن است که محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در سایه کاهش بهای نفت، چگونه طرح ها و برنامه های بزرگ اقتصادی خود را محقق خواهد کرد؟ به ویژه که اقتصاد عربستان تا 95 درصد به نفت وابسته است. روزنامه نیویورک تایمز تاکید کرد مانورهای جدید محمد بن سلمان برای تثبیت قدرت در دستانش از جمله بازداشت های جدید و ماجراجویی اش در بازار نفت، بحث ها در غرب را درباره امکان اعتماد به او به عنوان شریک، بار دیگر مطرح کرده است.
زهرا الدیرانی گزارشگر شبکه المیادین، گفت: بازداشت شماری از شاهزادگان و افزایش تولید نفت، بحث ها در پایتخت های غربی درباره امکان اعتماد کردن به محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به عنوان شریک را احیا کرده است. روزنامه نیویورک تایمز با انتشار این مطلب تاکید کرد آغاز کردن جنگ قیمت در بازار جهانی نفت، همزمان با بازداشت ها در عربستان، گمانه زنیهایی را ایجاد کرده است که آیا بن سلمان به دنبال حذف کردن مخالفان احتمالی اش است؟ نیویورک تایمز به نقل از کریستین اسمیت تحلیلگر مسایل خلیج فارس به این مسئله اشاره کرد که خطری که بن سلمان را تهدید می کند از طرف شاهزادگان رقیب او نیست، بلکه سقوط درآمدهای نفتی و تاثیر آن بر طرح های اقتصادی اش است. نیویورک تایمز به نقل از مسئولان سعودی نزدیک دربار این کشور، تاکید کرد بن سلمان قدرت خود را به طور کامل تثبیت کرده و هیچ چیزی باقی نمانده است که بخواهد از آن بترسد. حاکمان سابق سعودی، بازداشت های مهم در عربستان را ابتدا به واشنگتن و لندن خبر می دادند، اما محمد بن سلمان در دیدارهای اخیر خود با وزرای امور خارجه آمریکا و انگلیس، هیچ اشاره ای به احتمال بازداشت ها نکرده بود.
در ادامه این گزارش آمده است: آندرو میلر مقام سابق در وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد بازداشت ها و جنگ قیمت، بیانگر شخصیت محمد بن سلمان است. میلر تاکید کرد بن سلمان درس عبرت نمی گیرد و عملکرد او مبتنی بر تجربیات گذشته نیست و تصور می کند فراتر از قانون است و عربستان برای متحدان غربی اش به اندازه ای اهمیت دارد که هر کاری صورت بدهد، باز هم از آن استقبال می کنند.
زهرا الدیرانی گزارشگر شبکه المیادین، گفت: بازداشت شماری از شاهزادگان و افزایش تولید نفت، بحث ها در پایتخت های غربی درباره امکان اعتماد کردن به محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به عنوان شریک را احیا کرده است. روزنامه نیویورک تایمز با انتشار این مطلب تاکید کرد آغاز کردن جنگ قیمت در بازار جهانی نفت، همزمان با بازداشت ها در عربستان، گمانه زنیهایی را ایجاد کرده است که آیا بن سلمان به دنبال حذف کردن مخالفان احتمالی اش است؟ نیویورک تایمز به نقل از کریستین اسمیت تحلیلگر مسایل خلیج فارس به این مسئله اشاره کرد که خطری که بن سلمان را تهدید می کند از طرف شاهزادگان رقیب او نیست، بلکه سقوط درآمدهای نفتی و تاثیر آن بر طرح های اقتصادی اش است. نیویورک تایمز به نقل از مسئولان سعودی نزدیک دربار این کشور، تاکید کرد بن سلمان قدرت خود را به طور کامل تثبیت کرده و هیچ چیزی باقی نمانده است که بخواهد از آن بترسد. حاکمان سابق سعودی، بازداشت های مهم در عربستان را ابتدا به واشنگتن و لندن خبر می دادند، اما محمد بن سلمان در دیدارهای اخیر خود با وزرای امور خارجه آمریکا و انگلیس، هیچ اشاره ای به احتمال بازداشت ها نکرده بود.
در ادامه این گزارش آمده است: آندرو میلر مقام سابق در وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد بازداشت ها و جنگ قیمت، بیانگر شخصیت محمد بن سلمان است. میلر تاکید کرد بن سلمان درس عبرت نمی گیرد و عملکرد او مبتنی بر تجربیات گذشته نیست و تصور می کند فراتر از قانون است و عربستان برای متحدان غربی اش به اندازه ای اهمیت دارد که هر کاری صورت بدهد، باز هم از آن استقبال می کنند.
مخالف عربستانی: بن سلمان فقط فرماندهان وفادار به خود را حفظ می‌کند
مخالف عربستانی و رئیس جنبش اسلامی برای اصلاح در لندن، تاکید کرد محمد بن سلمان ولیعهد سعودی قصد دارد با پاکسازی نیرو‌های امنیتی و مسلح عربستان سعودی، فقط فرماندهان وفادار به خود را حفظ کند.
مخالف عربستانی و رئیس جنبش اسلامی برای اصلاح در لندن، تاکید کرد محمد بن سلمان ولیعهد سعودی قصد دارد با پاکسازی نیرو‌های امنیتی و مسلح عربستان سعودی، فقط فرماندهان وفادار به خود را حفظ کند.
سعد الفقیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره، درباره احتمال بازداشت شماری از مسئولان امنیتی و نظامی عربستان پس از بازداشت اخیر شاهزادگان، گفت: احتمالا هدف از این اقدام، کنار زدن طرفداران متعب بن عبدالله از گارد ملی است تا فقط کسانی در آن در مسئولیت باقی بمانند که وفاداری کامل به محمد بن سلمان ولیعهد سعودی داشته باشند. بن سلمان قصد دارد نیرو‌های ویژه، نیرو‌های مرزبانی و گارد ساحلی را به طور مستقیم زیر نظر دربار قرار دهد و هیچ نیروی وابسته به وزارت کشور، به جز نیرو‌های پلیس عادی باقی نماند. ارتش عربستان هم که در دست محمد بن سلمان است.
الفقیه افزود: شمار زیادی از افسران ارتش، گارد ملی و افسران امنیتی بازداشت شدند که یک پاکسازی واقعی این نیروهاست. این افراد هیچ اقدامی صورت نداده بودند، اما محمد بن سلمان به عنوان یک اقدام پیش دستانه، آن‌ها را بازداشت کرد تا مانع از هر نوع اقدام احتمالی شود. بن سلمان تصور می‌کند که ممکن است این افراد به احمد بن عبدالعزیز وفادار باشند. این تصور هم بی جا نیست، زیرا شمار زیادی از افسران از داخل آل سعود یا از خارج آن، به حمایت از احمد بن عبدالعزیز تمایل دارند. بازداشت احمد بن عبدالعزیز، ریسک بزرگی است که محمد بن سلمان انجام داد، زیرا برای پایان دادن به هر نوع مخالفتی یا باید همه شاهزادگان طرفدار احمد بن عبدالعزیز را بازداشت کند، یا اینکه بازنده خواهد شد. سکوت مقامات سعودی درباره این ماجراها، عجیب نیست، زیرا هیچ اعتقادی به شفافیت ندارند. دولت سعودی در زمان حمله صدام حسین به کویت، پنج روز سکوت کرده بود تا اینکه به صورت غیرمنتظره، ورود نیرو‌های آمریکایی به عربستان اعلام شود. آنچه که مطبوعات آمریکا درباره عربستان منتشر می‌کنند، به واقعیت نزدیکتر است چیزی است که رسانه‌های سعودی منتشر می‌کنند.
پرده جدید از جنگ برسر تخت پادشاهی ریاض
یک تحلیلگر ترکیه‌ای نوشت: در صحنه سیاست داخلی عربستان سعودی با بازداشت دو شخصیت مهم سیاسی جنگ بر سر تصاحب تخت سلطنت آغاز و امواج سیاسی جدی پدید آمده است.
خبرگزاری آناتولی در مقاله‌ای به قلم دکتر نجم الدین آجار استاد دانشگاه ارتوک لو ماردین با عنوان «پرده جدید از جنگ تخت پادشاهی در ریاض» نوشت: جنگ برسر تخت پادشاهی در ریاض با بازداشت دو شخصیت مهم از شاهزادگان و بیش از بیست نظامی و غیر نظامی عربستانی در روز جمعه ششم مارس به اتهام شرکت در کودتا آغاز شده است. محمد بن سلمان بعد از انتصاب به ولیعهدی در سال ۲۰۱۷ میلادی برای پاکسازی رقبای خود تعداد زیادی از شاهزادگان را بازداشت کرد. البته تلاش می‌شود که بازداشت‌ها با پوشش حقوقی و قانونی انجام گیرد. در سال ۲۰۱۷ میلادی شاهزادگان به ویژه ولید بن طلال به اتهام اختلاس بازداشت و در هتل Ritz-Carlton ریاض ماه‌ها زندانی شدند. پسر ملک عبدالعزیز موسس آل سعود، احمد بن عبدالعزیر برادر پادشاه فعلی، محمد بن نایف ولیعهد سابق، با دستور مستقیم محمد بن سلمان بازداشت شدند. اتهامات آن‌ها تلاش برای انجام کودتا و خیانت به وطن است. نایف بن احمد پسر احمد بن عبدالعزیر و فرمانده نیروی زمینی و سازمان اطلاعات عربستان، نواف برادر محمد بن نایف نیز بازداشت شده اند. محمد بن سلمان عملیات پاکسازی درون خاندان آل سعود را آغاز کرده است. این بازداشت‌ها ارتباط نزدیکی با سیاست‌های داخل عربستان و تحولات بین المللی دارد. محمد بن سلمان مدعی تشکیل دولت مرکزی قدرتمند است و در راستای این هدف به پاکسازی شاهزادگان رقیب اقدام کرده است. اما عدم موفقیت وی در اداره کشور، ممکن است اعتراضات سیاسی گسترده در این کشور آغاز شود.
آیا ریاض آماده بعد از مرگ سلمان است؟
بازداشت مقامات عربستانی و شاهزادگان سعودی در روز جمعه گذشته، نگرانی‌هایی درباره سلامت ملک سلمان به وجود آورده است. مرگ سلمان رقابت شدید برای تصاحب تخت سلطنت را به وجود خواهد آورد. در ماده پنجم قانون اساسی رژیم سعودی بر سلطنت مطلق و انتصاب نسل اول فرزندان عبدالعزیز، نه نوادگان وی مانند محمد بن سلمان تاکید می‌کند. احمد بن عبدالعزیر پسر عبدالعزیر از لحاظ قانونی حق دارد که به جای محمد بن سلمان ولیعهد مدعی سلطنت شود. شرایط جدید نشان می‌دهد که محمد بن سلمان به شدت نگران نارضایتی سیاسی در این کشور و بین بازیگران کاخ پادشاهی سعودی است.
دلیل دوم بازداشت شاهزادگان و مقامات نظامی و اطلاعاتی، مخالفت با تغییرات اساسی در سیاست داخلی عربستان وبر هم زدن معادلات در داخل رژیم از آغاز تاسیس خاندان سعودی تا کنون توسط محمد بن سلمان است. نظام سیاسی سعودی‌ها علیرغم اینکه "سلطنت مطلق" اعلام شده است، اما بین اعضا خاندان حاکم سعودی معادله و توازن قوا وجود دارد. براساس ایجاد سیاست موازنه قوا، همه قدرت تحت اختیار مطلق پادشاه قرار ندارد. پادشاه در انتصاب مقامات عالی رتبه فرماندهان نظامی، استانداران و وزرا و نظایر آن‌ها باید با اعضا موثر و ذی نفوذ سعودی سازش کند و تفاهم نظر بدست آورد. درنظام دولتی سیاسی خاندان سعودی به جای سلطنت متکی بر اراده یک فرد، دموکراسی درون خاندانی حاکم است. تعداد اعضاء خاندان سعودی بیش از ده هزار نفر است و مانند احزاب سیاسی کشور‌های دموکراتیک به ۳۰ تا ۴۰ گروه مختلف تقسیم شده و برای کسب قدرت با همدیگر رقابت می‌کنند و درصورت لزوم با همدیگر مذاکره و سازش می‌کنند. علمای سعودی نیز از موقعیت بسیار مهمی برخوردار هستند و در برخی مواقع در روند تصمیم گیری نقش موثر و تعیین کننده‌ای دارند. بعد از مرگ ملک عبدالله در سال ۲۰۱۵ میلادی محمد بن سلمان قدرت خود را افزایش داد و نقش اعضا خاندان و علما را در نظامی سیاسی واجتماعی تصمیم گیری از دور خارج کرد. شاهزادگان مشهور را بازداشت و موازنه قوا‌ی درون خاندان را برهم زد و قدرت انحصاری و مطلق محمد بن سلمان بر کشور حاکم شد. در صورت مرگ و یا بیماری شدید پادشاه، شورای بیت خاندان پادشاه جدید را انتخاب می‌کنند. احمد بن عبدالعزیز عضو شورای بیعت به شدت مخالف پادشاهی محمد بن سلمان است. سیاست اسلام میانه رو محمد بن سلمان نقش علما را در صحنه سیاسی و اجتماعی عربستان کاهش داد. سیاست اسلام میانه رو، پیمان محمد بن سعود موسس خاندان سعودی با محمد بن عبدالوهاب را که در سال ۱۷۴۴ میلادی امضا شده بود برهم زد و نقش علمای وهابی را در صحنه سیاسی عربستان خنثی و آن‌ها را خشمگین کرد. تحولات چند سال اخیر در سیاست داخلی خاندان سعودی یادآور روبرو شدن ملک عبدالعزیز در سال ۱۹۶۴ میلادی با اقدامات سرنگونی بود. حاکمیت جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر پیرو مکتب ملی گرایی عربی سوسیالیستی در دهه ۱۹۶۰ میلادی به منبع تهدید علیه رژیم‌های پادشاهی و خاندانی سنتی به ویژه خاندان سعودی حاکم بر عربستان سعودی محسوب می‌شد.
پادشاهی یمن متحد رژیم سعودی در سال ۱۹۶۲ میلادی با انجام کودتایی سرنگون و در این کشور جمهوری اعلام شد. بعد از این تحول در یمن جنگ داخلی شروع شد. علمای وهابی که نگران گسترش سوسیالیسم ناشی از مصر بودند، سعود بن عبدالعزیر را بی کفایت اعلام کردند و با حمایت اعضا سعودی کودتای درون کاخ را انجام دادند و فیصل بن عبدالعزیر را پادشاه اعلام کردند. تحولات بین المللی در اوایل ۲۰۲۰ میلادی اقتدار محمد بن سلمان را در داخل صحنه سیاست کشور و سطح منطقه‌ای تضعیف کرد. شیوع ویروس کرونا از شهر ووهان چین، رشد اقتصاد بین المللی و تقاضای نفت را کاهش داد. کاهش تقاضای نفت چین و کشور‌های شرق دور که ۲۰ تا ۳۰ درصد نفت خود را از کشور‌های خلیخ فارس تامین می‌کنند، عربستان را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. اکنون قیمت نفت از ۷۰ دلار در ماه ژانویه به ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. اقتصاد عربستان ۹۰ درصد وابسته به درآمد نفتی است و کاهش قیمت نفت شوک شدیدی به عربستان وارد کرده است. عربستان سعودی با کسری بودجه روبرو است. بودجه عربستان در سال ۲۰۱۹ میلادی ۲۷۹ میلیارد دلار و درآمد نفتی ۲۴۴.۵ میلیارد دلار بود. بودجه ۲۰۲۰ میلادی عربستان ۲۲۲.۱ میلیارد دلار تعیین شده است. کسری بودجه عربستان در سال ۲۰۱۹ میلادی ۳۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۵۰ میلیارد دلار افزایش یافت. این مسئله تزلزل در اقتصاد خاندان سعودی و از دست دادن برگ و امتیاز انرژی در سیاست داخلی و خارجی عربستان را نشان می‌دهد. رژیم سعودی چند سال قبل انحصار تعیین کاهش و افزایش قیمت نفت را در اختیار داشت. افزایش تولید و عرضه نفت آمریکا و روسیه به بازار جهانی، سیاست هزینه زای سیاست خارجی محمد بن سلمان و کاهش قیمت نفت و درآمد نفتی باعث شده است که رژیم پادشاهی سعودی ازتوان کاهش تولید نفت محروم شود. زیرا کاهش تولید نفت عربستان با افزایش تولید و عرضه نفت آمریکا و روسیه روبرو شده است و بنابراین این کشور سهم خود را در بازار بین المللی نفت از دست خواهد داد و درآمد نفت رژیم سعودی نیز کاهش خواهد یافت. روسیه دعوت اوپک برای کاهش تولید نفت را رد کرد و عربستان سعودی برای آنکه به اقتصاد روسیه ضرر بزند و رقیب را از صحنه خارج کند تولیدان نفت خود را افزایش داد. تعلیق موقت حج عمره ویا تمتع و زیارت مسجد الحرام و مسجد نبوی برای مبارزه با ویروس کرونا نیز درآمد ۲۵ تا ۴۰ میلیارد دلاری حج را از بین خواهد برد و کسری بودجه رژیم سعودی را افزایش خواهد داد. اگر زیارت حج عمره و تمتع تعلیق شود، موقعیت ادعایی خادم الحرمین و الشریفین که به رژیم سعودی در جهان اسلام و ادعای رهبری آن بر جهان اسلام مشروعیت می‌بخشد، متزلزل و تضعیف خواهد کرد. محمد بن سلمان با آغاز جنگ یمن در باتلاق یمن روبرو شد. رژیم سعودی با قتل جمال خاشقجی در سرکنسول گری خود در استانبول اعتبار بین المللی خود را از دست داد. بحران انرژی بین المللی اقتصاد رژیم سعودی را بحرانی کرده است. سیاست اسلام میانه رو و گشودن مراکز تفریحی و خوشگذرانی و طرد علما از صحنه سیاسی و اجتماعی عربستان، پاکسازی اعضا موثر خاندان آل سعود به بهانه تاسیس دولت مرکزی قدرتمند، موج نارضایتی گسترده‌ای در ریاض به وجود آورده است. محمد بن سلمان با احساس نگرانی از ناخشنودی و اعتراضات گسترده احتمالی احمد بن عبدالعزیز و دیگران را بازداشت کرده است.
یک تحلیلگر ترکیه‌ای نوشت: در صحنه سیاست داخلی عربستان سعودی با بازداشت دو شخصیت مهم سیاسی جنگ بر سر تصاحب تخت سلطنت آغاز و امواج سیاسی جدی پدید آمده است.
خبرگزاری آناتولی در مقاله‌ای به قلم دکتر نجم الدین آجار استاد دانشگاه ارتوک لو ماردین با عنوان «پرده جدید از جنگ تخت پادشاهی در ریاض» نوشت: جنگ برسر تخت پادشاهی در ریاض با بازداشت دو شخصیت مهم از شاهزادگان و بیش از بیست نظامی و غیر نظامی عربستانی در روز جمعه ششم مارس به اتهام شرکت در کودتا آغاز شده است. محمد بن سلمان بعد از انتصاب به ولیعهدی در سال ۲۰۱۷ میلادی برای پاکسازی رقبای خود تعداد زیادی از شاهزادگان را بازداشت کرد. البته تلاش می‌شود که بازداشت‌ها با پوشش حقوقی و قانونی انجام گیرد. در سال ۲۰۱۷ میلادی شاهزادگان به ویژه ولید بن طلال به اتهام اختلاس بازداشت و در هتل Ritz-Carlton ریاض ماه‌ها زندانی شدند. پسر ملک عبدالعزیز موسس آل سعود، احمد بن عبدالعزیر برادر پادشاه فعلی، محمد بن نایف ولیعهد سابق، با دستور مستقیم محمد بن سلمان بازداشت شدند. اتهامات آن‌ها تلاش برای انجام کودتا و خیانت به وطن است. نایف بن احمد پسر احمد بن عبدالعزیر و فرمانده نیروی زمینی و سازمان اطلاعات عربستان، نواف برادر محمد بن نایف نیز بازداشت شده اند. محمد بن سلمان عملیات پاکسازی درون خاندان آل سعود را آغاز کرده است. این بازداشت‌ها ارتباط نزدیکی با سیاست‌های داخل عربستان و تحولات بین المللی دارد. محمد بن سلمان مدعی تشکیل دولت مرکزی قدرتمند است و در راستای این هدف به پاکسازی شاهزادگان رقیب اقدام کرده است. اما عدم موفقیت وی در اداره کشور، ممکن است اعتراضات سیاسی گسترده در این کشور آغاز شود.
آیا ریاض آماده بعد از مرگ سلمان است؟
بازداشت مقامات عربستانی و شاهزادگان سعودی در روز جمعه گذشته، نگرانی‌هایی درباره سلامت ملک سلمان به وجود آورده است. مرگ سلمان رقابت شدید برای تصاحب تخت سلطنت را به وجود خواهد آورد. در ماده پنجم قانون اساسی رژیم سعودی بر سلطنت مطلق و انتصاب نسل اول فرزندان عبدالعزیز، نه نوادگان وی مانند محمد بن سلمان تاکید می‌کند. احمد بن عبدالعزیر پسر عبدالعزیر از لحاظ قانونی حق دارد که به جای محمد بن سلمان ولیعهد مدعی سلطنت شود. شرایط جدید نشان می‌دهد که محمد بن سلمان به شدت نگران نارضایتی سیاسی در این کشور و بین بازیگران کاخ پادشاهی سعودی است.
دلیل دوم بازداشت شاهزادگان و مقامات نظامی و اطلاعاتی، مخالفت با تغییرات اساسی در سیاست داخلی عربستان وبر هم زدن معادلات در داخل رژیم از آغاز تاسیس خاندان سعودی تا کنون توسط محمد بن سلمان است. نظام سیاسی سعودی‌ها علیرغم اینکه "سلطنت مطلق" اعلام شده است، اما بین اعضا خاندان حاکم سعودی معادله و توازن قوا وجود دارد. براساس ایجاد سیاست موازنه قوا، همه قدرت تحت اختیار مطلق پادشاه قرار ندارد. پادشاه در انتصاب مقامات عالی رتبه فرماندهان نظامی، استانداران و وزرا و نظایر آن‌ها باید با اعضا موثر و ذی نفوذ سعودی سازش کند و تفاهم نظر بدست آورد. درنظام دولتی سیاسی خاندان سعودی به جای سلطنت متکی بر اراده یک فرد، دموکراسی درون خاندانی حاکم است. تعداد اعضاء خاندان سعودی بیش از ده هزار نفر است و مانند احزاب سیاسی کشور‌های دموکراتیک به ۳۰ تا ۴۰ گروه مختلف تقسیم شده و برای کسب قدرت با همدیگر رقابت می‌کنند و درصورت لزوم با همدیگر مذاکره و سازش می‌کنند. علمای سعودی نیز از موقعیت بسیار مهمی برخوردار هستند و در برخی مواقع در روند تصمیم گیری نقش موثر و تعیین کننده‌ای دارند. بعد از مرگ ملک عبدالله در سال ۲۰۱۵ میلادی محمد بن سلمان قدرت خود را افزایش داد و نقش اعضا خاندان و علما را در نظامی سیاسی واجتماعی تصمیم گیری از دور خارج کرد. شاهزادگان مشهور را بازداشت و موازنه قوا‌ی درون خاندان را برهم زد و قدرت انحصاری و مطلق محمد بن سلمان بر کشور حاکم شد. در صورت مرگ و یا بیماری شدید پادشاه، شورای بیت خاندان پادشاه جدید را انتخاب می‌کنند. احمد بن عبدالعزیز عضو شورای بیعت به شدت مخالف پادشاهی محمد بن سلمان است. سیاست اسلام میانه رو محمد بن سلمان نقش علما را در صحنه سیاسی و اجتماعی عربستان کاهش داد. سیاست اسلام میانه رو، پیمان محمد بن سعود موسس خاندان سعودی با محمد بن عبدالوهاب را که در سال ۱۷۴۴ میلادی امضا شده بود برهم زد و نقش علمای وهابی را در صحنه سیاسی عربستان خنثی و آن‌ها را خشمگین کرد. تحولات چند سال اخیر در سیاست داخلی خاندان سعودی یادآور روبرو شدن ملک عبدالعزیز در سال ۱۹۶۴ میلادی با اقدامات سرنگونی بود. حاکمیت جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر پیرو مکتب ملی گرایی عربی سوسیالیستی در دهه ۱۹۶۰ میلادی به منبع تهدید علیه رژیم‌های پادشاهی و خاندانی سنتی به ویژه خاندان سعودی حاکم بر عربستان سعودی محسوب می‌شد.
پادشاهی یمن متحد رژیم سعودی در سال ۱۹۶۲ میلادی با انجام کودتایی سرنگون و در این کشور جمهوری اعلام شد. بعد از این تحول در یمن جنگ داخلی شروع شد. علمای وهابی که نگران گسترش سوسیالیسم ناشی از مصر بودند، سعود بن عبدالعزیر را بی کفایت اعلام کردند و با حمایت اعضا سعودی کودتای درون کاخ را انجام دادند و فیصل بن عبدالعزیر را پادشاه اعلام کردند. تحولات بین المللی در اوایل ۲۰۲۰ میلادی اقتدار محمد بن سلمان را در داخل صحنه سیاست کشور و سطح منطقه‌ای تضعیف کرد. شیوع ویروس کرونا از شهر ووهان چین، رشد اقتصاد بین المللی و تقاضای نفت را کاهش داد. کاهش تقاضای نفت چین و کشور‌های شرق دور که ۲۰ تا ۳۰ درصد نفت خود را از کشور‌های خلیخ فارس تامین می‌کنند، عربستان را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. اکنون قیمت نفت از ۷۰ دلار در ماه ژانویه به ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته است. اقتصاد عربستان ۹۰ درصد وابسته به درآمد نفتی است و کاهش قیمت نفت شوک شدیدی به عربستان وارد کرده است. عربستان سعودی با کسری بودجه روبرو است. بودجه عربستان در سال ۲۰۱۹ میلادی ۲۷۹ میلیارد دلار و درآمد نفتی ۲۴۴.۵ میلیارد دلار بود. بودجه ۲۰۲۰ میلادی عربستان ۲۲۲.۱ میلیارد دلار تعیین شده است. کسری بودجه عربستان در سال ۲۰۱۹ میلادی ۳۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۵۰ میلیارد دلار افزایش یافت. این مسئله تزلزل در اقتصاد خاندان سعودی و از دست دادن برگ و امتیاز انرژی در سیاست داخلی و خارجی عربستان را نشان می‌دهد. رژیم سعودی چند سال قبل انحصار تعیین کاهش و افزایش قیمت نفت را در اختیار داشت. افزایش تولید و عرضه نفت آمریکا و روسیه به بازار جهانی، سیاست هزینه زای سیاست خارجی محمد بن سلمان و کاهش قیمت نفت و درآمد نفتی باعث شده است که رژیم پادشاهی سعودی ازتوان کاهش تولید نفت محروم شود. زیرا کاهش تولید نفت عربستان با افزایش تولید و عرضه نفت آمریکا و روسیه روبرو شده است و بنابراین این کشور سهم خود را در بازار بین المللی نفت از دست خواهد داد و درآمد نفت رژیم سعودی نیز کاهش خواهد یافت. روسیه دعوت اوپک برای کاهش تولید نفت را رد کرد و عربستان سعودی برای آنکه به اقتصاد روسیه ضرر بزند و رقیب را از صحنه خارج کند تولیدان نفت خود را افزایش داد. تعلیق موقت حج عمره ویا تمتع و زیارت مسجد الحرام و مسجد نبوی برای مبارزه با ویروس کرونا نیز درآمد ۲۵ تا ۴۰ میلیارد دلاری حج را از بین خواهد برد و کسری بودجه رژیم سعودی را افزایش خواهد داد. اگر زیارت حج عمره و تمتع تعلیق شود، موقعیت ادعایی خادم الحرمین و الشریفین که به رژیم سعودی در جهان اسلام و ادعای رهبری آن بر جهان اسلام مشروعیت می‌بخشد، متزلزل و تضعیف خواهد کرد. محمد بن سلمان با آغاز جنگ یمن در باتلاق یمن روبرو شد. رژیم سعودی با قتل جمال خاشقجی در سرکنسول گری خود در استانبول اعتبار بین المللی خود را از دست داد. بحران انرژی بین المللی اقتصاد رژیم سعودی را بحرانی کرده است. سیاست اسلام میانه رو و گشودن مراکز تفریحی و خوشگذرانی و طرد علما از صحنه سیاسی و اجتماعی عربستان، پاکسازی اعضا موثر خاندان آل سعود به بهانه تاسیس دولت مرکزی قدرتمند، موج نارضایتی گسترده‌ای در ریاض به وجود آورده است. محمد بن سلمان با احساس نگرانی از ناخشنودی و اعتراضات گسترده احتمالی احمد بن عبدالعزیز و دیگران را بازداشت کرده است.
نظر شما