گزارش مکتوب؛ دارو، صنعتی که علاج می خواهد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ داروهای تولید داخل اثربخشی مشابه خارجی را دارد، با این تفاوت که قیمتش پایین است و تحت پوشش بیمه هاست؛ از درد تحریم ها که بگذریم قانون های خلق الساعه داخلی، نیز رمقی برایش نمی گذارد تا خودش را به بازارهای جهانی برساند.
آقا نادر 51 سال دارد، 5 سالی ست که از یک بیماری رنج می برد؛ حالا بیمار خاص اطلاق می شود.
از 5 سال پیش می گوید؛ از اینکه در بیمارستان نمازی شیراز پیوند کبد شد، 10 ماهی آنجا ماند و بعد با کلی دارو که قوت غالبش شده به تبریز برگشت.
او را در داروخانه هلال احمر تبریز دیدم، نسخه به دست، در صف ایستاده بود برای تهیه داروی سلسپت و "کوگرافت".
نبض حیات بیماران پیوندی به این دو دارو گره خورده است؛ می گوید: عوارضی نداشته یعنی در این سالها، منجر به رد پیوند نشده است.
آرزو خانم هم از باکو آمده؛ مشکل آنکولوژی دارد، این بار ششم است که برای تهیه دارو مسیرش به داروخانه توفیقی تبریز داروخانه بیماران خاص در کلینیک شیخ الرئیس افتاده است؛ زبانش را متوجه می شوم می گوید: نسخه ام را تهیه می کنم، تزریق را که انجام دادم، می روم تا سری بعد.
به حالم سازگار است؛ جواب گرفته ام
نسخه های آرزو خانم و آقا نادر یک وجه مشترک دارد؛ آن هم، ایرانی بودن داروهایی است که برایشان نسخه شده است.
آرزو خانم می گوید: تا حالا که از مصرف این دارو ها نتیجه گرفته ام و به حالم سازگار است.
آقای انتظاری ملکی یکی از داروسازان تبریز است و حالا به عنوان مسئول فنی داروخانه دانشکده فعالیت می کند.
نسخه ها را در پیشخوان داروخانه گذاشته و یکی یکی نشانم داده و می گوید: در حال حاضر بیش از 95 درصد داروهایی که در داروخانه ها نسخه می شوند ایرانی هستند.
او ادامه می دهد: خوشبختانه ما توانستیم اکثر داروهایی که باعث خروج ارز از کشور می شد؛ بومی سازی کنیم.
داروهای شیمی درمانی، بومی سازی شده اند
این موضوع زمانی بیشتر به مذاقم خوش می آید که می فهمم داروهای شیمی درمانی که تا دیروز در انحصار بودند و اتفاقا داروهای گران قیمتی نیز هستند، بومی سازی شده اند؛ داروهایی مثل ریتوکسی مپ، لیتوکسی مپ، لیتوکی مپ، یا داروهای بوازی مپ.
کارخانه های داخلی در تولید داروهای قلبی نظیر ریبورکسابان، دابی گاتران، و داروهایی که در پیوند استفاده می شود مثل سلکوسپرین و تاکرولیموس و سلسپت نیز حرفی برای گفتن دارند.
همه این ها را قفسه های داروخانه ها تائید می کنند، قفسه هایی که این روزها پر هستند از قوطی هایی که با نام سخت ایران مزین شده اند و در این میان نام شرکت های بزرگی مثل سیناژن، نانو الوند، سبحان آنکولوژی، روناک دارو و مهمتر از همه زهراوی تبریز به چشم می خورد.
خانم رضاییان یکی از پیشکسوتان عرصه داروسازی در تبریز است می گوید: داروهایی که هم اکنون در قفسه های دارو خانه ها می بینید، 10 سال قبل از هیچ یک از اینها خبری نبود و فقط مشابه خارجی اینها را داشتیم.
او ادامه می دهد: با تلاش داروسازان جوان توانستیم به دانش و فناوری بسیاری از این دارو ها دست پیدا کنیم، که هم اکنون در زمان تحریم، ما را از واردات داروهای خارجی بی نیاز کنند.

تولید 97 درصد داروی کشور در داخل
دارو یکی از کالاهای استراتژیک در دنیاست که با سلامت انسان سرو کار دارد، بعد از صنعت نفت پتروشیمی و گاز دومین صنعت سودآور دنیاست.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تبریز می گوید: در حال حاضر طبق اعلام وزارت بهداشت 97 درصد داروی مصرفی مردم در داخل کشور تولید می شود و از این 97 درصد نیز 67 درصد مواد اولیه در داخل کشور تولید و ما بقی از خارج وارد می شود.
دکتر محبوب نعمتی می افزاید: از نظر کمی حدود 10 درصد داروی کشور در استان ما تولید می شود و از لحاظ کیفیت هم در حوزه آنتی بیوتیک ها و داروهای پیوندی استان ما سهم قابل توجهی در تامین نیاز کشور دارد.
دکتر آقاجانی مدیر داروی دانشگاه علوم پزشکی نیز می گوید: از مجموع 3 هزار و 400 قلم دارویی که در کشور فرموله می شود، 400 قلم دارو در 3 شرکت داروسازی بزرگ استان تولید می شود که در بین آنها داروهای هایتک با تکنولوژی بالا به چشم می خورد.

دانا؛ بزرگترین تولید کننده مواد اولیه آنتی بیوتیک در خاورمیانه
یکی از این شرکت های داروسازی تبریز، دارو سازی دانا ست، در سال 77 تاسیس شده و در 3 حوزه ی تولید دارو، تولید ماده اولیه و تولید مواد اولیه بسته بندی دارو فعالیت می کند.
این شرکت به عنوان بزرگترین تولید کننده مواد اولیه آنتی بیوتیک در کشور و منطقه خاورمیانه است و 80 درصد مواد مورد نیاز کارخانجات دیگر را تامین می کند.
خارزی مدیرعامل این شرکت با بیان اینکه در حوزه مواد اولیه خوراکی و هم تولید مواد اولیه تزریقی فعالیت می کند می گوید: این شرکت در تولید مواد آنتی بیوتیک استریل، تنها شرکت تولید کننده مواد آنتی بیوتیک در خاورمیانه است.
او ادامه می دهد: این شرکت در حوزه تولید ویال های تزریقی آنتی بیوتیک، کپسول، انواع سوسپانسیون در حوزه آنتی بیوتیک و غیر آنتی بیوتیک فعالیت می کند.
نفیسی مدیر کنترل کیفی این شرکت نیز می گوید: با تولید حدود یک میلیارد و 200 میلیون عدد سافت ژل در سال، بزرگترین تولید کننده مکمل های غذایی در کشور هستیم.
همچنین این شرکت در زمینه تولید ویال، ظرفیت تولید تقریبا 60 میلیون عدد ویال را در برنامه خود دارد و در مجموع حدود 5 درصد نیاز دارویی کشور را پوشش می دهد.
70 درصد نیاز بیماران پبوندی در زهراوی تامین می شود
شرکت دارو سازی زهراوی تبریز نیز که در سال 65 با هدف توسعه ی برخی خطوط مورد نیاز کشور احداث و در سال 70 به بهره برداری رسیده دارای 5 خط مختلف در اشکال دارویی است.
زهراوی به عنوان یکی از شرکت های تولید کننده داروهای تخصصی در زمینه بیماران پیوندی و همینطور مغز و اعصاب و ام اس دارای داروهای منحصر بفرد است.
اسلامی مدیرعامل این شرکت می گوید: در زمینه ی داروهای پیوندی 60 تا 70 درصد داروهای مورد نیاز این بیماران توسط این شرکت تامین می شود؛ بعنوان مثال سیلکسوبرین ها با برند ایمونرال در دوزهای مختلف.
او می گوید: در زمینه داروهای تخصصی در حوزه نورولوژی یا همان مغز و اعصاب ویژه بیماران ام اس، 40 تا 50 درصد نیاز کشور را، این شرکت تامین می کند.
در این حوزه باید گفت، داروی بسیار مهم و حیاتی به نام گلایتراماستاد است که به نام برند " ماکوپامر" است، انحصار تولید این دارو تا سال 90 در اختیار شرکت های اسرائیلی امریکایی بود که توسط این شرکت شکسته شده و خوشبختانه بخش عمده از نیاز بیماران را در شرکت زهراوی تولید می شود.
خصیصه این شرکت در صنعت دارو کیفیت است به خاطر همین موضوع هم، توانسته بعنوان یکی از اولین شرکت ها بعد از انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی همکاری و تولید تحت لیسانس معتبر بین المللی همچون روش سوئیس را به خود اختصاص دهد.
زهراوی در مسیر ساخت داروی ضد سرطان زلودا
معاون کنترل کیفی این شرکت می گوید: این شرکت افزون بر 150 پروانه محصول فرمالاسیون دارد که قسمت عمده ای از موکول ها به تولید محصولات نفرولوژی و پیوندی و محصولات نورولوژی یا ام اس اختصاص دارد که در حال حاضر 100 مورد از این پروانه ها فعال و در حال به روز رسانی هستند.
کیافر یادآور می شود: تاکنون داروی ضد سرطان زلودا با نام ژنریک کاپستابین برای درمان سرطان های کورون و سینه بصورت وارداتی وارد کشور می شد که خوشبختانه با تفاهمنامه ای که با شرکت روش در این خصوص امضا شده، در آینده ای نزدیک تولید این دارو به صورت انحصاری از مواد اولیه در شرکت تحت لیسانس روش سوئیس انجام خواهد شد.
تمام مولکول های جدید و همینطور مولکول های حال حاضر شرکت براساس استانداردهای بین المللی و فارماکوپه های اروپایی و امریکایی مورد آزمایش های فیزیکی شیمیایی و میکروبی قرار می گیرند.
واحد تحقیق و توسعه این شرکت بطور مرتب روی مولکول های جدیدی که در این دو حوزه به عنوان تخصصی است کار می کنند و بطور متوسط 10 الی 15 درصد پروانه محصول جدید سالانه در شرکت زهراوی اخذ می شود.
شهید قاضی؛ نامی آشنا در تولید محصولات تزریقی
داروسازی شهید قاضی نیز نیز نامی آشنا در تولید محصولات تزریقی در کشور است.
به گفته باسمنجی مدیرعامل این شرکت، در حوزه سرم های تزریقی بیش از 45 درصد، در حوزه ویال های بیمارستانی بیش از 55 درصد و در تولید آب مقطر و کپسول های بیمارستانی بیش از 85 درصد نیاز مصرف کشور در این شرکت تولید می شود.
او می گوید: در مجموع این سبد محصولات بیش از 60 درصد نیاز کشور را تامین می کند.
دکتر اجلالی معاون کنترل کیفی شرکت نیز در تکمیل این صحتها می گوید: شرکت در تولید فراورده های انحصاری در کشور پیش رو است و به عبارتی 20 درصد محصولاتش انحصاری هستند.
نمونه هایی از فراورده های انحصاری شرکت محصول لیدوکائین 2 درصد، محصولات 250 سی سی ویژه بخش کودکان است.
این شرکت در تولید ویال نیز انحصار دارد برای نمونه آی دیکساندل، آی پروماد، آی هگزول و یا محصولات فلوکانسول، لیبووپرکاسیزین محصولات ویال های انحصاری این شرکت هستند.
در تولید آمپول نیز صددرصد نیاز کشور به دو نوع آمپول بتاسیم کلراید و منیزم سولفات توسط این شرکت تامین می شود و محصولاتش در رگ بیماران جریان دارد.
این را گشتی در انبار بزرگترین و تخصصی ترین بیمارستان شمال غرب کشور بیمارستان امام رضای تبریز تائید می کند.
به گفته خانم لیلی ولیلو مسئول داروخانه مرکزی بیمارستان امام رضا، روزانه 2 هزار و 700 عدد از انواع مختلف سرم ها از این داروخانه به بخش های مختلف بیمارستان ارسال می شود که اکثر آنها برند شهید قاضی دارند.
داروسازی از رنجی که می برد
این صنعت با همه توانمندی ها و ظرفیت هایی که دارد با مشکلاتی گریبانگیر است، رئیس انجمن داروسازان استان یکی از این مشکلات را زنجیره تامین دارو می داند.
دکتر یزدان شناس معتقد است: برنامه نداشتن و تبعیت نکردن نظام اقتصادی کشور از یک برنامه اقتصادی مدون مبتنی بر یک مکتب اقتصادی اصولی و شناخته شده در دنیا، چندنرخی بودن ارز و بی ثباتی ارزش پول ملی در ایران این مشکلات را دو چندان می کند.
او می گوید: در صنعت دارو برای تهیه ماده موثره داروها، ارز رسمی ولی برای بسته بندی سایر ملزومات و هزینه های تحقیق و توسعه ارز با نرخی دیگر تخصیص می یابد.
یزدان شناس بر این نکته تاکید دارد که کمبود نقدینگی، ریسک بالای سرمایه گذاری، سود اندک به دلیل عدم برگشت به موقع سرمایه آنهم به دلیل مشکلات گوناگون مثل عدم پرداخت سازمانهای بیمه گر، تغییرات هر روزه نرخ ارز، ثبات نداشتن برنامه های اقتصادی همه در تب و تاب بازار دارو موثر هستند.
وی با انتقاد از دولتی بودن داروسازی در کشور می گوید: 90 درصد دارو سازی های کشور دولتی هستند و برای اینکه بار مالی به دولت و سازمان های بیمه گر تحمیل نشود، حاشیه سود پایین ۵ تا ۱۴ درصدی در نظر گرفته شده است در حالی که در کشورهای پیشرفته رقم حاشیه سود به 40 درصد می رسد.

خواهان واقعی شدن قیمت دارو هستیم

یکی دیگر از داروسازان مطرح در استان می گوید: سیاست های وزارت بهداشت و درمان به جای اینکه ضابطه مند باشد، سلیقه ای است و با عوض شدن هر وزیر و تیم او آیین نامه ها و ضوابط تغییر، و سیاست گذاریهای تولید، توزیع، واردات و صادرات این صنعت را با درب های بسته مواجه می کند.
این داروساز که تمایل زیادی به درج نام خود در گزارش ندارد؛ می گوید: این مسائل بارها گفته شده اما ناله اگر ناله ماست و گوش اگر گوش مسئولان، آنچه به جایی نرسد فریاد است.
او ادامه میدهد: با طرح این موضوعات متهم می شویم به این که فعالان صنعت داروسازی خواهان افزایش غیرمنطقی و غیر کارشناسی قیمت دارو هستند، در حالی که ما خواهان واقعی شدن قیمت دارو هستیم تا چرخ صنعت بچرخد و تامین دارو به عنوان مهم‎ترین کالای استراتژیک در سبد خانوار با مشکل مواجه نشود.
باسمنجی، مدیرعامل داروسازی شهید قاضی معطلی هم از درد این صنعت می گوید.
او می گوید: معطلی چندین ماهه در تخصیص ارز، ۲ماهه در حمل و ترخیص، معطلی ۴۰۰ روزه در بازگشت سرمایه شرکت های داروسازی و آنهم به صورت اسناد خزانه اسلامی با سررسید سال ۹۹ و عدم قبول این اسناد در تخصیص ارز عملا دست این صنعت را در حنا گذاشته است.

برای واردات مواد اولیه مشکل ارز داریم، برای واردات دارو نه!
خارزی مدیر عامل دارو سازی دانا نیز لابلای صحبت هایش به برخی از مشکلات این صنعت اشاره می کند، اینکه در شرایط کنونی، مشکلات صنعت داروسازی، بیشتر از آنکه تامین مواد اولیه تولید دارو باشد، تامین ارز مورد نیاز برای تهیه این مواد است.
او ادامه می دهد: در حال حاضر، شرکت های داروسازی برای تامین ارز مورد نیاز، با مشکل مواجه هستند. بطوریکه در مقطعی ارز دولتی هست و ارز نیمایی نیست و در مقطعی، ارز نیمایی را می دهند و ارز دولتی نیست.
این فعال صنعت داروسازی که این مشکل را در مجموعه خود لمس می کند، در تشریح جوانب این مشکل می گوید: قیمت محصولات ما با ارز دولتی محاسبه می شود منتها بخش زیادی از مواد به ویژه مواد بسته بندی با ارز آزاد و نیمایی تامین می شود.
او می افزاید: تامین مواد بسته بندی واحدهای تولیدکننده دارو با ارز آزاد تامین می شود ولی قیمت فروش محاسبه شده بر مبنای قیمت گذاری ارز دولتی است.
وی یادآور می شود: با توجه به این نوسانات ارز، هزینه ها نیز بر مبنای ارز آزاد محاسبه می شود ولی قیمت دارو با قیمت مصوب بر مبنای دولتی و ارز 4200 است که با 15 درصد افزایش نیز بر مبنای قیمت افزایش پیدا می کند.
او می گوید: در شرایطی که برای خرید مواد اولیه محدودیت تخصیص ارز اعمال می شود؛ تخصیص ارز برای واردات مکمل ها و مخصوصا داروهایی که مشابه داخلی دارند، زمین گیر کردن صنعت دارویی محسوب می شود.
این عضو هیئت مدیره سندیکای تولیدکنندگان مکمل های غذایی و رژیمی ادامه می دهد: در این فشاری که شرکت های داروسازی برای تامین ارز جهت تهیه مواد اولیه تحمل می کند؛ دولت برای واردات داروی خارجی ارز دولتی تخصیص می دهد.
او می گوید: این معضل مخصوصا در حوزه مکمل ها به چشم می خورد که نه تنها نسبت به مشابه داخلی تفاوت ندارد و بلکه لحاظ کیفیت بعضا نیز قابل رقابت نیستند.
خارزی به پایین بودن حاشیه سود دارو نیز اشاره کرده و می گوید: عملا 20 تا 25 درصد تولیدات به صورت غیر قانونی از شهرهای مرزی بصورت کولبری، چمدانی و یا حتی کالای همراه مسافر به خارج از کشور قاچاق می شود.
مالیات بر ارزش افزوده، خوره ای در جان صنعت
دکتر اسلامی مدیر عامل زهراوی می گوید: مالیات بر ارزش افزوده مانند خوره ای در جان صنعت داروسازی است.
او می گوید: در زمان خرید مواد اولیه، مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می شود، ولی در قیمت نهایی لحاظ نمی شود در نتیجه 10درصد فروش را از جیب خود پرداخت می کنیم.

5 برابر نیاز داخل؛ ظرفیت تولید داریم
دکتر آقاجانی مدیر داروی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با قبول ایرادات وارده می گوید: 3 کارخانه فعال در تبریز، بر مبنای دانش فنی و تجهیزات خود، ظرفیت تولید 5 برابر نیاز داخلی کشور آن هم منطبق بر استانداردهای جهانی را دارند ولی مشکلاتی که تحریم ها در تامین منابع ارز و نقل و انتقال آن ایجاد کرده اجازه نمی دهد تا به صادرات نیز بپردازند.
دکتر نعمتی معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی از سهم این صنعت در صادرات غیر نفتی استان می گوید: فقط 5 میلیارد تومان ارزش صادرات داروی استان در سال بود که به خاطر شرایط تحریم تامین داروهای مورد نیاز مردم در داخل کشور در اولویت قرار گرفته است.
درب های صادارتی مسدود است
محدودیت صادرات دارو را ناظرگمرکات استان نیز تائید می کند.
لیلا اورنگی می گوید: از اواخر سال گذشته ما هیچ فاکتور رسمی مبنی بر صادرات دارو از مبادی گمرکات و استان نداشتیم.
او می گوید: مجموعه گمرکات تابع دستورالعمل است و برای رفع محدودیت صادرات باید هماهنگی های لازم بین وزارتخانه های مختلف و بانک مرکزی انجام پذیرد.

دارو یک نیاز حیاتی دارد؛ به روز رسانی قوانین
در تمام کشورهای جهان، صنایع دارویی به عنوان یکی از صنایع استراتژیک دارای اهمیت برای سیاست گذاران کشور بوده و تمام زنجیره دارو اعم از تولید، توزیع و ... در اشتغال نیروهای فعال به عنوان یک صنعت اقتصادی ارز آور و همچنین ارتقاء سلامت اجتماعی و در نتیجه کارآمدی نیروی انسانی جامعه از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
صنایع دارویی به سبب ویژگی های خاص خود توان سلطه کشورهای دارای دانش تولید این صنایع را از طریق تولید کنترل شده و تحت لیسانس و به عنوان یکی از اهرمهای مهم غافلگیری سیاسی امنیتی اقتصادی افزایش می دهد .
قطعا با توجه به ظرفیت و تکنولوژی بالای ایران در تولید دارو، جمعیت 400 میلیونی همسایه های ما بازار خوبی برای صادرات دارو هستند و در صورتی که شرایط برای صادرات فراهم باشد، سود قابل توجهی نصیب این صنعت و به تبع آن کشور خواهد شد.
حالا این صنعت؛ صرف نظر از درد تحریم ها و کمبود نقدینگی یک نیاز حیاتی دارد و آنهم اصلاح قوانین است، قوانینی که متناسب با توسعه این صنعت به روز رسانی نشده است.

گزارش از : اعظم قربانی