خطرات ناشی از سیاست دوگانه ترکیه در شمال و شرق سوریه

ترکیه بعد از آغاز بحران ساختگی در سوریه با تشکیل شورای ملی سوریه و ارتش آزاد سوریه زیر نظارت سرویسهای اطلاعاتی آمریکا، انگلیس و فرانسه ، و تامین آزادی ورود و خروج گروه های تروریستی در مرزهای مشترک ترکیه و سوریه در سال 2011 میلادی تلاش کرد؛ حکومت بشار اسد را سرنگون و یا سیاستهای آمریکا و رژیم صهیونیستی را بر دولت سوریه تحمیل کند. گروه های تروریستی ارتش آزاد سوریه و هم پیمان آن نظیر جبهه النصره تا اوایل سال 2013 میلادی ضربات سنگینی بر ارتش سوریه وارد کردند. در نتیجه بشار اسد از ایران هم پیمان راهبردی خود کمک خواست. جمهوری اسلامی ایران در سال 2013 میلادی برای احیا و تامین و حفظ تمامیت ارضی و وحدت ملی سوریه به کمک دولت سوریه شتافت. روسیه نیز در سال 2015 میلادی با اعزام نیروی هوایی خود ارتش سوریه به رهبری بشار اسد را در مبارزه با گروه های تروریستی سلفی وهابی نظیر جبهه النصره، احرار الشام، فیلق الشام ، گروه نور الدین زنگی و جیش الاسلام مورد حمایت هوایی قرار داد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در چهاردهم ماه دسامبر2015 هنگام بازگشت از ترکمنستان گفت: عادی سازی روابط ترکیه و اسرائیل به نفع اسرائیل، فلسطین و کشورهای منطقه و روند صلح منطقه ای برپایه تشکیل دو دولت است. وی در اول ژانویه 2016 میلادی بنا به دعوت ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی به این کشور سفر کرد و هنگام بازگشت گفت: ترکیه و اسرائیل نیازمند عادی سازی روابط هستند و به کمک همدیگر نیاز دارند. در حالیکه اسرائیل به سرکوب شدید و اشغال اراضی فلسطین، تپه های جولان سوریه و اراضی شبعا لبنان ادامه می داد. یکی از دلایل تاکید اردوغان بر عادی سازی و همکاری ترکیه و اسرائیل، نقش آفرینی در بحران سوریه و مقابله با بشار اسد و جلب حمایت آمریکا در راستای ایجاد منطقه امن در سراسر شمال سوریه بود.
اردوغان از سال 2013 میلادی مدام تلاش می کرد که آمریکا و کشورهای ناتو را درباره ایجاد منطقه امن و حایل در سراسر شمال سوریه متقاعد کند. اما باراک اوباما با رد پیشنهاد اردوغان گفته بود؛ ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع هزینه نظامی و لجستیک بسیار سنگین و نیروی نظامی بسیار زیادی را طلب می کند.
تلاش ترکیه برای ایجاد منطقه امن در آن شرایط برای مقابله با بشار اسد بود و صحبتی از تهدید کردی نبود بطوریکه مقامات سازمان اطلاعات ملی و وزارت خارجه ترکیه نیز با صالح مسلم 5 بار در آنکارا و استانبول دیدار و مذاکره کردند و به حزب اتحاد دموکراتیک YPG پیشنهاد دادند که به شورای ملی سوریه و ائتلاف ملی مخالفان و انقلابیون سوریه بپیوندد. اما حزب اتحاد دموکراتیک به ریاست صالح مسلم و آسیه عبدالله پیشنهاد ترکیه را رد کردند. از نظر مقامات ترکیه اگر حزب اتحاد دموکراتیک به شورای ملی سوریه و ارتش آزاد سوریه می پیوست، نه تروریست و نه جدایی طلب محسوب می شد. حزب اتحاد دموکراتیک چندبار اعلام کرد که ترکیه را تهدید نمی کند و دشمن ترکیه نیست و حملاتی را علیه ترکیه انجام نمی دهد. اما حمله داعش به ”عین العرب/ کوبانی“ نقطه عطف به دام افتادن حزب اتحاد دموکراتیک توسط آمریکا بود. بدین ترتیب حزب اتحاد دموکراتیک به پیاده نظام و ماشه کش آمریکا تبدیل شد و تا کنون بیش از یازده هزار نفر از نوجوانان و جوانان دختر و پسر کرد سوریه درجنگ با داعش ، حملات ارتش ترکیه و ارتش آزاد کشته شدند. اگر سودای براندازی حکومت بشار اسد و تشکیل حکومت وابسته در سوریه توسط ترکیه وجود نداشت، نه کریدور کردی و تروریسم و نه ظهور داعش وجود خارجی داشت . ترکیه نیز نمی توانست به بهانه مبارزه با داعش و حزب اتحاد دموکراتیک/ پ ک ک و با چراغ سبز روسیه عملیات سپر فرات و عملیات شاخه زیتون را آغاز و مناطق جرابلس – اعزاز-الباب و عفرین را اشغال کند و یا منطقه ادلب به قرارگاه تجمع گروه های تروریستی سلفی تکفیری تبدیل شود و تحت حمایت و حفاظت ارتش ترکیه برپایه توافق نامه سوچی بین اردوغان و پوتین خود قرار گیرد.
رئیس جمهور ترکیه در نهایت به بخشی از آرزوی خود رسید. ترامپ رئیس جمهور آمریکا درخواست ترکیه برای ایجاد منطقه امن در شمال شرق فرات را پذیرفت. اما مانع ایجاد منطقه امن در سراسر مرزهای مشترک ترکیه و سوریه در شرق فرات به طول 450 کیلو متر شده است. آمریکا به ترکیه اجازه داد که تحت عنوان”عملیات چشمه صلح“ در طول 120 کیلومتر و عرض 32 کیلومتر در منطقه بین ”راس العین و تل ابیض تا بالای خط اتوبان M4 “در شرق فرات وارد شود. بنا به توافق آمریکا و روسیه و ترکیه؛ دو طرف منطقه ”راس العین و تل ابیض تا بالای خط اتوبان M4 “ تحت کنترل روسیه و ارتش سوریه و جمعیت کرد و مجالس نظامی کرد قرار دارد. آمریکا تهدید کرده است که اگر ترکیه به حملاتش علیه کردها ادامه دهد و یا پیشروی کند ، این کشور را تحریم خواهد کرد. طرح تحریم ترکیه به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا نیز رسیده است.
بنا به گفته کمال قلیچدار اوغلو رئیس حزب جمهوری خلق ترکیه؛‌ تحریم های احتمالی آمریکا به نفع شخص اردوغان خواهد بود. زیرا اردوغان مدعی خواهد شد که ترکیه در حال رشد و توسعه و حل مسائل اقتصادی و مالی و تورم و بیکاری 8 میلیون نفر بود. اما تحریم ها به تحقق این روند ضربه زده است و به توجیه مشکلات خواهد پرداخت.
در مناطق تحت اشغال ارتش ترکیه، گروه های مسلح شبه نظامی تحت عنوان”ارتش آزاد/ ارتش ملی سوریه/ جیش الوطنی“ مستقرشده اند. ترکیه ازاستقرار نیروهای پیشمرگان کرد سوری وابسته با شورای ملی کرد سوری تحت حمایت بارزانی در شمال شرق فرات نیز حمایت می کند. زیرا پیشمرگان کرد سوری به شورای ملی سوریه و شورای ائتلاف ملی مخالفان و انقلابیون سوریه ملحق شده اند و عضو کمیته تدوین قانون اساسی جدید سوریه نیز هستند. سیاست راهبردی اشتباه و مخرب ترکیه در روند مشارکت در براندازی حکومت بشار اسد باعث شد که سوریه به طور عملی تجزیه شود. سوریه به کشور تخریب و غارت شده تبدیل شده است. نظام اقتصادی و سیاسی و اجتماعی این کشور متلاشی شده است. البته بشار اسد و ارتش سوریه به استثنای مناطق اشغالی ترکیه و آمریکا در شمال و شرق سوریه، در مناطق غرب و جنوب سوریه بالغ بر 70 درصد مساحت این کشور حاکمیت ملی را احیا کرده است. ترکیه با ایجاد ارتش ملی سوریه/ جیش الوطنی امیدوار است که از ورود ارتش سوریه به مناطق اشغالی پیشگیری و حکومت دمشق را تضعیف و یا در فرصت مناسب سرنگون کند.
انتقال ده ها هزار نفر از اعضاء نیروهای دموکراتیک سوری/ یگانهای مدافع خلق و پ ک ک مجهز به سلاح های سنگین و تجهیزات نظامی دیگر به زیر خطر اتوبان M4 تحت کنترل آمریکا، ادامه استقرار نیروهای نظامی آمریکا در شرق فرات، اشغال منابع نفت و گاز، منابع آب و مزارع کشت و صنعت و دامپروری غنی سوریه نشان می دهد که علاوه بر جنگ نظامی، جنگ اقتصادی و انرژی و مواد غذایی علیه مردم سوریه در غرب فرات ادامه دارد. هدف دیگر آمریکا از انتقال نیروهای دموکراتیک سوری به مناطق شرق سوریه و نزدیکی مناطق مرزی مشترک سوریه و عراق، کنترل همزمان تحولات شرق سوریه و غرب عراق و پیشگیری ازگسترش همکاری عراق و سوریه از یک سو و قطع ارتباط و یا تضعیف روابط و قطع مسیر لجستیک ایران، عراق، سوریه، لبنان و فلسطین، همزمان با آن حفظ امنیت مرزهای مشترک سوریه و اسرائیل و تضمین ادامه اشغال تپه های جولان توسط اسرائیل است.
این راهبرد اردوغان تاکنون هیچ دستاوردی نداشته است بطوریکه اردوغان خود می گوید تا کنون 40 میلیارد دلار هزینه کرده است هر چند برخی این عدد را اغراق آمیز می دانند. علاوه بر این امنیت تمامی شهرهای مرزی ترکیه با سوریه به هم خورده و بافت جمعیتی در برخی شهرها تغییر کرده و ترکیه به انبار آوارگان تبدیل شده است. اکنون هم اردوغان در صدد است که دو میلیون آواره سوری را در مناطق تحت کنترل خود در خاک سوریه منتقل کند که این هم چالش هایی برای ترکیه به وجود خواهد آورد. در چنین شرایطی به نظر می رسد اگر آنکارا با دمشق روابط عادی برقرار و جیش الوطنی را منحل کند، آمریکا بناچار از سوریه خارج و مسئله کردی در سوریه نیز حل و موقعیت رژیم صهیونیستی تضعیف خواهد شد. سیاست منطقی وعاقلانه این چنینی راه همکاری گسترده ترکیه با ایران، عراق و سوریه و لبنان و در جهت حل مسئله فلسطین نیز گشوده شده و امنیت دسته جمعی منطقه ای تامین و حفظ خواهد شد.

----------------------------
سید علی قائم مقامی