سهم خدمات درمان ناباروری در جوان سازی گیلان پیر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ هفته پیش ، در نشست هم اندیشی بررسی عوامل کاهش نرخ باروری گیلان اعلام شد : اگر روند کاهش باروری در گیلان ادامه یابد ، رشد باروری در این استان تا سال 1400متوقف خواهد شد. 

خبری که زنگ های خطر را در گیلانی که براساس آمارها ، بیش از نیمی از جمعیتش در سراشیبی سالمندی قرار دارند ، به صدا در آورد.

هرچند کارشناسان، عوامل اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی چون پیر بودن جمعیت استان ، بالا رفتن سن ازدواج و مشکلات مالی را در کاهش نرخ باروری اثر گذار می دانند اما در عین حال معتقدند ؛ مجموعه این عوامل در کنار تغییر سبک زندگی ، عوامل وراثتی و زمینه ای، سلامت باروری زوج هایی که قصد بچه دار شدن دارند را به خطر انداخته و مشکلات ناباروری را افزایش داده است ، مشکلاتی که روند نرخ باروری را در سراشیبی کاهش قرار داده است.

براساس برآورد سازمان بهداشت جهانی ، یک چهارم زوج ها در کشورهای در حال توسعه ، نابارورند.

آمارهایی هم که معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان اعلام کرده، حاکیست آخرین مطالعات و آمار رسمی ارائه شده در کشور مان، مربوط به سال 2010 است که در آن میزان ناباروری در زنان 11 تا 19 درصد و تعداد زوج های نابارور کشور ، حدود یک میلیون و 700 هزار نفر اعلام شده است. 

اگرچه از آن سال تاکنون آمار رسمی و دقیقی از زوج های نابارور کشور ارائه نشده اما در آخرین گزارش های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بر اساس پیش بینی های اولیه ، تعداد زوج های نابارور ایران در حال حاضر ، حدود 3 میلیون زوج تخمین زده شده است.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می گوید : آمار رسمی از تعداد زوج های نابارور گیلان هم وجود ندارد اما نگاهی به نتایج مشاوره های بهداشتی نشان می دهد ، از بین 100هزار زوج 15 تا 49 ساله ای که پارسال برای دریافت مشاوره های باروری و فرزند آوری به مراکز جامع سلامت گیلان مراجعه کرده بودند، 2 هزار و 400 زوج به بررسی های تکمیلی به لحاظ ناباروری نیاز داشتند که به مراکز درمانی هدایت شدند.

دکتر فردین مهرابیان البته به این موضوع هم اشاره دارد که ممکن است زوج های دیگری هم باشند که به این مراکز مراجعه نکرده و آمارشان ثبت نشده باشد.

خاله لیلای 81 ساله ، 8 فرزند دارد ، 3 دختر و 5 پسر. 

اگرچه تعداد نوه ها و نتیجه هایش روی هم 30 نفر است اما باز گلایه دارد و می گوید : فرزندانش خانواده کم جمعیتی دارند و بعضی از نوه هایش با اینکه چند سال از ازدواج شان می گذرد ، فرزند ندارند ، وگرنه تا حالا باید 50 تا 60 نوه و نتیجه، دور وبرش را می گرفت.

خاله لیلا لب به گلایه می گشاید و می گوید : دوره و زمانه بدی شده ، زمانی پدر و مادر شدن افتخار بود و هر کس فرزند بیشتری داشت، بیشتر بُرو بیا داشت اما حالا فرزند زیاد و اصلا بچه دار شدن را در سال های اول زندگی ، بی کلاسی می دانند.

این جملات خاله لیلا، برایم خیلی آشنا بود و هر از چند گاهی از دوست و آشنا شنیده ام ؛ برای اینکه بدانم این حرف به گوش پزشکان و کارشناسان بهداشت و مشاوره باروری چقدر آشناست ، به چند مرکز بهداشت و مطب برخی از پزشکان متخصص زنان و زایمان مراجعه کردم ؛ متاسفانه این جملات برای آنها هم آشنا بود ؛ آنطور که از صحبت های این کارشناسان و پزشکان بر می آمد، بی رغبتی به پدر و مادر شدن به دلایل شخصی و گاه مشکلات اقتصادی، در بین برخی از زوج ها، باب شده است.

بعضی از کارشناسان مشاوره و بهداشت می گفتند : گروهی هم ، حتی بچه دار نشدن را خط قرمز و یکی از شروط اصلی ازدواج شان مطرح می کنند. 

البته هستند کسانی که تمایل به بچه دار شدن دارند اما مشکل ناباروری دارند و شنیدن واژه " بابا و مامان " آرزوی شان شده است. 

مثل فاطمه 46 ساله که 18 سال از ازدواجش می گذرد اما هنوز نتوانسته مادر شود.

محبوبه 31 ساله هم می گوید : بعد از ازدواج برای جلوگیری از باردار شدن به پزشک زنان مراجعه کردم و پس از انجام آزمایش های لازم ، معلوم شد ، مشکل باروری ندارم اما پزشک گفت : تضمینی نمی دهد اگر بچه دار شدنم به تاخیر بیفتد ، در آینده مشکلی پیش نیاید ؛ حالا که 8 سال از ازدواجم می گذرد ، نمی توانم بچه دار شوم و پزشکان می گویند : باید از خدمات درمان ناباروری کمک بگیرم. 

البته برخی ها هم مثل مریم 36 ساله ریسک نمی کنند و همان سال اول زندگی ، بچه دار می شوند تا پیه هزینه ها و سختی های درمان ناباروری را به تن نمالند. 

براساس پژوهش های بالینی 40 درصد دلایل ناباروری مربوط به مردان ، 40 درصد مربوط به زنان ، 10 درصد مربوط به هر 2 نفر و علت 10 درصد ناباروری ها هم ناشناخته است اما آنطور که خانم دکتر رویا کبود مهری متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی مرکز درمان ناباروری بیمارستان الزهرای رشت می گوید : نگاهی به پرونده های درمانی زوج های نابارور گیلان نشان می دهد، شایع ترین علت ناباروری در این استان، عدم تخمک گذاری در زنان است که عامل مهم بروز این مشکل، بالا بودن سن تمایل به فرزند آوری و افزایش وزن و چاقی است.

وی در تشریح آثار بالا رفتن سن ازدواج و به تبع آن بالا بودن سن زنان در زمان تمایل به بارداری در بروز ناباروری گفت : بعد از سن 35 سالگی ، قدرت باروری در زنان با سیر پیش رونده ای کاهش می یابد.

این پزشک متخصص زنان و زایمان افزود : از طرفی کم تحرکی ، مصرف فست فودها و شیرینی ها ، باعث افزایش وزن و چاقی می شود که اختلال تخمک گذاری در زنان را به دنبال دارد.

دکتر رویا کبود مهری مشکلات لوله ای، رحمی و برخی علل غیر قابل توجیه را از دیگر عوامل بروز ناباروری در زنان دانست و گفت : بررسی ها و معاینه های پزشکی نشان می دهد عامل ناباروری در مردان هم در سال های اخیر افزایش یافته که مهم ترین دلایل آن مصرف دخانیات و بالابودن سن مردان در زمان تمایل به فرزندآوری است.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان می گوید: گیلان یک مرکز دولتی و یک مرکز خصوصی ارائه خدمات درمان ناباروری دارد که در آنها از روش های درمانی میکرواینجکشن یا « ICSI» ، تلقیح آزمایشگاهی یا «IVF »، تلقیح داخل رحمی یا «IUI» ، انتقال جنین‌های فریز شده، لاپراسکوپی و هیتروسکوپی برای درمان ناباروری زوج ها استفاده می شود. 

دکتر نورصالحی با بیان اینکه این دو مرکز از مراکز مجهز درمان ناباروری کشور است افزود : افزون بر زوج های گیلانی ، زوج هایی از استان های تهران، البرز، قم ، قزوین، زنجان، مازندران، اردبیل، لرستان، ایلام، هرمزگان و بوشهر هم برای درمان ناباروری به مراکز درمان ناباروری گیلان مراجعه کرده و نتیجه گرفته اند.

آنطور که او می گوید : براساس دستورالعمل وزارت بهداشت، 85 درصد تعرفه خدمات درمانی ناباروری از سوی دولت پرداخت می شود که البته در ابلاغ جدید، سقف تامین برخی هزینه های تشخیص و درمان از سوی دولت بیش از این تعیین شده است و میانگین سنی زوج های تحت پوشش که تا پیش از این تا 40 سال بود هم افزایش یافته است.

 معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان اگر چه توضیح می دهد که در خصوص کیفیت درمان ناباروری در گیلان، اطلاعات موثقی در دست نیست اما در عین حال می گوید : براساس مشاهدات عینی، به نظر می رسد با استفاده از روش های نوین درمان، کیفیت فرآیند درمان ناباروری در گیلان، نسبت به سال های اول شروع به کار مراکز درمان ناباروری استان، حدود 30 درصد افزایش و به تبع آن امکان باروری در این مراکز هم نسبت به قبل، بیشتر شده است ؛ موفقیتی که خیلی ها مثل سهیلای34 ساله را از استان البرز به گیلان کشانده است.

او که گیلانی و ساکن استان البرز است ، علت آمدنش به مرکز درمان ناباروری گیلان را کیفیت خدمات درمانی و نتیجه بخش بودن شیوه های درمانی این استان می داند و می گوید : چند نفر از آشنایان و فامیل که به این مراکز آمده و نتیجه گرفته بوند به من پیشنهاد کردند که برای درمان به اینجا بیام که خدا را شکر ، نتیجه گرفتم و تا کمتر از 2 ماه دیگر فرزندم به دنیا می آید.

رقیه، زن 27ساله رشتی هم که بعد از 6 سال، 2 ماه پیش صاحب یک فرزند پسر شده ، مادر شدنش را مدیون خدمات مرکز درمان ناباروری بیمارستان الزهرای رشت است.

او می گوید : پارسال برای بار اول تلقیح آزمایشگاهی نتیجه نداد اما بعد از چند ماه جراحی انتقال جنین فریز انجام دادم که نتیجه بخش بود و به آرزویم رسیدم. 

اگر‌چه هزینه تشخیص و خدمات درمان ناباروری در کشورمان، نسبت به برخی از کشورها پایین تر است و دولت 85 درصد و حتی در برخی مواقع ، بیش از این درصد مصوب را برای برخی خدمات درمان ناباروری تامین می کند اما تامین داروهای باروری برای زوج ها ، پر هزینه و سخت است.

موضوعی که پزشکان متخصص ناباروری هم به آن اذعان دارند و می گویند : کمک های دولتی فقط مربوط به خدمات تشخیصی و درمانی ناباروری است و تامین هزینه های دارو، برعهده زوج های نابارور است ، برای همین تامین هزینه های دارو به ویژه داروهای خارجی که مشمول بیمه نمی شود ، برای زوج ها سخت است، کاش دولت ، در این زمینه هم تمهیداتی بیندیشد.

طرح «بررسی شیوع ناباروری و تعیین عوامل موثر بر آن» در گیلان ، از 18 آبان در 4 شهرستان رشت ، صومعه سرا ، انزلی و سیاهکل، همزمان با برخی شهرهای کشور، کلید خورد تا با تشخیص زودرس، شناسایی و پیشگیری از عوامل مستعد کننده ناباروری ، طول دوره باروری در این استان افزایش یافته و تاحدودی مشکل بالا بودن سن افرادی که تمایل به باروری دارند ، حل شود. 

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می گوید : انتخاب 4 شهرستان در هر استان ، تصادفی است تا این مناطق، مشتی باشند، نمونه خروار برای دستیابی به داده های آماری ناباروری در استان و برنامه ریزی و هدف گذاری برای پیشگیری ودرمان ناباروری.

دکتر فردین مهرابیان با بیان اینکه در این طرح، کارشناسان مامایی با مراجعه به خانه های شهروندان در مناطق هدف، با پرسش و پاسخ، سلامت باروری هزار زن 15 تا 49 ساله ای که حداقل یکبار ازدواج کرده اند و از آغاز زندگی مشترک شان بیش از یک سال گذشته را می سنجند و آمار کسانی را که دربررسی اولیه ، نیاز به بررسی های تکمیلی دارند ، تهیه می کنند.

وی آموزش سلامت باروری و خودمراقبتی بلوغ به 20هزار دانش آموز دختر پایه های اول متوسطه اول و اول متوسطه دوم ، ارزیابی سلامت بلوغ 66هزار نوجوان در مراکز جامع سلامت از جمله خانه ها و مراکز بهداشت و نیز پایش سلامت زوج ها در این مراکز را از دیگر اقدامات سالانه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان برای پیشگیری و کنترل مشکلات ناباروری در استان برشمرد.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در تشریح برنامه های آموزشی در مدارس گفت : کارشناسان مامایی با مراجعه به مدارس ، افزون بر بررسی وضعیت بلوغ که ارتباط مستقیم با باروری دارد، علائم بلوغ و تاثیرات آن بر روی باروری سالم و تاثیر سبک زندگی و تغذیه بر باروری را به دانش آموزان آموزش می دهند تا این نوجوانان ، بتوانند با رعایت اصول بهداشتی و تغییر سبک زندگی در آینده ، باروری سالمی داشته باشند.

دکتر فردین مهرابیان به پایش سلامت باروری زوج ها هم اشاره کرد و افزود : در جریان مراجعه زنان 15 تا 49 ساله به مراکز جامع سلامت برای گرفتن خدمات مشاوره فرزند آوری، در بررسی های اولیه و ارزیابی کارشناسان مامایی، کسانی که مشکل باروری دارند و یا احتمال بروز ناباروری در آنان و یا همسران شان وجود دارد، شناسایی و به مراکز درمانی معرفی می شوند.

وی می گوید : وضعیت سلامت باروری برخی از زنان هم که برای گرفتن خدمات پیشگیری از بارداری از جمله دریافت قرص های ضد بارداری به این مراکز مراجعه می کنند هم بررسی و در صورت احتمال بروز ناباروری با روش های پیشگیری از باروری، توصیه های لازم به آنان ارائه می شود. 

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان پرونده الکترونیک سلامت و اساسا نظام ارجاع الکترونیک که در آن شاخص های سلامت باروری در کنار دیگر شاخص های سلامت افراد ثبت می شود را یکی دیگر از ابزارهای پایش و بررسی سلامت باروری زوج ها در گیلان دانست و گفت : این پرونده ها ، در تشخیص زودهنگام علائم ناباروری و در پی آن ارجاع به موقع زوج ها به مراکز خدمات درمان ناباروی ، بسیار اثر گذار است.

دکتر فردین مهرابیان معتقد است ؛ اثرات واقعی آموزش ها به نوجوانان و نیز نظام ارجاع الکترونیک بر بهبود سلامت باروری در گیلان ، در سال های آینده ملموس تر خواهد بود ، چراکه نظام ارجاع الکترونیک عمری تقریبا 3ساله دارد و از طرفی آموزش های ویژه نوجوانان هم چند سالی است که با جدیت پی گرفته می شود و دانش آموزان امروز در واقع مادران سال های آینده خواهند بود که از شاخص های سلامت باروری مطلع هستند.

اینکه اجرای سیاست های کلی جمعیت و بندهای مربوط به ارتقای سلامت باروری و فرزند آوری برنامه ششم توسعه تا چه حد موفق و نتیجه بخش بوده است، سوالی است که پاسخ آن با بررسی های بیشتر و پایش های آماری به دست می آید اما آنطور که پیداست، وزارت بهداشت با حمایت های مالی و تخفیف خدمات درمانی برای زوج های نابارور از سال 94، آموزش راه های پیشگیری از ناباروری به دختران نوجوان، زنان و مردان، ارزیابی و تشخیص به موقع ناباروری در مراکز جامع سلامت و نیز بکارگیری نظام ارجاع الکترونیک برای تشخیص و درمان به موقع زوج های نابارور، تلاش می کند سرعت شیوع ناباروری را تا حدود زیادی کم کند ، اگر چه هنوز زوج ها در تامین هزینه های داروهای ناباروری با مشکل مواجهند. 

آنچه مسلم است ، حل مشکل ناباروری زوج ها نه تنها به افزایش نرخ رشد جمعیت و ارتقای سلامت جسمی کمک می کند ، بلکه سبب می شود سلامت زوج های نابارور و خانواده آنان در سایر ابعاد سلامت مانند ابعاد اجتماعی ، روانی و معنوی ارتقاء یابد.

در این بین دسترسی به آمار دقیق و به روز در برنامه ریزی دقیق تر و اجرای مداخله های پیشگیرانه درمانی و حمایتی بسیار با اهمیت است؛ رویکردی که در قالب یک طرح پایشی و آماری از 18آبان در گیلان آغاز شده است. 

باید دید این طرح تا چه حد در سامان یافتن برنامه های درمان ناباروری و رشد نرخ باروری در گیلان موثر است و گرد پیری را که بر سر جمعیت این استان نشسته ، می زداید.