نتایج بازداشت شاهزادگان سعودی بر اوضاع اقتصادی و سیاسی عربستان ؛رأی الیوم ضمن رد فرضیه تلاش شاهزادگان سعودی برای کودتا، افزود: اقدام ولیعهد سعودی در بازداشت شاهزادگان این کشور بر عرصه اقتصادی این کشور، روابط بین آمریکا و عربستان و نشست گروه بیست که قرار است در ریاض برگزار شود، تاثیر خواهد گذاشت.
رأی الیوم در مقالهای به قلم محمود البازی نوشت: تا زمان نگاشتن این مقاله، چهار تن از شاهزادگان بزرگ خاندان سعودی که مقاومت داخلی در عربستان به آنها نسبت داده میشود، بازداشت شدند.
در حالی که رسانههای سعودی خبر بازداشت چهار تن از شاهزادگان را نادیده گرفتند، به طوری که هیچ روزنامه یا پایگاه خبری سعودی این خبر را نقل نکرد، روزنامههای جهانی به سرعت به دنبال بررسی علل اقدام شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد سعودی برای اتخاذ این گام بسیار خطرناک بودند. فرضیهها شامل مواردی مانند اقدامات اولیه برای نشستن روی تخت پادشاهی و حال بد جسمی ملک سلمان میشد که محمد بن سلمان را به تحرک و بازداشت چهار تن از شاهزادگان سوق داد.
شاید فرضیه ما درباره عللی که این ولیعهد جوان را به اتخاذ این اقدام واداشت، نیز از چارچوب تحلیلهای سابق خارج نشود؛ اما میتوانیم بر این موضوع تأکید کنیم که ولیعهد از معضل مقاومت داخلی (مخالفتهای داخلی) خسته شد؛ مقاومتی که آسان نیست به ویژه که از جانب خاندان حاکم سعودی آن هم کسانی که در این کشور از جایگاه مهمی برخوردار هستند، انجام میشود و اگر آنها از قدرت برکنار نشده بودند، اکنون بر تخت پادشاهی این کشور نشسته بودند.
این فرضیه با توجه به رفتارهای سابق ولیعهد مطرح میشود که در برابر مخالفان هیچ نوع دل رحمی نشان نمیدهد. بلکه فراتر از آن، وی از روزهای نخست برای خاموش کردن صدای مخالفان تلاش کرد و به نتایج این سرکوبگری اهمیت نداد. به طوری که موج بازداشت زنان فعال عربستانی آغاز شد؛ کسانی که خواستار بیش از آنچه خود وی انجام داد، نبودند. پس از آن، شاهزادگان ثروتمند را برای جمع مالیات با هدف رفع شکست اقتصادی سعودی، در هتل ریتز کارلتون بازداشت کرد. در مرحله بعد، وی دستور اجرای احمقانهترین عملیات ترور اطلاعاتی عصر جدید یعنی ترور جمال خاشقجی روزنامه نگار عربستانی را صادر کرد. پس از آنکه وی دشمن فرضی را از بین برد، (این در حالی است جمال دشمن واقعی نبود و خواستار اصلاحات بود نه سرنگونی حکومت) اقداماتی در راستای ایجاد رعب و وحشت علیه مخالفان سعودی در خارج از کشور از طریق تهدید، ضرب و جرح و دیگر ابزارها برای خاموش کردند مخالفان در پیش گرفت.
پس از همه این اقدامات و تلاشها برای تشکیل حکومت قاطعانه، برخی افراد در داخل کشور که از قدرت زیاد و جایگاه اجتماعی بالایی در جامعه سعودی برخوردار بودند، مانند شاهزاده محمد بن نایف (ولیعهد سابق) و شاهزاده احمد بن عبدالعزیز (برادر پادشاه) همچنان در برابر وی حضور داشتند. این افراد در بیان دیدگاههای خود در جامعه عربستان مشکلی نداشتند. برای مثال، احمد بن عبدالعزیز سال ۲۰۱۸ مقابل جمعی از تظاهرکنندگان که برای اعتراض به مداخله سعودی در یمن جمع شده بودند و شعارهایی علیه آل سعود سرمی دادند، گفت این قضیه به هیچ وجه به آل سعود ارتباطی ندارد و به آنها گفت مسئول جنگ در یمن ملک سلمان و ولیعهد وی است.
نویسنده در ادامه نوشت: این فرضیه را که شاهزادگان برای کودتا در عربستان برنامه ریزی میکردند، به شدت رد میکنیم، زیرا چنین کودتایی نیازمند امکانات گسترده است که چهار شاهزاده در اختیار ندارند و شاید مهمترین این عوامل، دستکم داشتن قدرت نظامی باشد. محمد بن سلمان از زمانی که عملا سکان رهبری سعودی را در دست گرفت، برای ایجاد شبکهای قدرتمند در ارتش سعودی تلاش کرد که رأس آن به شخص ولیعهد برسد.
با رد این فرضیه، فرضیه دیگری نمیماند؛ جز اینکه محمد بن سلمان توانایی شنیدن صدای مخالفان را در داخل و خارج ندارد. سند ما برای این موضوع هم عملیات پی در پی بازداشت زنان فعال عربستانی بود که خواستار آزادی زن عربستان بودند.
ولیعهد سعودی در راه تحقق این دیکتاتوری مطلق در بازداشت شاهزاده محمد بن نایف هم کوتاهی نمیکند. (آن هم در حالی که روز برکناری محمد بن نایف، بن سلمان پاهای وی را بوسید) محمد بن سلمان همچنین در بازداشت فردی با نفوذ بسیار در خاندان حاکم که با اروپا و آمریکا روابط بسیار خوبی دارد، هم کوتاهی نمیکند.
اکنون که علل پشت پرده عملیات بازداشت در سعودی را بررسی کردیم، باید بعد مهمتر این قضیه یعنی نتایج ناشی از بازداشت شاهزادگان را بررسی کنیم که به شرح زیر است:
نتیجه نخست، تنش آمیز شدن روابط سعودی با آمریکاگزارش پایگاه میدل ایست ۲۰۱۸ از تضمینهای بین المللی (انگلیس و آمریکا) به شاهزاده احمد بن عبدالعزیز سخن گفت؛ مبنی بر اینکه آنها تضمین کردند وی در بازگشت به عربستان در معرض هیچ گونه اقدامات بن سلمان قرار نگیرد. بازگشت وی به عربستان عملا پس از ارائه این تضمینها انجام شد. اما اکنون با گذشت حدود دو سال از زمان بازگشت وی، بن سلمان بی پروا شاهزاده احمد را بازداشت و همه آن تضمینهای ارائه شده را نقض کرد. شایان ذکر است که اعضای کنگره آمریکا از اقدامات بی پروای بن سلمان در عربستان رضایت نداشتند. به ویژه پس از آنکه اتهامات مستقیمی علیه وی مبنی بر صدور دستور قتل جمال خاشقجی مطرح شد. بازداشت چهار تن از شاهزادگان به منزله نقض آشکار تضمینهای آمریکا بود که به تنش شدید در روابط بین کنگره آمریکا و سعودی منجر خواهد شد. در اینجا تأکید میکنیم که مقصودمان تنش آمیز شدن روابط سعودی با دولت دونالد ترامپ نیست، زیرا بر این باوریم که سیاستهای دونالد ترامپ بود که موجب ظهور شخصی
اعضای کنگره آمریکا از اقدامات بی پروای بن سلمان در عربستان رضایت نداشتند. به ویژه پس از آنکه اتهامات مستقیمی علیه وی مبنی بر صدور دستور قتل جمال خاشقجی مطرح شد. بازداشت چهار تن از شاهزادگان به منزله نقض آشکار تضمینهای آمریکا بود که به تنش شدید در روابط بین کنگره آمریکا و سعودی منجر خواهد شد. در اینجا تأکید میکنیم که مقصودمان تنش آمیز شدن روابط سعودی با دولت دونالد ترامپ نیست، زیرا بر این باوریم که سیاستهای دونالد ترامپ بود که موجب ظهور شخصی بی پروا مانند محمد بن سلمان در عرصه سعودی شد، زیرا وی میداند که دونالد ترامپ و دولتش همه رفتارهای احمقانه وی را نادیده گرفتند و نادیده خواهند گرفت.
بی پروا مانند محمد بن سلمان در عرصه سعودی شد، زیرا وی میداند که دونالد ترامپ و دولتش همه رفتارهای احمقانه وی را نادیده گرفتند و نادیده خواهند گرفت. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم احتمالا اطلاعات نادرستی از جانب جارد کوشنر داماد ترامپ و دوست نزدیک بن سلمان، به ولیعهد رسیده است؛ بر این مبنا که شاهزادگان برای کودتا در حکومت سعودی برنامه ریزی میکنند. آنچه موجب میشود این تحلیل را داشته باشیم این است که بر اساس گزارش رسانههای آمریکایی، در گذشته نیز کوشنر بود که به بن سلمان گفت شاهزادگان را در هتل ریتز کارلتون بازداشت کند.
نتیجه دوم؛ تاثیر مستقیم بر نشست گروه بیستعربستان سال ۲۰۱۹ ریاست نشست گروه بیست را برعهده گرفت و این نشست قرار بود نوامبر امسال در ریاض برگزار شود. به نظر میرسد پس از عملیات بازداشت شاهزادگان، رفتارهای ولیعهد بر این نشست تأثیر خواهد گذاشت. شایان ذکر است که سازمان عفو بین الملل، سازمان شفافیت بین المللی و سیویکاس در دوره گذشته اعلام کردند که نشستهای گروه بیست به منزله تلاش مسخرهای از جانب میزبانان جدید این گروه برای سرپوش گذاشتن بر پروندههای حقوق بشری آنهاست.
از سوی دیگر، مسئول سازمان ملل در پرونده خاشقجی خواستار تحریم این نشست از جانب برخی کشورهای عضو شد. اکنون پس از قتل خاشقجی، بازداشت شماری از زنان فعال جامعه مدنی، موجب بازداشت شاهزادگان خاندان حاکم و تهدیدهای پی در پی علیه مخالفان در داخل و خارج، کشورهای عضو گروه بیست از نظر اخلاقی مسئولیت دارند در این نشست حضور نداشته باشند.
ما که فعال حقوق بشر هستیم شاید از فرصت دیگری برای سؤال پرسیدن از ولیعهد سعودی درباره سرنوشت زنان فعال عربستانی مانند لجین الهذلول و دوستانش استفاه کنیم و این موضوع را هرگز فراموش نخواهیم کرد. ما از ولیعهد سعودی میخواهیم فورا آنها را آزاد کند و سخنان وی در گفتگو با کانال سی بی اس آمریکا را مبنی بر اینکه شخصا در قضیه زنان فعال سعودی مداخله خواهد کرد، به وی یادآور خواهیم شد.
نتیجه سوم، تأثیرگذاری بر اقتصاد سعودیسهام آرامکو با کاهش مستمر ارزش مواجه شد و پس از شیوع کرونا در منطقه، زیانهای پی در پی به دنبال داشته است.
از سوی دیگر، ریاض باید برای برقراری ثبات در بازارهای سعودی و اوضاع سیاسی این کشور تلاش کند.
در پایان نگران هستیم که روزنامه نگار دیگری مانند نورا المطیری قطر را به دست داشتن در بازداشت شاهزادگان سعودی متهم کند. به ویژه پس از آن که المطیری قطر را به ایجاد ویروس کرونا و ارسال آن به چین در سال ۲۰۲۰ متهم کرد؛ سالی که قرار بود تحقق چشم انداز ۲۰۳۰ سعودی در آن آغاز شود.
ثبات سیاسی در عربستان نیازمند ارادهای واضح و روشن، تحمل مخالفان، دست برداشتن از مسائلی مانند تحریم قطر، جنگ یمن، آزادی بازداشت شدگان سیاسی و شاهزادگان سعودی و دوری از تنشهای منطقه است و این ثبات از طریق آنچه قطرهراسی مینامم، عملی نخواهد شد.