بازداشت چهارمین عضو خانواده سلطنتی عربستان

رای الیوم با اشاره به اخبار منتشر شده درباره بازداشت شاهزادگان سرشناس سعودی، این سوال را مطرح کرد که آیا مقامات کنونی عربستان این اخبار را رسما تایید خواهند کرد و اتهام خیانتی که به آنان زده شده است، چه مسائلی را در بر می‌گیرد؟
روزنامه اینترنتی رای الیوم که از لندن به روز می‌شود، در یادداشتی به قلم خالد الجیوسی نوشت: مقامات عربستان خبر بازداشت شاهزادگان سرشناسی، چون شاهزاده احمد بن عبدالعزیز، برادر پادشاه سلمان بن عبدالعزیز و محمد بن نایف، ولیعهد سابق عربستان را نه تایید کردند نه تکذیب، اما اطلاعاتی که به طور پیوسته به بیرون درز کرده است، از موج جدید بازداشت‌ها حکایت دارد که شاهزاده نواف بن نایف، برادر محمد بن نایف را نیز شامل شده است.
علاوه بر آن، خبر‌هایی در شبکه اجتماعی توییتر از بازداشت شاهزاده عبدالعزیز بن سعود، وزیر کشور کنونی عربستان که کم سن و سالترین فردی است که تا به حال به این سمت منصوب شده است، حکایت دارد، در حالی که تا این لحظه دلایل واقعی این بازداشت‌ها و حتی درستی یا نادرستی این اخبار مشخص نشده است.
اگر این اطلاعات درست باشد، که البته برخی از مخالفان در صفحه شخصی خود آن را تایید کرده اند و روزنامه وال استریت ژورنال نیز در ابتدا از بازداشت‌ها خبر داد و گفت شاهزاده محمد بن سلمان شخصا دستور انجام آن را صادر کرده است، بنابراین همه این مسائل بدان معناست که عربستان در آستانه تحولاتی قرار دارد که به نشستن غافلگیرکننده محمد بن سلمان بر تخت پادشاهی مرتبط است.
البته شاید نتوان آن را سریع توصیف کرد، زیرا سلمان بن عبدالعزیز پنجمین سال پادشاهی خود را به پایان رساند و پیش از این، در بسیاری از تحلیل‌ها از قصد محمد بن سلمان برای کنار زدن پدرش در حالی که هنوز در قید حیات است، صحبت شده بود، اما در ادامه مشخص شد که آن تحلیل‌ها با واقعیت همخوانی ندارد، یا همانطور که برداشت‌های محلی می‌گوید، رهبران کنونی عربستان در دام کودتا نخواهند افتاد، همان کودتایی که رسانه‌های سعودی آن را یکی از اشتباهات همیشگی قطر می‌دانند که در نهایت با روی کار آمدن تمیم بن حمد به پایان رسید، فردی که در حال حاضر از سوی عربستان تحریم شده است.
وخامت حال شاه سلمان هشتاد و چند ساله و احتمال مرگ وی، یکی از منطقی‌ترین دلایلی است که ممکن است محمد بن سلمان را به خلاص شدن از رقیبان احتمالی پس از پدرش که روزنامه آمریکایی وال استریت، آن‌ها را از مهمترین شخصیت‌های بارز و تاثیرگذار دانسته، ترغیب کند، اما به نظر می‌رسد احمد بن عبدالعزیز، خطرناکتر و تاثیرگذارتر است و شاید تهدیدی برای به پادشاهی رسیدن بن سلمان باشد؛ زیرا ولیعهد کنونی پیش از این توانسته بود به راحتی محمد بن نایف را که مردی قدرتمند است، از ولایت عهدی کنار بزند و گفته می‌شود وی در حصر خانگی و ممنوع السفر است و شاید بازداشت وی البته اگر درست باشد برای منحرف کردن نگاه‌ها از بازداشت برادر پادشاه یعنی احمد باشد که از احترام گسترده‌ای در داخل خانواده و در مقایسه با دیگر شاهزادگان از آزادی عمل بیشتری برخوردار است.
بر اساس رسم و رسوم انتقال قدرت بین فرزندان عبدالعزیز، خاندان آل سعود به احمد بن عبدالعزیز به عنوان وارث مشروع تاج و تخت می‌نگرند، زیرا وی یکی از آخرین بازمانده‌های قادر به پادشاهی است. از طرف دیگر تاکنون هیچ یک از نوادگان پادشاه بنیانگذار عربستان مانند محمد بن سلمان، به پادشاهی نرسیده اند، علاوه بر آن نمی‌توان مشروعیت دینی را که پادشاه مسن عربستان به عنوان خادم حرمین شریفین بدست می‌آورد نادیده گرفت؛ احمد پیش از این در سال ۲۰۱۲ برای مدتی کوتاه وزیر کشور عربستان بود و اکنون ۷۸ سال دارد، در حالی که محمد بن سلمان هنوز جوانی سی و چند ساله است.
بازداشت احمد، برادر پادشاه، به آن معناست که محمد بن سلمان، دیگر خود را در برابر خطر احتمالی برادر پدرش یا در واقع عمویش، در امان نمی‌بیند، بویژه آنکه احمد تقریبا یک سال و نیم پیش با تضمین عدم تعدی به او بویژه پس از ترور جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی، از لندن به ریاض بازگشته بود و حتی گزارش‌های خبری در آن هنگام اشاره کردند که برای بازگشت احمد که از منتقدان و مخالفان سیاست‌های برادرش است، تضمین‌های آمریکایی و انگلیسی داده شد.
احمد علنا از جنگ علیه یمن انتقاد کرد و خواستار توقف آن شده بود و در صورت بازداشت وی، قطعا تضمین‌های ارائه شده برای بازگشت او زیر پا گذاشته شده است.
در اینجا سوالاتی برای ناظران مسائل مربوط به عربستان مطرح می‌شود، از جمله آنکه در صورتی که بازداشت‌ها واقعا انجام شده باشد، دلایل آن چیست و چرا در این زمان روی داد و اینکه چرا به شاهزاده احمد بن عبدالعزیز تضمین عدم تعدی به وی در صورت بازگشت به عربستان، داده شد؟ وی چه اقدامی مرتکب شد که شایسته بازداشت باشد و چرا در طول این مدتی که از لندن بازگشته بود، بازداشت نشد؟ آیا تصمیم به بازداشت او، از قبل برنامه ریزی شده بود و وی در دام افتاد یا اقدامات و تحرکات اخیر او، باعث ایجاد شک و شبهه و تردید‌هایی شد که منجر به جستجوی خانه او و بازداشتش بوسیله گارد پادشاهی بدون توجه به جایگاه وی در خانواده شد و دامن محمد بن نایف و برادرش نواف را نیز گرفت؟
روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال نوشت به این دو شاهزاده تهمت خیانت زده شده و مجازات آن، حبس ابد یا اعدام است، مسئله‌ای که اگر درست باشد، باعث شده است ناظران درباره چگونگی و شکل آن خیانت و تعریف آن برای مقامات سعودی سوالاتی مطرح کنند، زیرا خیانت به میهن انواع مختلفی دارد، از جمله آماده سازی برای کودتا علیه مقامات حاکم، جاسوسی، همکاری با کشوری خارجی یا زمینه سازی برای ترور. سوال دیگری که مطرح است این است که آیا عربستان اسامی شاهزادگان سرشناس بازداشت شده را اعلام و آنان را مانند هر متهم دیگری، به اتهام خیانت، محاکمه و سپس آنان را زندانی یا اعدام می‌کند؟ یا آنکه بازداشت آنان پنهان خواهد ماند؟
با توجه به آنکه محمد بن سلمان سر نخ‌های بازی را در این پادشاهی نفت خیز در دست دارد و مناصب را بین برادران و نزدیکانش که سر به زیرتر هستند، تقسیم می‌کند، ممکن است بازداشت عبدالعزیز بن سعود بن نایف، وزیر کشور کنونی عربستان و دلایل آن سوالاتی به وجود آورد، زیرا وی از سوی همین رهبران کنونی عربستان و در سال ۲۰۱۷ به جای عموی خود یعنی محمد بن نایف که همزمان از دو سمت وزیر کشور و ولایت عهدی برکنار شد، منصوب گشت و اینکه آیا این شاهزاده سی و چند ساله با عموی کارکشته خود یعنی محمد بن نایف که در زمینه مسائل امنیتی خبره است، ارتباطی برقرار کرده بود که در نهایت منجر به بازداشت وی شود، زیرا نیرو‌های امنیتی و اطلاعاتی وابسته به وزارت کشور هستند.
از طرف دیگر وزارت کشور عربستان همواره به افرادی از خانواده نایف بن عبدالعزیز، ولیعهد سابق عربستان می‌رسید، اما حال باید دید چه کسی خارج از این خانواده که پیروی اش از بن سلمان تضمین شده باشد، به عنوان وزیر کشور منصوب خواهد شد؟

 

روزنامه نگار در امان، تاکید کرد ولیعهد سعودی از درز کردن سریع و غیرمنتظره خبر بازداشت شاهزادگان بلندپایه این کشور که نشانه نابسامانی در اوضاع خاندان سعودی است، دستپاچه و سردرگم شده است.
عمر عیاصره در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره، درباره سکوت دولت سعودی در برابر گزارش های مربوط به بازداشت شماری از شاهزادگان بلندپایه، گفت: عربستان به تعامل دیرهنگام و همراه با تاخیر به چنین مسایلی معروف است و در عملکرد آنها این مسئله طبیعی شده است. به نظر می رسد سران سعودی فکر نمی کنند این خبر به این صورت گسترده و سریع، درز پیدا کند و برای ارائه روایت مورد نظر خود از این ماجرا، سردرگم شده اند. سناریوها و گزینه های متعددی مطرح می شود که بعضی از آنها ممکن است درست نباشد. در هر صورت، رسانه های معتبر جهانی از بازداشت ها در عربستان خبر دادند. شاهد دستپاچگی همیشگی در تعامل سعودیها با این ماجرا هستیم. اما سوال بزرگ آن است که آیا خاندان سعودی شرایط خوبی دارد؟ آیا همه آل سعود در برابر محمد بن سلمان صف بندی کرده اند؟ چه کسی از آل سعود با محمد بن سلمان همکاری می کند؟ چرا مهمترین شخصیت های آل سعود بازداشت شدند. احمد بن عبدالعزیز شخصیتی است که عده ای او را جایگزین مناسب برای شاه و ولیعهد سعودی می دانستند. شاید در چند روز آینده، شاهد ارائه روایت ساده لوحانه ای درباره این ماجرا خواهیم بود.