توافقنامه آدانا بدیلی مناسب برای ایجاد منطقه به اصطلاح امن

سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه نیز بار دیگر براجرای توافقنامه آدانا میان ترکیه و سوریه تاکید کرد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در بهمن ماه سال گذشته درجریان دیدار رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از مسکو از این توافقنامه بدیلی مناسب و مطمئن بجای طرح ایجاد به اصطلاح منطقه امن یاد کرده و خواستار اجرای آن شده بود اما اکنون روسیه در حالی همچنان بر اجرای توافقنامه آدانا تاکید می کند که ترکیه عملا با چراغ سبز دولت ترامپ برای ایجاد منطقه به اصطلاح امن در شمال سوریه عملیات نظامی جدیدی را آغاز کرده است.
توافقنامه آدانا پس از نارامی های داخلی سوریه به حاشیه رانده شده بود و بعد از اینکه رجب طیب اردوغان برای توجیه طرح یکجانبه خود مبنی بر ایجاد منطقه به اصطلاح امن در شمال سوریه به آن متوسل شد از حاشیه به متن آمد و اتفاقا علاوه بر روسیه ، دولت سوریه نیز از آن استقبال کرد اما با اینحال برداشت و تفسیر این دو کشور از توافقنامه آدانا متفاوت از ترکیه است و از نظر این دو کشور و همچنانکه در محتوای توافقنامه های آدانا نیز تصریح و تاکید شده ترکیه می تواند تامین امنیت خود را از دولت مرکزی سوریه مطالبه کند و در صورت نیاز حداکثر می تواند تا عمق 5 کیلومتری آن هم برای تعقیب مخالفان کرد داخلی ترکیه موسوم به پ.ک.ک وارد خاک سوریه شود اما ترکیه اکنون می خواهد در پوشش ایجاد منطقه به اصطلاح امن حضور نظامی خود را در شمال سوریه دائمی کند.
توافقنامه آدانا ابتدا در 20 اکتبر سال 1998 امضاء شد که شامل 5 ماده بود و در آن سوریه متعهد به پایان دادن به حضور پ.ک.ک در مناطق مرزی این کشور شده بود و در پی آن اوجالان را از خاک این کشور اخراج کرد.
این توافقنامه بعد از آن امضاء شد که ترکیه بعد از امضای توافقنامه نظامی با رژیم صهیونیستی در سال 1994 به رویارویی با سوریه پرداخت و حتی دو طرف در آستانه جنگ قرار گرفتند که با وساطت برخی کشورها از جمله ایران توافقنامه "آدانا" امضاء شد. در آن مقطع هنوز نظامیان در ترکیه بر سرکار بودند. اما بعد از آنکه حزب و عدالت و توسعه در ترکیه سرکار آمد، توافقنامه آدانا در21 دسامبر سال 2010 بین دو طرف توسعه یافت و در قالب 23 ماده توسعه روابط و همکاری ها را بین دو طرف پیش بینی کرد.
اردوغان توانست طی سال های2011 تا 2012 میلادی با مشورت جمعی از کارشناسان امنیتی و حقوقی توافقنامه آدانا را تقویت و به تصویب مجلس ملی ترکیه برساند. با اینحال بعد از آغاز خیزش های مردمی در کشورهای عربی شمال افریقا و خاورمیانه اردوغان به یکباره تعهدات خود را زیر پاگذاشت و به امید بدست گرفتن رهبری این خیزش ها در سایه جنبش های اخوان المسلمین و همچنین تغییر قدرت در سوریه وارد پروژه براندازی در این کشور شد.
پس از شکست این پروژه ترکیه جایگاه قبلی خود را در ائتلاف موسوم به گروه دوستان سوریه که در اصل همان براندازان بودند بازنگری کرد و به سمت روسیه و ایران حرکت کرد و بدین ترتیب نشست های سه جانبه آستانه میان ایران، روسیه و ترکیه شکل گرفت و با وجود اینکه این نشست ها اثرات مثبتی بر حل بحران سوریه داشته است اما برخی از اقدامات ترکیه از جمله تعلل در خلع سلاح گروههای تکفیری در ادلب و یارگیری از آنها برای مقابله با گروههای مسلح کردی و یا تشکیل منطقه به اصطلاح امن در شمال سوریه نگرانی هایی را در باره استمرار همکاری های گذشته ایجاد کرده است.
در صورتی که ترکیه به توافقنامه آدانا بازمی گشت در سایه فضای دوستانه ای که در نشست های آستانه بین روسیه، ترکیه و ایران در باره حل بحران سوریه ایجاد شده بود این امکان فراهم شده بود که روابط ترکیه و سوریه نیز با اجرای توافقنامه آدانا از سر گرفته شود و فضای دوستی بین دو کشور بازگردد اما اکنون با اصرار ترکیه و شخص اردوغان بر اجرای منطقه به اصطلاح امن دوباره ابرهای سیاه جدیدی بر منطقه حاکم شده که بیش از همه به نفع رژیم صهیونیستی و به ضرر همه از جمله خود ترکیه است.
-----------------------
احمد کاظم زاده