طرح ایران استنفورد ۲۰۴۰ سوگیری دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای یونس محمدی در نشست تحلیل و بررسی گزارش طرح استنفورد ایران ۲۰۴۰ که صبح امروز در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد افزود: طرح ایران استنفورد ۲۰۴۰ به پشتوانه آقای حمید مقدم در سال ۲۰۱۶ با هدف به کار گماردن دانشجویان و اعضای هیأت علمی مقیم خارج از کشور برای ترسیم وضعیت موجود، آینده نگری و ترسیم سناریو تا سال ۲۰۴۰ در حوزه‌های جمعیت شناسی، اقتصاد، انرژی، علم و فناوری، آب و کشاورزی و سیستم‌های مالی شروع به کار کرد.
وی با بیان اینکه تاکنون از این طرح ۹ گزارش منتشر شده است گفت: این طرح بر اساس ادعای مسؤولان کشور و آنچه از صدا و سیما در زمینه پیشرفت‌های علمی ایران و اثرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مقالات مطرح شده؛ به مقایسه پیشرفت‌های ایران با کشور‌های دیگر و نتایج مثبت و منفی این پیشرفت‌ها پرداخته است.
پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان اینکه ادعایی که مدیران و متولیان این طرح داشتند این بوده است که ما یک کار علمی و دانشگاهی انجام می‌دهیم و هیچ طرز فکر سیاسی پشت آن نیست؛ افزود: در این طرح به شاخص‌هایی مثل تولید علمی ایران، ارزیابی سطح کیفی مقالات، فساد علمی، همکاری‌های علمی و نقش سیاست‌های دولتی در این زمینه پرداخته شده که برای این منظور ۴۵۰ هزار مقاله نمایه شده در اسکوپوس در طول دو دهه از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۸ مورد بررسی قرار گرفته است.
آقای محمدی گفت: در این گزارش بیشتر به رشد کمی و به زعم آن‌ها بی کیفیت بودن مقالات پرداخته شده است و همچنین به شاخص‌های دیگری نظیر تأخیر در اشتغال دانشجویان، بی توجهی مقالات به اولویت‌های کشور، توجه نکردن استادان به محتوای مقالات نگارش شده توسط دانشجویان، فساد علمی در کشور و همچنین کسب مقام اول ایران در مقالات حذف شده و سرقتی می‌پردازند.
وی با بیان اینکه محور‌های اصلی این گزارش بحث کیفیت مقالات ایران در پایگاه اسکوپوس است افزود: به اذعان نویسندگان این گزارش، ایران بیست و یکمین کشور در تولید مقالات جهان در طول ۲۰ سال اخیر بوده و از هزار مقاله به ۵۰ هزار مقاله در سال ۲۰۱۸ رسیده است که رشد ۵۰ برابری را نشان می‌دهد که برپایه همین گزارش کشور‌هایی مثل چین، کره جنوبی و هند را پشت سر گذاشته ایم که سهم دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی و آزاد به ترتیب بیشتر از سایر دانشگاه‌ها است.
پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با اشاره به اینکه در این گزارش آمار استنادات ما از آمار مقالات کمتر است گفت: طبیعی است که تعداد استنادات همراه با تعداد مقالات رشد می‌کند و از این جهت میزان استناداتمان بد نیست، اما در این گزارش فقط استنادات خارجی مورد تحلیل قرار گرفته و استناد ایرانی‌ها به مقالات ایرانی مورد بررسی قرار نگرفته که این سوء تعبیری در این بررسی هاست، زیرا اینکه بگوییم هیچ ایرانی به مقاله ایرانی دیگری استناد نکند غیر منطقی به نظر می‌رسد.
آقای محمدی افزود: در این گزارش سعی شده بگویند ما در کیفیت توفیق چندانی نداشتیم، اما داده‌های موجود در پایگاه آی اس آی نشان می‌دهد که ما در کیفیت هم وضعیت خوبی داریم.
وی گفت: سو گیری که در روش انجام این طرح وجود دارد؛ اولا به دلیل این است که در ارائه این گزارش فقط پایگاه اسکوپوس بررسی شده در حالی که ما برای بررسی کیفیت، پایگاه‌های دیگری داریم که آمار‌های خوبی می‌دهند و در این گزارش تمام آن مقالات نمایه شده و تولیدات علمی داخلی ایران نادیده گرفته شده است و این تعمیم دادن یک جامعه آماری (اسکوپوس) به کل جامعه صحیح نیست و باید شاخص‌های دیگر را هم در نظر گرفت.
پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: ۳۱ و ۶ دهم درصد از مقالات پر استناد در ۵۷ کشور اسلامی متعلق به ایران است یعنی چیزی حدود یک سوم و سهم ایران در تولید علم در سال ۲۰۱۸ رتبه بیست و یکم جهان اسلام است که با سهم یک و ۸۵ صدم درصد در رتبه شانزدهم دنیا قرار داریم.
آقای محمدی گفت: در این گزارش ابتدا تلاش شده رشد کمی را مورد بحث قرار دهد و پس از آن بی توفیقی در کیفیت را مطرح کند، اما پا را فراتر از این گذاشته مدعی شده است همین رشد کمی مقالات هم ناشی از سیاست دولت‌ها و فعالیت حیله گرانه است.
وی افزود: این گزارش برای اثبات این ادعا گفته دو راه وجود دارد تا تولید مقالات یک کشور زیاد شود یا نیروی انسانی باید این گسترش را موجب شود و یا هزینه کرد تحقیق و توسعه زیاد شود که بر این اساس به بحث هزینه کرد ایران پرداخته و نتیجه گیری کرده که هزینه کرد عامل رشد مقالات نبوده و سپس وارد بخش نیروی انسانی شده و گفته با رشد تعداد دانشجویان این شاخص رشد داشته است که البته، چون نسبت استاد به دانشجو کم شده طبیعی است که کیفیت نمی‌تواند رشد کند.
آقای محمدی با اشاره به بررسی دیگر طرح استنفورد ایران ۲۰۴۰ گفت: تمام افرادی که تعداد نامعقولی مقاله (بالای ۲۰ مقاله) در سال داشتند را استخراج کرده که ۴۴۱ نفر چنین وضعیتی داشتند که از این تعداد ۷۸ درصدشان از ایران بودند ۷ درصد از انگیس ۶ درصد از امریکا و بقیه از دیگر کشورها.
پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: به طور مثال در یک بررسی یکی از وزیران کشورمان با برنده جایزه نوبل سال ۲۰۱۸ مقایسه شده است که برنده جایزه نوبل ۷۱ مقاله داشته، اما آن وزیر محترم ۲۶۷ مقاله که این امر نشان می‌دهد همکاری وجود ندارد.
آقای محمدی گفت: ایران در طول این ۱۰ سال در مقالات سلب اعتبار نیز رتبه چهارم دارد چین اول و آمریکا دوم است که البته به نسبت مقالات تولیدی این کشور‌ها می‌بینیم که ایران جایگاه اول را در شاخص مقالات سلب اعتبار شده دارد.
وی افزود: به بخشی از این گزارش در خصوص کیفیت می‌توانیم پاسخ دهیم، اما برای بخشی از آن پاسخی نداریم و باید پذیرفت که ما تا حدودی در آموزش عالی کمی نگری داریم هر چند کیفیتمان هم در حال رشد است.
پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: آیا این قوانینی که در زمینه جلوگیری از سرقت علمی تصویب شده می‌تواند به مسأله سرقت علمی در پایان نامه‌ها پایان دهد؟ بحث شاخص‌ها می‌تواند اثر بخشی مناسب را برای آموزش عالی کشورمان در پی داشته باشد و تولید ناخالص ملیمان را افزایش دهد.
آقای محمدی گفت: این گزارش را نباید استنفورد تهیه می‌کرد، ما این همه مراکز علم سنجی داریم، باید این مراکز گزارش ارائه می‌کرد و دستاورد‌های علمی کشور را در عرصه بین المللی منتشر می‌کردیم.