گزارش مکتوب؛
باران مرحمی بر زخمهای خشکسالی هرمزگان
سالهای زیادی درباره زخمهای خشکسالی بر تن زمین تشنه هرمزگان گفتیم و گویی این داستان هولناک تمامی نداشت.
هرمزگان و خشکسالی حدود ۱۷ سال به هم پیوند خورده و حاصل این پیوند نامبارک، ممنوعه اعلام شدن دشتها، خشکیدن چاهها، چشمهها و فرونشت زمین شد.
اما بارشهای خوب امسال و شنیدن نام ترسالی، زمین سرسبز و چشمههای روان را در ذهن مجسم کرد و نویدِ خوش رهایی از خشکسالی را به ما و زمین تشنه لب داد.
به گزارش
خبرگزاری صدا و سیما؛ مرکز خلیج فارس؛ کارشناس هواشناسی هرمزگان میگوید: بارندگیهای امسال پنج برابر بیشتر از مدت مشابه پارسال بود.
مجتبی حمزه نژاد میافزاید: از ابتدای سال آبی تاکنون حدود ۱۳۰ میلی متر باران در هرمزگان باریده است.
سال آبی از اول مهر ماه تا شهریور سال بعد است.
به گفته وی بیشترین بارندگی با ۱۲۰ میلیمتر در شهرستان پارسیان، و کمترین بارش با ۲۰ میلیمتر در باغات شهرستان حاجی آباد ثبت شده است.
هرمزگان در فصلهای پاییز و زمستان بارشهای رگباری دارد که به جاری شدن سیلاب منجرب میشود.
مهار روان آبهای ناشی از بارندگی در دشتها و مناطق بیابانی به بهبود منابع و ذخایر آبهای زیرزمینی دشتها کمک میکند.
سالانه ۳ میلیارد مترمکعب روان آب بر اثر برخورد با گنبدهای نمکی شور میشود.
۳۰ نقطه محل تداخل آب شیرین و شور در استان وجود دارد.
یک چهارم استان گنبدهای نمکی دارد
کاهش دبی آب در سفرههای زیر زمینیمدیرعامل شرکت آب منطقهای هرمزگان میگوید: سالانه ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب، اضافه برداشت از سفرههای زیرزمینی در استان داریم.
به گفته حسن ایرانمنش مدیر دفتر بهره برداری از تاسیسات آب شرکت آب و فاضلاب شهری هرمزگان هم اکنون ۶۱ درصد از مصرف آب استان از منابع آب زیرزمینی، ۲۳ درصد از آبهای سطحی و سدها و ۱۶ درصد از آب شیرین کن هاست.
ملایی میافزاید: در سالهای ۹۶-۹۷ میزان افت آبهای زیر زمینی در دشتهای استان بیش از ۶۸ سانتی متر بود و این میزان افت آب با بارشهای خوب پارسال به ۳۴ سانتی متر رسید.
هدر رفت آب در حوزه کشاورزیرعایت نشدن الگوی کشت و سیستمهای نوین آبیاری، کاشت بذرهایی با مصرف آب زیاد مانند هندوانه و ذرت و کشاورزی سنتی بخش زیادی از منابع آبی فعلی را هدر میدهد.
به گفته کارشناسان جهاد کشاورزی ۴۶ هزار هکتار از زمینهای کشاورزی استان سنتی و غرقابی است که هدر رفت آب زیادی دارد.
تجهیز به سیستم آبیاری نوین میزان هدر رفت منابع آبی را به ۱۵ درصد کاهش میدهد.
بیش از ۸۵ درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی استفاده میشود.
هرمزگان ۱۵۶ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۱۱۰ هزار هکتار به سیستم آبیاری نوین مجهز است.
سالانه هزار و ۵۰۰ میلیون متر مکعب نیاز آبی کشاورزی در استان است.
چاههای غیر مجاز خطری برای سفرههای زیر زمینیبه گفته مدیرعامل شرکت آب منطقهای هرمزگان بیش از چهار هزار و ۳۰۱ حلقه چاه غیر مجاز در استان داریم که بعد از سال ۸۵ در استان حفر شده است.
ملایی میافزاید: چهار هزار و ۴ حلقه چاه نیز قبل از سال ۸۵ حفر شده که صاحبان چاهها برای دریافت پروانه بهره برداری باید مراجعه کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای هرمزگان میگوید: امسال ۹۴ حلقه چاه غیر مجاز در استان بسته شده است.
بیش از بیست هزار حلقه چاه مجاز در استان فعال است.
راههای افزایش منابع آب زیرزمینیمهمترین راه حل از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی مهار و کنترل سیلاب هاست.
اداره منابع طبیعی و آبخیزداری با احداث سازههای آبخیزداری خاکی، سنگی و سنگی ملاتی سهم بسزایی در مهار روان آبها و سیلابها ایفا میکنند.
کارشناسان تاکید دارند که جمع آوری روان آبها با توجه به حجم زیاد آن و شرایط کم آبی در کشور، میتواند سودآور و اقتصادی باشد.
مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان میگوید: سازه آبخیزداری حجم روانابی که به دریا میرود را به حالت تاخیر نگه میدارد و سرعت آب را کم میکند.
امید ذاکری میافزاید: سیلاب در سازهها ذخیره و با لوله گذاریهایی که در بدنه سازهها طراحی شده با سرعت کم و به مرور فرصت نفوذ در آبخوانها را پیدا میکند.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان؛ سازههای آبخیزداری باعث نگهداری ۶۶ درصدی مقدار روان آبها میشود.
امسال ۱۳۰ سازه کوچک و بزرگ در استان با ظرفیت ۸۰ میلیون متر مکعب در حال ساخت است.
هرمزگان بیش از ۸ هزار سازه آبخیزداری با ظرفیت بهره برداری ۵۴۷ میلیون متر مکعب روان آب دارد.
ذاکری میافزاید: ساماندهی و تعیین بستر رودخانهها و ایجاد سازههای آبخیزداری از دیگر راهکارها برای کنترل روان آبها در استان هستند.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقهای هرمزگان میزان آبهای سطحی استان ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب تخمین زده میشود که با ساخت سد و سازههای آبخیزداری میتوان به تعادل بخشی و احیای سفرههای زیر زمینی کمک کرد.
ملایی میافزاید: با استمرار بارشها در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده کمی وضعیت سفرههای زیر زمینی بهتر شود.
ساخت سد و کاهش استفاده از منابع آبی دیگرساخت سد در دهانه رودخانهها و آبراهههای استان از شور شدن و هدر رفت آب جلوگیری میکند.
با ساخت سد و جمع آوری آب، فرصت دوباره به سفرههای زیر زمینی برای بازیابی داده میشود.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای هرمزگان میگوید: تامین آب از سد شمیل به بندرعباس، مرحله دوم نوسازی خط انتقال آب از میناب به بندرعباس و ساخت سد تغذیه سفره آب زیرزمینی در بستک از مهمترین طرحهای در دست اجرا برای احیا سفرههای زیر زمینی است که تا سال آینده به تدریج به بهره برداری میرسد.
ملایی میافزاید: برای اجرای این طرحها ۱۳۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
وی میگوید: ساماندهی رودخانه تاسی پر در شرق شهر بندرعباس و ساخت سد سرنی بخش هشتبندی میناب گامی دیگر برای کاهش برداشت از سفرههای زیر زمینی است.
نتیجه گیری
منابع آبی به عنوان یک سرمایه ملی، به نسلهای آینده نیز تعلق دارد.
در این شرایط یکی از مهمترین ضرورت ها، مدیریت منابع آبی و مشارکت مردمی است تا منابع آبی ما بیش از این به چالش کشیده نشود.
امید است با ساخت سد و سازههای آبخیزداری از هدر رفت این نعمت الهی جلوگیری شود و سفرههای زیر زمینی جانی دوباره گیرد.
نویسنده: رباب عامری