پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی
تجربه یک دهه کم بارشی، خشکسالی و خسارت جبران ناپذیر آن به سفره‌های زیر زمینی و آب‌های سطحی موضوع مهمی است که در این سال‌ها برخی دستگاه‌های اجرایی را به تکاپو وادار کرده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز چهارمحال و بختیاری؛ تجربه یک دهه کم بارشی، خشکسالی و خسارت 
جبران ناپذیر آن به سفره‌های زیر زمینی و آب‌های سطحی موضوع مهمی است که در این سال‌ها برخی دستگاه‌های اجرایی مانند شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، منابع طبیعی و شهرداری شهرکرد را به تکاپو برای اتخاذ راهکار‌های عملی و استفاده بهینه از بارش‌ها و سیلاب‌ها وادار کرده است.
بارش‌های مناسب و البته خسارت بار سال زراعی ۹۸- ۹۷ اگر چه روزنه امیدی برای تأمین بخشی از آب‌های از دست رفته کشور بود؛ اما واقعیت امر این بود که به دلیل نداشتن برنامه از پیش تعیین شده و طرح‌های کلان مهار آب نتوانسیم از این نزول رحمت الهی به خوبی بهره ببریم.
ذوالفقار احمدی فرد، رئیس اداره آبخیردازی حفاظت خاک منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: با ایجاد سازه‌های سنگی ملاتی نظیر سد کارون چهار، دو هزار و ۵۰۰ سازه سنگی ملاتی و ۱۰۰ سازه خاکی و همچنین ۱۵ مورد عملیات پخش سیلاب، حدود ۱۲ درصد از روان آب‌های استان را کنترل کرده ایم.
اما گستردگی جغرافیایی و نقاط خشک استان این موضوع را در ذهن تداعی می‌کند که باید از سرمایه‌ها و ظرفیت‌های مردمی بهره بیشتری گرفت.
اجرای طرح‌های آبخیزداری در قالب تقویت پوشش گیاهی، خشکه چینی در اراضی شیب دار، بوته کاری در مراتع، جنگل کاری، قرق مراتع، حفر چاله‌های کم عمق در دشت‌ها و اراضی کم عمق از دیگر فعالیت‌هایی است که توسط برخی دستگاه‌ها مانند منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری دنبال می‌شود.
این که باید طرح‌های آبخیزداری با کمک تشکل‌های مردمی و دیگر دستگاه‌ها مانند شرکت‌های آب منطقه ای، آبفا، شهرداری ها، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور گسترش یابد و به هر شکل ممکن از هدر رفت آب‌های سطحی جلوگیری شود؛ خود مقوله‌ای با اهمیت، قابل بررسی و سرمایه گذاری است.
چهارمحال و بختیاری به جهت شرایط کوهستانی و شیب دار بودن مناطق مختلفش در زمان بارندگی‌ها و بارش برف دچار مشکلات تردد و آبگرفتگی معابر شود.
در میان اقدامات صورت گرفته طرحی برای مهار سیلاب این بار نه فقط برای خلاصی از دست آبگرفتگی معابر، بلکه کمک به تقویت سفره‌های زیر زمینی در چهارمحال و بختیاری کلید خورد.
سدهی سامانی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری جمع آوری آب‌های سطحی را نجات بخش آبخوان‌های استان می‌داند و می‌گوید: هدایت آب باران به سمت چاه‌های جذبی از شدت سیلاب‌ها می‌کاهد و از هد روی آب جلوگیری می‌کند.
خانم شریفی می‌گوید: لازمه ایجاد چاه‌های جذبی، تشکیل دبیرخانه و کمیته مرکزی آن در نظام مهندسی و یا مدیریت بحران استان است.
وی می‌افزاید: سازمان نظام مهندسی ساختمان هم باید قبل از تأیید نقشه ساختمان‌ها بر ایجاد چاه‌های جذبی در ساختمان نظارت کند؛ ضمن این که هر شهروند خود را مکلف بداند که مسیر فاضلاب را از مسیر ناودان منزل جدا کند.
این عضو شورای اسلامی شهرکرد می‌گوید: شهرداری هم باید مشوق‌هایی برای خانواده‌هایی که اقدام به جداسازی مسیر آبها می‌کنند؛ قرار دهد.
چاه جذبی فاضلاب خانگی و چاه جذبی روان آبها با هم متفاوت است و روان آب باران را خاک نقش فیلتر برای تصفیه آلودگی دارد و مسیر هدایت روان آب در چاه جذبی باید متفاوت باشد.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری می‌افزاید: اگر روان آبی بار میکروبی داشته باشد ممکن است سفره‌های آب زیر زمینی را آلوده کند.
محمدی می‌افزاید: چاه‌های جذبی فاضلاب برای جمع آوری روان آب مناسب نیست، چون آبی که نیترات، فسفات، عناصر سنگین و سبک ماکرو و میکرو داشته باشد ترکیب شیمیایی آب را دچار مشکل می‌کند؛ اما با ایجاد چاه‌های جذبی ویژه روان آبها، به دلیل ایجاد فیلتر مناسب در مسیر آبراه‌های طبیعی در فصولی که روان آب‌های سطحی زیادی وجود دارد می‌توان با تزریق آن‌ها به آب‌های زیر زمینی، سطح ایستآبی منابع زیر زمینی را تقویت کرد.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری هم می‌گوید: باید بدانیم چاه جذبی کجا و چگونه باید ایجاد شود.
یکی از موارد مهم که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آب باران که از پشت بام‌ها جمع آوری می‌شود به فاضلاب هدایت نکنیم و با ایجاد چاه‌های جذبی وارد سفره‌های زیر زمینی نکنیم.
دانشیار گروه آب دانشگاه شهرکرد می‌گوید: برای ایجاد چاه‌های جذبی روان آبها در منازل باید دقت کرد که "آیا برای سازه‌ای که احداث کردیم ایجاد چاه جذبی با توجه به ستون‌های ساختمان مناسب است یا خیر؟ "
آقای فتاحی می‌افزاید: قبل از ایجاد چاه‌های جذبی حتما باید مطالعات خاک شناسی و آب گذر خاک و مطالعات سازه‌ای پیرامون انجام شده باشد و به گروه هیدرولوژی خاک توجه کنیم.
چاه‌های جذبی زیر انباره ها، ستون‌ها و دیوار‌ها نباید ایجاد شود و هنگام ایجاد باید از نهاد‌های مرتبط استعلام گرفت.
چاه‌های جذبی باید حفره‌هایی به عمق شش و قطر یک متر، در جا‌هایی نظیر دشت‌ها که انبار‌های آب زیر زمینی دارد و خروجی روان آبها است ایجاد شود.
او می‌گوید: چاه جذبی باید در جا‌هایی ایجاد شود که آب قدرت نفوذ و آب گذری به لایه‌های زیر زمین را داشته باشد و آنجا نفوذ پذیری در بستر آبرفت وجود داشته باشد.
فتاحی می‌افزاید: مهمترین فاکتور ساخت چاه‌های جذبی، فاصله کف چاه تا سفره آب زیرزمینی است که در استاندارد‌ها برای آبرفت‌های درشت دانه حداکثر ۱۰ متر و برای ریزدانه حداقل پنج متر تعیین شده است.
وی می‌گوید: اگر چاه‌های جذبی طبق استاندارد‌ها و با بررسی‌های لازم، در مناطق مستعد انجام شود می‌تواند تهدید روان آبها را به یک فرصت تبدیل کند.
در حال حاضر حدود ۳۸۰ روستا در استان چهارمحال و بختیاری با تانکر آبرسانی می‌شود که یکی از راه‌های کمک به تغذیه سفره‌های زیر زمینی ایجاد چاه‌های جذبی است. این شیوه روش جدیدی نیست و بیش از صد سال اجرا می‌شده است.
اما با گسترش شهر نشینی به دلیل پوشیده بودن سطح زمین آب باران به صورت روان آب خارج می‌شود.
کارشناس آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری می‌گوید: تا کنون چند طرح در چند نقطه اجرا کردیم، ولی کافی نیست؛ البته مدیریت مصرف هم می‌طلبد و شک نداریم که آبخوان احیاء می‌شود.
فاطمی می‌گوید: هم اکنون یک چهارم مساحت هر شهر، خیابان و پیاده رو، یک چهارم اعیانی ساختمان‌های مسقف و دارای لایه نفود ناپذیر، خاک چسبندگی خود را از دست داده است.
اما کارشناسان می‌گویند: در کشوری مانند هلند که بارندگی زیاد است سطح آسفالت از مواد دانه درشت و نفوذ پذیر است؛ ولی در ایران درصد قیر آسفالت زیاد است و به همین جهت نفوذپذیری خاک کاهش یافته است.
فاطمی می‌گوید: این مقدار بارندگی در یک سطح هزار متری ۳۳ متر مکعب آب می‌شود.
بارندگی در شهرکرد با حدود هزار و ۸۰۰ هکتار مساحت روان آب قابل توجهی است.
در سطح شهرکرد با حوزه‌های بالا دست سالانه حدود سه تا چهار میلیون متر مکعب روان آب هدر می‌رود که معادل خط انتقال آب کوهرنگ به شهرکرد و در مسیر این خط کوهرنگ، فارسان، سورشجان و شهرکرد است.
وی می‌افزاید: می‌توان گفت: سالانه حدود ۱۶ میلیون متر مکعب روان آب است که اگر ذخیره سازی شود معادل آب آشامیدنی ساکنان شهر فرخشهر است.
فرخشهر با افزون بر ۳۰ هزار نفر جمعیت، در فاصله ۱۰ کیلومتری مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است.
فاطمی می‌گوید: این رقم روان آب را اگر برای چاه‌های کشاورزی معادل سازی کنیم در هر چاه چهار میلیون متر مکعب، عدد قابل توجهی، معادل آب ۱۶ حلقه چاه کشاورزی به دست می‌آید.
طرح ایجاد چاه‌های جذبی در خیلی از کشور‌ها و حتی در کشور ایران در شهر‌های یزد، اصفهان و کرج نیز استفاده شده است. در یزد ۳۰ حلقه چاه جذبی با افزون بر یک میلیارد ریال ایجاد شد.
مهار روان آبها، تغذیه سفره‌های آب زیر زمینی، جلوگیری از نشست زمین، احیای دشت‌ها از مزایای ایجاد چاه‌های جذبی است.
دشت شهرکرد از جمله دشت‌های ممنوعه کشور است که تلاش برای احیای آن ادامه دارد.
جبران ناپذیر آن به سفره‌های زیر زمینی و آب‌های سطحی موضوع مهمی است که در این سال‌ها برخی دستگاه‌های اجرایی مانند شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، منابع طبیعی و شهرداری شهرکرد را به تکاپو برای اتخاذ راهکار‌های عملی و استفاده بهینه از بارش‌ها و سیلاب‌ها وادار کرده است.بارش‌های مناسب و البته خسارت بار سال زراعی ۹۸- ۹۷ اگر چه روزنه امیدی برای تأمین بخشی از آب‌های از دست رفته کشور بود؛ اما واقعیت امر این بود که به دلیل نداشتن برنامه از پیش تعیین شده و طرح‌های کلان مهار آب نتوانسیم از این نزول رحمت الهی به خوبی بهره ببریم.
ذوالفقار احمدی فرد، رئیس اداره آبخیردازی حفاظت خاک منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: با ایجاد سازه‌های سنگی ملاتی نظیر سد کارون چهار، دو هزار و ۵۰۰ سازه سنگی ملاتی و ۱۰۰ سازه خاکی و همچنین ۱۵ مورد عملیات پخش سیلاب، حدود ۱۲ درصد از روان آب‌های استان را کنترل کرده ایم.
اما گستردگی جغرافیایی و نقاط خشک استان این موضوع را در ذهن تداعی می‌کند که باید از سرمایه‌ها و ظرفیت‌های مردمی بهره بیشتری گرفت.
اجرای طرح‌های آبخیزداری در قالب تقویت پوشش گیاهی، خشکه چینی در اراضی شیب دار، بوته کاری در مراتع، جنگل کاری، قرق مراتع، حفر چاله‌های کم عمق در دشت‌ها و اراضی کم عمق از دیگر فعالیت‌هایی است که توسط برخی دستگاه‌ها مانند منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری دنبال می‌شود.
این که باید طرح‌های آبخیزداری با کمک تشکل‌های مردمی و دیگر دستگاه‌ها مانند شرکت‌های آب منطقه ای، آبفا، شهرداری ها، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور گسترش یابد و به هر شکل ممکن از هدر رفت آب‌های سطحی جلوگیری شود؛ خود مقوله‌ای با اهمیت، قابل بررسی و سرمایه گذاری است.
** حفر چاه جذبی برای خلاصی از آبگرفتگی معابر و به نفع سفره‌های زیرزمینی
چهارمحال و بختیاری به جهت شرایط کوهستانی و شیب دار بودن مناطق مختلفش در زمان بارندگی‌ها و بارش برف دچار مشکلات تردد و آبگرفتگی معابر شود.در میان اقدامات صورت گرفته طرحی برای مهار سیلاب این بار نه فقط برای خلاصی از دست آبگرفتگی معابر، بلکه کمک به تقویت سفره‌های زیر زمینی در چهارمحال و بختیاری کلید خورد.
سدهی سامانی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری جمع آوری آب‌های سطحی را نجات بخش آبخوان‌های استان می‌داند و می‌گوید: هدایت آب باران به سمت چاه‌های جذبی از شدت سیلاب‌ها می‌کاهد و از هد روی آب جلوگیری می‌کند.
** توسعه حفاری چاه‌های جذبی در دستور کار قرار بگیردعضو شورای اسلامی شهرکرد با بیان اینکه می‌بایست از مدت‌های پیش حفاری چاه‌های جذبی در برنامه کاری قرار می‌گرفت؛ می‌افزاید: توسعه چنین طرح‌هایی برای سفره‌های آب زیر زمینی نجات بخش است.
خانم شریفی می‌گوید: لازمه ایجاد چاه‌های جذبی، تشکیل دبیرخانه و کمیته مرکزی آن در نظام مهندسی و یا مدیریت بحران استان است.
وی می‌افزاید: سازمان نظام مهندسی ساختمان هم باید قبل از تأیید نقشه ساختمان‌ها بر ایجاد چاه‌های جذبی در ساختمان نظارت کند؛ ضمن این که هر شهروند خود را مکلف بداند که مسیر فاضلاب را از مسیر ناودان منزل جدا کند.
این عضو شورای اسلامی شهرکرد می‌گوید: شهرداری هم باید مشوق‌هایی برای خانواده‌هایی که اقدام به جداسازی مسیر آبها می‌کنند؛ قرار دهد.
** تفاوت چاه جذبی فاضلاب خانگی با چاه‌های جذبی روان آبها
چاه جذبی فاضلاب خانگی و چاه جذبی روان آبها با هم متفاوت است و روان آب باران را خاک نقش فیلتر برای تصفیه آلودگی دارد و مسیر هدایت روان آب در چاه جذبی باید متفاوت باشد.
معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری می‌افزاید: اگر روان آبی بار میکروبی داشته باشد ممکن است سفره‌های آب زیر زمینی را آلوده کند.
محمدی می‌افزاید: چاه‌های جذبی فاضلاب برای جمع آوری روان آب مناسب نیست، چون آبی که نیترات، فسفات، عناصر سنگین و سبک ماکرو و میکرو داشته باشد ترکیب شیمیایی آب را دچار مشکل می‌کند؛ اما با ایجاد چاه‌های جذبی ویژه روان آبها، به دلیل ایجاد فیلتر مناسب در مسیر آبراه‌های طبیعی در فصولی که روان آب‌های سطحی زیادی وجود دارد می‌توان با تزریق آن‌ها به آب‌های زیر زمینی، سطح ایستآبی منابع زیر زمینی را تقویت کرد.
** در چه جا‌هایی می‌توان چاه جذبی ایجاد کرد؟
معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری هم می‌گوید: باید بدانیم چاه جذبی کجا و چگونه باید ایجاد شود.
یکی از موارد مهم که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آب باران که از پشت بام‌ها جمع آوری می‌شود به فاضلاب هدایت نکنیم و با ایجاد چاه‌های جذبی وارد سفره‌های زیر زمینی نکنیم.
دانشیار گروه آب دانشگاه شهرکرد می‌گوید: برای ایجاد چاه‌های جذبی روان آبها در منازل باید دقت کرد که "آیا برای سازه‌ای که احداث کردیم ایجاد چاه جذبی با توجه به ستون‌های ساختمان مناسب است یا خیر؟ "
آقای فتاحی می‌افزاید: قبل از ایجاد چاه‌های جذبی حتما باید مطالعات خاک شناسی و آب گذر خاک و مطالعات سازه‌ای پیرامون انجام شده باشد و به گروه هیدرولوژی خاک توجه کنیم.
چاه‌های جذبی زیر انباره ها، ستون‌ها و دیوار‌ها نباید ایجاد شود و هنگام ایجاد باید از نهاد‌های مرتبط استعلام گرفت.
چاه‌های جذبی باید حفره‌هایی به عمق شش و قطر یک متر، در جا‌هایی نظیر دشت‌ها که انبار‌های آب زیر زمینی دارد و خروجی روان آبها است ایجاد شود.
او می‌گوید: چاه جذبی باید در جا‌هایی ایجاد شود که آب قدرت نفوذ و آب گذری به لایه‌های زیر زمین را داشته باشد و آنجا نفوذ پذیری در بستر آبرفت وجود داشته باشد.
فتاحی می‌افزاید: مهمترین فاکتور ساخت چاه‌های جذبی، فاصله کف چاه تا سفره آب زیرزمینی است که در استاندارد‌ها برای آبرفت‌های درشت دانه حداکثر ۱۰ متر و برای ریزدانه حداقل پنج متر تعیین شده است.
وی می‌گوید: اگر چاه‌های جذبی طبق استاندارد‌ها و با بررسی‌های لازم، در مناطق مستعد انجام شود می‌تواند تهدید روان آبها را به یک فرصت تبدیل کند.در حال حاضر حدود ۳۸۰ روستا در استان چهارمحال و بختیاری با تانکر آبرسانی می‌شود که یکی از راه‌های کمک به تغذیه سفره‌های زیر زمینی ایجاد چاه‌های جذبی است. این شیوه روش جدیدی نیست و بیش از صد سال اجرا می‌شده است.
اما با گسترش شهر نشینی به دلیل پوشیده بودن سطح زمین آب باران به صورت روان آب خارج می‌شود.
کارشناس آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری می‌گوید: تا کنون چند طرح در چند نقطه اجرا کردیم، ولی کافی نیست؛ البته مدیریت مصرف هم می‌طلبد و شک نداریم که آبخوان احیاء می‌شود.
فاطمی می‌گوید: هم اکنون یک چهارم مساحت هر شهر، خیابان و پیاده رو، یک چهارم اعیانی ساختمان‌های مسقف و دارای لایه نفود ناپذیر، خاک چسبندگی خود را از دست داده است.
اما کارشناسان می‌گویند: در کشوری مانند هلند که بارندگی زیاد است سطح آسفالت از مواد دانه درشت و نفوذ پذیر است؛ ولی در ایران درصد قیر آسفالت زیاد است و به همین جهت نفوذپذیری خاک کاهش یافته است.
** بارش سالانه ۳۳۰ میلیمتر در شهرکردرئیس اداره آب منطقه‌ای شهرستان شهرکرد می‌افزاید: میزان بارش متوسط "شهرکرد" مرکز استان چهارمحال و بختیاری سالانه ۳۳۰ میلیمتر است که امسال تا ۴۲۰ میلیمتر در هر متر مربع هم رسید.
فاطمی می‌گوید: این مقدار بارندگی در یک سطح هزار متری ۳۳ متر مکعب آب می‌شود.
بارندگی در شهرکرد با حدود هزار و ۸۰۰ هکتار مساحت روان آب قابل توجهی است.
در سطح شهرکرد با حوزه‌های بالا دست سالانه حدود سه تا چهار میلیون متر مکعب روان آب هدر می‌رود که معادل خط انتقال آب کوهرنگ به شهرکرد و در مسیر این خط کوهرنگ، فارسان، سورشجان و شهرکرد است.
وی می‌افزاید: می‌توان گفت: سالانه حدود ۱۶ میلیون متر مکعب روان آب است که اگر ذخیره سازی شود معادل آب آشامیدنی ساکنان شهر فرخشهر است.
فرخشهر با افزون بر ۳۰ هزار نفر جمعیت، در فاصله ۱۰ کیلومتری مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است.
فاطمی می‌گوید: این رقم روان آب را اگر برای چاه‌های کشاورزی معادل سازی کنیم در هر چاه چهار میلیون متر مکعب، عدد قابل توجهی، معادل آب ۱۶ حلقه چاه کشاورزی به دست می‌آید.
طرح ایجاد چاه‌های جذبی در خیلی از کشور‌ها و حتی در کشور ایران در شهر‌های یزد، اصفهان و کرج نیز استفاده شده است. در یزد ۳۰ حلقه چاه جذبی با افزون بر یک میلیارد ریال ایجاد شد.
مهار روان آبها، تغذیه سفره‌های آب زیر زمینی، جلوگیری از نشست زمین، احیای دشت‌ها از مزایای ایجاد چاه‌های جذبی است.
دشت شهرکرد از جمله دشت‌های ممنوعه کشور است که تلاش برای احیای آن ادامه دارد.
گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی گزارش مکتوب: تلاشی برای احیای سفره‌های زیر زمینی
نظر شما