شیر، از ادعا تا تکذیب آلودگی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان شرقی ، در طول 3 روز گذشته چرایی یا چگونگی عرضه شیرهای پاستوریزه‌ آلوده به سم آفلاتوکسین بحثی داغ در فضای مجازی است که تبعات مختلف و صد البته مخربی دارد.
کارشناسان بهداشت می گویند : سرانه مصرف شیر به حد کافی در میان مردم پایین بود . حالا با انتشار مطالب بی پایه و اساس اگر شرایط مدیریت نشود ، خریدها کم می شود و سرانه به حداقل می رسد.
البته فعالان صنایع غذایی و صنعتگران لبنیات نگرانی دیگری هم دارند . از دست دادن بازارهای صادراتی.

شیر، لبنیات و ماجرایی تازه
همین چند سال قبل بود که مسائلی مانند وجود وایتکس (ماده شیمیایی سفید کننده سطوح و ظروف!!) در شیر یا استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی ، جنجال‌ رسانه‌ ای و دغدغه اجتماعی بزرگی ایجاد کرده بود.حالا ویدئوهایی در فضای مجازی دست به دست می شود که در آن بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران ادعا می کند : اخیرا مصرف ذرت‌های آلوده به آفلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.
آفلاتوکسین‌ (Aflatoxin) سم قارچی طبیعی است که از طریق مواد غذایی آلوده مانند تخم‌ مرغ ، نان کپک زده ، شیر و محصولات لبنی وارد بدن انسان می شود. مقدار زیاد این ماده از عوامل ابتلا به سرطان است.

مدعی آمار آلودگی ، پایه صحبتهای خود را تحقیقات دانشگاهی می داند و مخاطب را به تغذیه دام ها با ذرتهای آلوده وارداتی که چند ماه قبل سوژه رسانه ها هم شده بود ارجاع می دهد.با این حال نه تنها مراجع ذیصلاح که حتی خود انجمنی که این کارشناس ، بازرس آن است ، چنین اطلاعاتی را تایید نکرده است.
خیلی ها معتقدند این کارشناس دچار اشتباه محاسباتی بزرگی شده است.

آذربایجان شرقی ، تکذیب آلودگی!
استاندار آذربایجان شرقی 28 دی ماه در جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی با اشاره به خبر منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر سرطان‌ زا بودن ۶۲ درصد شیرهای پاستوریزه در تبریز، گفته: طبق بررسی‌های اداره کل استاندارد و سایر مراجع صلاحیت دار این خبر کذب محض است.
پورمحمدی در ادامه خاطرنشان می کند : آذربایجان شرقی قطب تولید شیرینی شکلات محسوب می شود و شیر پایه اصلی این محصولات است . حالا بعد از جنجال جاسازی ثانویه قرص در کیکها و کلوچه ها ، تحمیل این نظرات غیرکارشناسی ضربه سنگین تری به صنایع وارد می کند.

آذربایجان شرقی ، قطب تولید شیر و لبنیات
آذربایجان شرقی یکی از 5 مرکز اصلی تولید شیر و لبنیات در کشور است. کیفیت خاص شیر و محصولات لبنی تبریز ، سراب ، بناب و شهرت پنیرروستای لیقوان نشان از دانش و تجربه تولیدکنندگان این استان دارد.

فتحی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید : 540 هزار راس دام سنگین و نزدیک به 3 میلیون و 200 هزار راس دام سبک در آذربایجان شرقی داریم.میزان تولید شیر در سال 97 بیش از 557 هزار تن بوده است و انتظار می رود این حجم در پایان سال 98 به 559 هزار تن برسد.
وی می افزاید : درراستای تکمیل زنجیره تولید و ایجاد صنایع فرآوری ۱۰۹ واحد لبنی و فرآوری شیر به ظرفیت ۹۸۶ هزار تن در استان فعال است .
واحدهایی که اغلب محصولاتشان زبانزد است.
مدیر عامل وقت صنایع شیر ایران در بازدیدی که شهریور سال 97 از شرکت شیر پاستوریزه پگاه آذربایجان شرقی داشت ، اعلام کرد : با اجرای برنامه های توسعه ای ، این شرکت می تواند به عنوان بزرگترین کارخانه لبنی و قطب محصولات پودری در شمال و غرب کشور تبدیل شود.
هم اکنون ظرفيت توليد اين كارخانه در سال 55 هزار تن است.
از طرفی برندهای مطرح دیگری در صنعت لبنیات استان فعالیت می کنند که قادر به تولید بیش از 40 نوع محصول هستند. واحدهایی که برخی از آنها با کسب استانداردهای لازم از جمله سیستم HACCP وبا رعایت تمامی اصول GHPوGmp موفق به اخذ آرم حلال ، کسب لوح تامین مواد غذایی سالم از سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل FAO و تعامل سازنده با اقتصاد جهانی WTO شده اند.
فعالان حوزه لبنیات استان هر سال به عنوان نمونه استانی و کشوری معرفی می شوند و محصولات ما با نام های تجاری گوناگون به کشورهای همسایه و منطقه صادرات قابل توجهی دارد.

تضمین کیفیت شیر پاستوریزه
بهداد ، مدیر کل دامپزشکی استان می گوید : شیرهای موجود در بازار تا لحظه ای که فرآوری نشده و حرارتی داده نشده تحت کنترل و نظارت ما است ولی شیرهای تولید شده در کارخانجات و شیر های فرآوری شده تحت نظارت معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تبریز است.
به گفته وی مسئولین فنی و بهداشتی دامپزشکی با نظارت بر شیر های خام دامی در تمام مراحل جمع آوری شیر، بار میکروبی آن ها را چک می کنند و اگر موردی باشد، اصلا آن را خریداری نمی کنند.

نعمتی معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تبریز هم می گوید : آماری که اخیرا به صورت غیررسمی منتشر شده هیچ اساس علمی ندارد و تا کنون در بازرسی ها موردی از آلودگی غیرمجاز در تولیدات پاستوریزه لبنی استان مشاهده نشده است.
و اما مدیرکل استاندارد آذربایجان شرقی می گوید : بر اساس استاندارد ملی ۹۳ ، شیرهای پاستوریزه باید از نظر سم قارچی آفلاتوکسینm1 کنترل و آزمایش گردند . بر همین اساس کلیه واحدها تولیدی موظف به تست و کنترل این فاکتور در شیرهای خام دریافتی بوده و مستندات آن را به اداره استاندارد ارائه می نمایند .
فرشی حق رو اضافه کرده : هر یک از واحدهای بزرگ تولیدی ، روزانه به طور متوسط ۲۵۰ تن شیر خام دریافت می کنند . این کارخانه ها از طریق کیتهای تست آفلاتوکسین همه محموله های شیر خام را مورد آزمون قرار می دهند . علاوه بر آن سازمان ملی استاندارد به طور منظم از واحدهای تولیدی و سطح بازار نمونه برداری و آزمون انجام می دهد که هیچ موردی از آفلاتوکسین m1 گزارش نشده است .

آسیب به اعتبار صنعت لبنیات
وقتی صنعت لبنیات به عنوان یک صنعت بسیار موفق ، نقش مهمی در صادرات غیرنفتی کشور دارد ، طبیعی است که در هدف حمله تبلیغاتی دشمن باشد. در چنین شرایطی اظهار نظرهای غیرکارشناسی آن هم برای لبنیات چندین شهر بزرگ و حتی پایتخت کشور ، چیزی جز آب در آسیاب دشمن ریختن نیست.
دبیریان ،عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران می گوید : وجود یک آلاینده در هر ماده غذایی یک بحث است و رعایت حد مجاز طبق استانداردها بحثی دیگر. حتی اگر افلاتوکسین در خوراک دام هم بالا باشد، وقتی وارد شیر می‌شود به یک پانزدهم کاهش می ‌یابد. چطور ممکن است که مقدار این ماده در شیر پاستوریزه بالاتر از 60 درصد باشد؟
رزاقی ، عضو انجمن مهندسی کیفیت صنعت می گوید: این اظهار نظر غیرکارشناسی و نادرست است. البته در این که مقداری ذرت تراریخته وارد ایران شده بحثی نیست. اما این که این کارشناس چطور شناسایی کرد این ذرت‌ها در چه نقاطی از کشور توزیع شده و به مصرف دام رسیده برای ما هم سئوال است.!!

یکی از کارشناسان فروش واحد تولید محصولات لبنی در تبریز به نکته مهمی اشاره می کند . اینکه در طول 9 ماه گذشته 120 میلیارد تومان صادرات تنها به عراق و آذربایجان داشته اند. چنین واحدهایی هرگز حاضر نیستند اعتبار خود را با آلودگی که قابل کنترل هم هست از دست بدهند.

واکنش وزارت بهداشت

حریر چی معاون وزیر بهداشت اعلام کرده : حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد. حالا اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد عدد ۵۰ نانوگرم در لیتر است. کدکس ایران حدود ۱۰۰ است و اگر کدکس آمریکا مد نظر باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریبا تمام نمونه ها قابل قبول هستند.



رئیس سازمان غذا و دارو هم خاطرنشان می کند : از حدود هفت سال پیش محصولات لبنی به صورت مرتب پایش می‌شوند. آمار اداره کل غذا کمتر از 3.5 درصد آلودگی را نشان می‌دهد ، در حالیکه برای بسیاری از کشورهای همسایه و کشورهای دیگر جهان ، میزان آلودگی بسیار بالاتر است.

با توجه به اینکه مدتی است مطالبی با عناوین بزرگی مانند سونامی سرطان در ایران منتشر می شود ، در چند روز اخیر سرطان زایی آفلاتوکسین هم به آن اضافه شده و دانسته یا ندانسته چنین به مردم القا می شود که با مصرف این مواد غذایی مسیر ابتلا به سرطان را طی می کنند.
دکتر شانه ساز به این موضوع هم اشاره می کند : ابتلا به سرطان در ایران بالاتر از نرم جهانی نیست و حتی این میزان نسبت به کشورهای اطراف بسیار پایین‌تر نیز هست. چون سلامت مواد غذایی به صورت مستمر کنترل می شود.

کنترل سلامت شیر از دامداری تا کارخانه
ماکنعلی، معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور می گوید : بر اساس برنامه های توسعه ای انجام گرفته در کشور، در حال حاضر ۴۰۰ کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه‌ تولید شیر خام رتبه ۱۱ دنیا هستیم . حتی تعدادی از کارخانجات لبنی کشور با داشتن کد IR از سازمان دامپزشکی کشور که متضمن رعایت معیارهای بهداشتی در فرآیند تولید است، دارای صادرات محصولات لبنی به کشورهایی نظیر روسیه و مالزی هستند.چگونه ممکن است  محصولات آلوده تولید شود و در آزمایشات کشورهای مقصد هم معلوم نشود؟

تهدید سلامت با کاهش مصرف شیر
امنیت غذایی پایه و اساس جامعه سالم است . بنابراین برای ایجاد مشکل در میان مردم ، چه ترفندی بهتر از زیرسوال بردن مواد غذایی ؟ آن هم شیر.
امروزه میزان مصرف شیر یکی از مواد غذایی اصلی و شاخص‌های سنجش رشد فرهنگی و اقتصادی جوامع مختلف محسوب می شود.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بیان اینکه اکنون میزان مصرف شیر در کشور یک پنجم استاندارد (سرانه 60 کیلوگرم) است ، می گوید : به مردم اطمینان کامل می دهیم که شیر و انواع لبنیات پاستوریزه که تحت کنترل وزارت بهداشت است را بدون نگرانی مصرف کنند و به هیچ عنوان مصرف شیر را متوقف نکنند . چرا که سالهاست کمبود شدید کلسیم موجب تهدید سلامت مردم شده است.
به گفته پور علی ، کارشناس بهداشت ، کاهش سهم لبنیات در سبد غذایی خانوارها خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد و فاصله گرفتن خانوارها از محصولات لبنی ، آثار خود را با گسترش پوکی استخوان و تشدید بروز بیماری مرگ خاموش در سالهای آینده نشان خواهد داد.

موج سواری روی نگرانی ها در فضای مجازی
آمارهای نامعتبر و اظهارنظرهای غیرکارشناسی به سرعت در شبکه‌های اجتماعی هم رسانی می شود و مورد توجه اقشار مختلف و کاربران فضای مجازی در سراسر کشور قرار می گیرد.

تجربه نشان می دهد با احتساب افزایش قیمت و تورم موجود، در نهایت تمایل مردم به استفاده از لبنیات غیرصنعتی یا فله افزایش می یابد. در حالی که اغلب هموطنان خبر ندارند که بالا رفتن میزان مصرف لبنیات غیرصنعتی ، سبب رشد آمار ابتلا به تب مالت در کشور طی ۱۰ سال اخیر شده است.

سلامت مردم در گرو پیگیری و نظارت
رئیس مجلس شورای اسلامی 29 دی ماه بعد از تذکر حاجی دلیگانی در جلسه علنی ، کمیسیون کشاورزی مجلس را مکلف کرده این موضوع را در اسرع وقت بررسی کرده و گزارش آن را ارائه کند.

استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه دستگاه قضایی باید در این زمینه وارد عمل شود، از دستگاه‌های امنیتی و انتظامی خواست این مسائل را به جد پیگیری کنند و پدافند غیرعامل استانداری نیز اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهد.
پور محمدی معتقد است : ایجاد احساس ناامنی، بدتر از خود ناامنی است و دشمنان بدنبال ایجاد این احساس در بین افراد جامعه هستند.
احساسی که سرانجام امنیت غذایی و روحی روانی مردم را به خطر می اندازد.
موجی که در شبکه‌ های اجتماعی در مورد آلودگی و زیان‌آور بودن شیرهای پاستوریزه ایجاد شده احتمالا به همین سادگی متوقف نمی‌شود . چرا که اعتماد مردم در خصوص مصرف کیک و کلوچه تولید داخل نیز به دلیل انتشار تصاویری از محصولات دست کاری شده آن هم در خارج از کارخانه ها در طول 3 ماه گذشته ، خدشه دار شده و صاحبان صنایع غذایی هنوز درگیر کاهش فروش و صادرات هستند.

جعفری ، رئیس انجمن صنایع غذایی استان می گوید : در ماجرای کیک و کلوچه همچنان تحقیقات به سرانجام مشخصی نرسیده است . اگر چه این اطمینان به مردم داده شده که خرابکاری ها خارج از خطوط تولید و بسته بندی صورت گرفته اما شناسایی و برخورد با عوامل این آسیبها است که می تواند جو روانی آرامی را در جامعه حاکم کند.

ادعایی که پس گرفته شد اما اثرش پاپس نمی کشد
کارشناسی که همه دودها از کنده صحبتهای او بلند شده شب گذشته در مصاحبه ای با دیده‌بان علم ایران ، ادعای خود در خصوص آلودگی درصد بالایی از شیر و لبنیات به آفلاتوکسین را پس گرفته و معتقد است نظراتش به اشتباه تفسیر شده !!!
حالا وقتی آنچه که 28 دی ماه گفته شده ، 29 دی ماه پس گرفته شود، معلوم می شود که از ابتدا هم از سند و مدرک معتبری برای اثبات نداشته است. اما اینکه آثار مخرب ناشی از یک ادعا تا چه حد در تولید و مصرف و صادرات محصولات لبنی ظاهر شود ، به طور حتم در دو سه روز محدود نیست و البته جبران آن نیز شاید سالها زمان لازم داشته باشد . تجربه که چنین نشان داده است. این را حمیدی از فعالان تولید لبنیات در استان می گوید. جنجال روغن پالم در سال 94، کشور همسایه را جایگزین ما در تعدادی از بازارهای هدف کرد و حالا بسیاری از خطوط تولید با کمتر از 50 درصد ظرفیت کار می کنند.
به هر روی ، تشویش اذهان عمومی نتیجه ای جز تضعیف صنایع تولیدی ان هم در سال رونق تولید نخواهد داشت . در حالی که حمایت از تولیدات داخلی در مقابل هجمه های پی در پی خارجی ، قدرتمندترین ابزار برای تقویت اقتصاد و توانمندی کشور است.

راستی چه می شود اگر همه به اندازه دانسته خود سخن بگویند ؟

گزارش از : مهین انتظار