کنجد، از کنج کارخانه تا روی میز توسعه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز یزد، محصولی با طبیعت گرم و پر انرژی. می گویند مصرف آن در فصل سرد سال از گذشته های دور در استان کویری یزد رونق داشته است و اکنون نیز مردم این دیار، پاییز و زمستان های سرد خود را با خوردن آن می گذرانند.

کنجد، یکی از قدیمی‌ترین محصولات کشاورزی دنیا است که در آسیا بیش از پنج هزار سال از کشت آن می‌گذرد. این دانه غذایی، ارزش فراوانی به لحاظ دارا بودن ویتامین‌های گروه B دارد و همچنین دارای مقادیر قابل توجهی مواد معدنی از جمله پتاسیم، فسفر، منیزیم، کلسیم، آهن و سدیم است.
ارزش‌های غذایی فراوان که باعث شد از قرن‌ها پیش، کنجد به دست مردمان سخت کوش کویر فرآوری شود.
اکنون استان یزد با مصرف ۷۰ درصد کنجد تولیدی کشور و فرآوری آن، بعنوان قطب تولید محصولات کنجدی در ایران شناخته شده است.

یزد، قطب تولید محصولات کنجدی
معروفترین محصولات کنجدی کشور متعلق به قلب کویر مرکزی ایران است و خاستگاه آن نیز شهرستان اردکان در ۶۰ کیلومتری مرکز استان یزد محسوب می‌شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد می‌گوید: هم اکنون بیش از ۴۰۰ واحد تولیدی و صنفی محصولات کنجدی در این استان فعال که از این تعداد، ۷۰ واحد زیر نظر سازمان صمت، ۳۱ واحد زیر نظر سازمان جهاد کشاورزی و ۳۱۲ واحد هم زیر نظر اصناف مشغول به تولید هستند که در مجموع برای بیش از دو هزار نفر اشتغالزایی شده است.
محمدرضا علمدار با اشاره به اینکه میزان مصرف کنجد در کشور ۲۰۰ هزار تن است، می‌افزاید: ۱۴۰ هزار تن از این میزان محصول در استان یزد مصرف می‌شود، چیزی حدود ۷۰ درصد مصرف واحد‌های تولیدی کشور.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد می‌گوید: ۸۵ درصد واحد‌های تولید محصولات کنجدی در شهرستان اردکان متمرکز هستند.
اردکانی ها، تولید ارده و حلوا ارده را از نیاکان خود به ارث برده اند و اکنون یکی از صنایع بزرگ این شهرستان، محصولات و فرآورده‌های کنجدی است.
ارده، حلوا ارده، روغن کنجد، کِرِم ارده، ارده شکلاتی و شیرینی‌های کنجدی از جمله فراورده‌های کنجدی است.
فرماندار اردکان می‌گوید: سالیانه ۴۰ هزار تن کنجد در واحد‌های تولیدی این شهرستان به فراورده‌های کنجدی تبدیل می‌شود.
شهابی زاد می‌افزاید: هزار و ۳۰۰ نفر به طور مستقیم و هزار و ۸۰۰ نفر هم به طور غیرمستقیم در واحد‌های تولیدیِ محصولات کنجدی شهرستان اردکان مشغول به کارند.

شیرینی حلوا به نام یزدی ها، اما به کام ...
با وجود همه توانمندی‌هایی که در استان یزد برای تولید محصولات کنجدی وجود دارد، اما آن روی سکه، موانع و مشکلاتی است که تولیدکنندگان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
به واحد تولیدی در اردکان می‌روم که بیش از ۵۰ سال در زمینه تولید ارده و حلوا ارده فعالیت دارد. آقای طباطبایی با اشاره به اینکه از جوانی در این صنعت مشغول به کار است، می‌گوید: در این واحد روزانه چهار تن ارده، حلوا ارده و کِرِم ارده در طعم‌های مختلف تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.
وی می‌افزاید: هم اکنون بیش از ۵۰ نفر در بخش‌های مختلف این واحد تولیدی به طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار هستند.
سیدعلیرضا طباطبایی، تامین مواد اولیه را عمده مشکل تولیدکنندگان محصولات کنجدی می‌داند و می‌گوید: متاسفانه وارد کنندگان دانه روغنی کنجد غیرحرفه‌ای هستند و این مسئله باعث شده تا به لحاظ خرید کنجد، بازار بی ثباتی داشته باشیم و دلالان با قیمت‌های مختلف آن را به فروش برسانند.
وی می‌افزاید: تعلق نگرفتن یارانه به دانه روغنی کنجد هم مسئله‌ای است که قیمت تمام شده محصولات را نسبت به محصولات مشابه سبد غذایی بالاتر برده، موضوعی که تمایل مشتری را برای خرید محصولات کنجدی کمتر و بازار ما را محدودتر می‌کند.
عباسعلی روستایی از دیگر تولیدکنندگان محصولات کنجدی است. او می‌گوید: اگر همه واحد‌های تولید محصولات کنجدی در قالب یک تشکل فعالیت کنند، می‌توانیم علاوه بر قبضه بازار داخلی، بسیاری از بازار‌های جهانی را هم پشتیبانی کنیم.
وی معتقد است با ایجاد این تشکل و اعطای تسهیلات به واحد‌های تولیدی، واحد‌های غیرفعال تولید فراورده‌های کنجدی، فعال و واحد‌های فعال هم رونق بیشتری می‌گیرند، صادرات این محصولات افزایش می‌یابد و اشتغال هم در این بخش پررنگ‌تر می‌شود.
به سراغ مدیرعامل شرکت تامین و توسعه خوشه محصولات کنجدی می‌روم. کسی که گلایه‌های فراوانی از وضعیت تولید و بازار در این بخش دارد.
مهدی رحمانی می‌گوید: حدود یک سالی است که قیمت دلار ثابت شده است، اما متاسفانه به دلیل بحث دلالی و واسطه گری، قیمت کنجد وارداتی ثابت نیست.
وی تاخیر در به روز رسانی سامانه ارزش گذاری قیمت کنجد را از دیگر مشکلات این بخش می‌داند و می‌افزاید: متاسفانه تغییر قیمت کنجد وارداتی چند بار در سال اتفاق می‌افتد، اما سامانه گمرک به روز نیست و وقتی ماه‌ها از تغییر آن می‌گذرد، تولید کننده ضرر می‌کند چرا که باید کسری قیمت را به گمرک بدهد.
مهدی رحمانی با اشاره به قانون ممنوعیت صادرات روغن کنجد صادراتی می‌گوید: ما بازار‌های خوبی در خارج از کشور داریم، اما به دلیل مشکلات دست و پا گیر، متاسفانه روغن را که به هیچ عنوان و سایر محصولات کنجدی را هم به میزان کم صادر می‌کنیم.

سازمان صمت یزد، رئیس میز ملی توسعه صادرات محصولات کنجدی
سازمان توسعه تجارت ایران چند سالی است که با توجه به قابلیت‌های هر استان، میز‌های تخصصی کالا و خدمات را با هدف تمرکز زدایی از مرکز و به منظور تحلیل اطلاعات صادرکنندگان و بررسی مشکلات این بخش راه اندازی کرده است.
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد می‌گوید: با توجه به میزان فعالیت کارگاه‌ها و همچنین رونق تولید محصولات کنجدی در این کارگاهها، بیش از یکسال است که میز ملی توسعه صادرات محصولات کنجدی به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد واگذار شده است.
علی افشارپور می‌افزاید: در این میز که نشست‌های آن به صورت دوره‌ای برگزار می‌شود، اطلاعات مرتبط، در قالب شناسنامه کالایی و گزارش عملکردماهانه بر روی پورتال سازمان توسعه تجارت قرار می‌گیرد.

عزم جدی مسئولان برای رفع مشکلات تولید و صادرات
قرار نگرفتن کنجد در لیست کالا‌های اساسی، ممنوعیت صادرات روغن کنجد، مشکل تبلیغ و نشان تجاری، بازاریابی و صادراتی مهمترین مشکلاتی بود که تولیدکنندگان محصولات کنجدی یزد، رفع اون رو خواستارند. مشکلاتی که باعث شد تا درد و دل آن‌ها را به گوش مسئولان برسانیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد در خصوص ثبت سفارش واحد‌های کنجدی می‌گوید: ثبت سفارش‌های صنعتی به استان‌ها واگذار شده است، اما این ثبت سفارش شامل محصولات کنجدی نمی‌شود که با مکاتباتی که با وزارتخانه انجام داده ایم، در آینده‌ای نزدیک مشکل تولیدکنندگان این بخش مرتفع خواهد شد.
محمدرضا علمدار می‌افزاید: با اجرایی شدن این مصوبه، در وقت و هزینه تولیدکنندگان صرفه جویی خواهد شد.
مشکل سامانه ارزش گذاری گمرک را با مدیرکل گمرک استان یزد در میان گذاشتم. محمدحسین سلمانی می‌گوید: در خصوص محصولات کنجدی این سامانه، به روز نیست که قرار شده است با پیگیری گمرک و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد، سامانه ارزش کالا برای رفع دغدغه تولید کنندگان به روز شود.
وی در خصوص ممنوعیت صادرات روغن کنجد هم می‌گوید: با توجه به تخصیص ارز رسمی برای روغن خام وارداتی و لزوم تامین و تنظیم بازار روغن خوراکی تولید داخل و شمول این کالا در اولویت اول کالایی، سال گذشته بود که در بخشنامه‌ای از سوی وزارت صمت، هرگونه صادرات روغن ساخته شده از گمرکات ممنوع اعلام شده است.
راه اندازی کلینیک کسب و کار برای تولیدکنندگان محصولات کنجدی دیگر مسئله‌ای بود که آن را با معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان یزد در میان گذاشتم. محمد دهقان می‌گوید: رویکرد ما توانمندسازی و رشد و توسعه واحد‌های تولیدی است بطوریکه بتوانند شیوه‌های تولید و فروش محصولات خود را ارتقا دهند تا بازار را به دست گیرند.
او با اشاره به حمایت شرکت شهرک‌های صنعتی استان یزد برای ارائه خدمات مشاوره کسب و کار به واحد‌های تولیدی، می‌افزاید: ما با بهره گیری از مشاوران خبره در حوزه‌های تولید و فرآیندها، بازاریابی، برندسازی، عقد قراردادها، خرید تکنولوژی، مالیات، بیمه و قانون کار به سرمایه گذاران صنعت محصولات کنجدی خدمات ارائه می‌دهیم و بخشی از هزینه‌های این بخش را پرداخت می‌کنیم.
گرچه محصولات کنجدی در شمار صنایع کوچک قلمداد می‌شود، اما حمایت از آن نه تنها زمینه رونق تولید و اشتغال بیشتر را فراهم می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا با صادرات محصولات ناب ایرانی در بازار‌های جهانی، ارزآوری خوبی را برای کشور به ارمغان آورد.

نویسنده: سیده سکینه میرطاهری