کنوانسیون‌حقوقی دریای‌خزر منوط‌ به تصویب مجلس

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما در نشست علنی نوبت بعد از ظهر مجلس سوال سه تن از نمایندگان از وزیر امورخارجه در خصوص رژیم حقوقی دریای خزر، و سهم ایران از بستر و زیربستر این دریا و لزوم جلوگیری از تضییع حقوق جمهوری اسلامی ایران و بیان پشت پرده مذاکرات مورد بررسی قرار گرفت.
محمدجواد ظریف در ابتدای سخنان خود با تاکید بر اهمیت تمامیت ارضی و امنیت ملی کشور، گفت: جمهوری اسلامی ایران تنها حکومتی است که حتی یک وجب از خاک و آب ایران عزیز ما طی آن، مورد مذاکره قرار نگرفته و از دست نرفته است. وی افزود: در سلسله‌های پادشاهان قبلی در همه دوران‌ها قسمت‌هایی از سرزمین ایران جدا شد و تنها در حکومت جمهوری اسلامی علیرغم جنگ تحمیلی و فشار‌های فراوان حتی یک وجب از خاک این کشور جدا نشد و مردم بزرگوار ایران در برابر همه فشار‌ها مقاومت و با خون شهدای گرانقدر و عزیز خود از وجب به وجب خاک کشور مقدس ایران دفاع کردند.

وزیر امورخارجه گفت: از ابتدای فروپاشی شوروی، جمهوری اسلامی تمام تلاش خود را بر حفظ منافع ایران در دریای خزر قرار داد و بر همین اساس مذاکراتی بسیار دشوار انجام گرفت و تمام تلاش‌ها برای حفظ حق جمهوری اسلامی ایران در تمامی مذاکرات بود؛ به همین دلیل این مذاکرات ۲۱ سال به طول انجامید. ظریف با اشاره به اظهارات یکی از نمایندگان سوال کننده مبنی بر دلیل امضای این کنوانسیون در سال ۹۷ و در شرایط فشار تحریم‌ها نیز گفت: آنچه که امضا شد سال ۹۷ به نتیجه نرسیده بود بلکه نتیجه مذاکرات ما طی سال‌های ۹۵ و ۹۶ بود و طی مراحل قانونی در جلسه سران قوا به امضا رسید.

وی تاکید کرد: باید تمامی مراحل قانون گذاری برای تصویب این کنوانسیون طی شود لذا در زمان طی مراحل اولیه آن در دولت، دولت کنوانسیون حقوقی دریای خزر را برای تصویب به مجلس ارائه می‌دهد و هیچ چیزی بدون تصویب مجلس نهایی نخواهد شد.

 در بحث سرزمین و آب‌های ایران با کسی تعارف نداریم 

وزیر امورخارجه گفت: جمهوری اسلامی ایران ضمن حفظ روابط خوب با همسایگان، در بحث سرزمین و آب‌های دریایی با هیچ کس تعارف ندارد. محمدجواد ظریف در ادامه پاسخ به سوال نمایندگان مجلس درباره سهم ایران از بستر و زیربستر دریای خزر در رژیم حقوقی این دریا اظهار داشت: سیاست جمهوری اسلامی ایران سیاست نزدیکی با همسایگان و داشتن یک رابطه خوب است و توافق رژیم حقوقی دریای خزر هم تأکید می‌کند که با همسایگان رابطه خوب داشته باشیم ضمن اینکه مانع حضور بیگانگان در پهنه آبی مشترک شویم و اجازه ندهیم در این پهنه آبی کشور‌های بیگانه از جمله ایالات متحده حضور یابند.

وی با بیان اینکه دریای خزر از لحاظ امنیت ملی برای جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت است تأکید کرد: ضمن این روابط خوب با همسایگان، در بحث سرزمین و آب‌های جمهوری اسلامی ایران با هیچ کسی تعارف نداریم. ظریف افزود: آنچه مسلم است یک وجب از خاک سرزمین مان از حدودمان خارج نمی‌شود و از آن حراست می‌کنیم. مجلس هم حرف آخر را می‌زند، بعد از مشخص شدن خط مبدأ کنوانسیون، آن را به مجلس ارائه می‌کنیم. وزیر امورخارجه گفت: تصمیم گیری درباره کنوانسیون با مجلس است، ما با اجازه شورای عالی امنیت ملی آن را امضا می‌کنیم و بعد از اینکه مورد تأیید مقام معظم رهبری قرار گرفت و با نهایی شدن آن؛ آن را به مجلس برای تصویب نهایی ارائه خواهیم کرد.

 مذاکرات خزر در زمان اوج قدرت ایران شکل گرفت 
وی گفت: مذاکرات خزر در زمان اوج قدرت ایران شکل گرفت و امروز هم جمهوری اسلامی ایران در حوزه میدانی و بین المللی در اوج قدرت است. ظریف افزود: علیرغم اینکه امروز شاهدیم آمریکا هزینه‌های بسیاری در فضای بین المللی علیه ایران انجام می‌دهد، اما ما همچنان در اوج قدرتیم. وی اضافه کرد: امروز علیرغم نشست‌هایی که آمریکا علیه ایران برگزار و از اهرم فشار اقتصادی به عنوان اهرمی افراطی استفاده می‌کند، این اهرم را از دست خواهد داد همان طور که کماکان شاهدیم دلار به تدریج از معاملات کشور‌ها خارج می‌شود.
ظریف با تأکید بر اینکه امنیت خزر برای ما بسیار مهم است ادامه داد: این کنوانسیون با چشم باز نوشته و امضا شده است علیرغم تبلیغات سلطنت طلب‌ها در رژیم‌های گذشته حتی یک کشتی هم نمی‌توانست فراتر از مرز‌ها پیش برود و همکاران سابق ما هر بار اعتراض کردند، حتی در زمان شاه نیز اعتراض شد که یک کشتی نتوانست فراتر از مرز دریایی (خط مشخص شده آستاراخان- حسین قلی) برود.
وی همچنین ادامه داد: بحث مشاع بودن نیز که مطرح می‌شود خیلی جایگاهی ندارد و بحث ۵۰ درصد که مطرح می‌شود که سهم ایران ۵۰ درصد در زمان اتحاد شوروی سابق بوده هیچگاه هیچ کنوانسیونی برای هیچ طرفی این مسأله را ایجاد نکرده و رژیم شوروی سابق در وضعیتی خزر را چهار قسمت کرده بود و زیر خط مشخص شده آستاراخان و حسین قلی حقوقی برای ما قائل بودند، ما اعتراض کردیم، اما نتوانستیم اقدامی کنیم و هر تبلیغاتی که برای ایجاد شک توسط ضد انقلابی‌ها انجام می‌شود آن‌ها باید به سابقه خودشان نگاه کنند. ظریف تأکید کرد: تنها حکومت در تاریخ معاصر ایران که علیرغم فشار‌ها یک وجب از خاک سرزمینش را از دست نداده؛ جمهوری اسلامی ایران است.

سواحل دریای خزر در ایران مناسب نیست
وزیر امور خارجه گفت: در کنوانسیون حقوقی دریای خزر با اقداماتی که انجام دادیم برای تنظیم خط مبدأ تلاش کردیم، اما سواحل دریای خزر در جمهوری اسلامی ایران سواحل مناسبی نیست. ظریف افزود: ما هیچ تَضَرّسی در سواحل نداریم و تقریباً سواحل ما صاف هستند که این بر خلاف سایر کشورهاست که سواحل مُضَرَّس دارند و در تقسیم خط مبدأ به روش سنتی می‌توانستند حقوقی بیشتر از ایران داشته باشند. وی گفت: بر همین اساس تأکید کردیم که خط مبدأ همه باید مورد توافق هر پنج کشور قرار بگیرد که این به معنای آن است که تا زمانی که خط مبدأ ایران مشخص نشود خط مبدأ ایران هم پذیرفته نخواهد شد و اسامی آن به صورت ویژه در ماده یک کنوانسیون اعلام شده و کشور‌هایی که سواحل آن‌ها موضع نامناسبی برایشان فراهم آورده می‌توانند از وضعیت ویژه‌ای برخوردار باشند.
ظریف افزود: ایران در اعلامیه‌ای که در زمان تصویب کنوانسیون و در زمان امضای آن صادر کرده به صراحت گفته که این بند از کنوانسیون مربوط به جمهوری اسلامی ایران است، باید خط مبدأ ایران به صورتی ترسیم شود که ما با کشور‌هایی که دارای طول ساحل مشابه هستند دریای سرزمینی مشابهی هم داشته باشیم.

 نماینده آستانه: تأمین منافع در تعیین حقوق زیربستر دریای خزر باید در اولویت باشد 
نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس در تشریح سوال خود از وزیر امور خارجه در خصوص جلوگیری از تضییع حقوق جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و بیان شفاف تمام مسائل پشت پرده برای افکار عمومی از انفعال کشورمان در استخراج ذخایر نفت و گاز دریای خزر انتقاد کرد و گفت: در تعیین حقوق زیربستر باید تأمین منافع در اولویت باشد نه مالکیت.
محمدحسین قربانی افزود: امروز مباحث ملی و امنیتی کشور برای افکار عمومی دارای اهمیت دو چندان است و همواره جامعه تلاش می‌کند با حساسیت و کنجکاوی مباحث مربوط به دریای خزر را دنبال کند لذا باید نسبت به قرارداد بین‌المللی رژیم حقوقی دریای خزر شفافیت لازم صورت گیرد.
نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی گفت: در آگوست سال ۲۰۱۸ کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در قزاقستان با حضور سران کشور‌های ساحلی به امضا رسید و از آن تاریخ به بعد حساسیت‌های بیشتری نیز مطرح شده است، زیرا قبل از انقلاب اسلامی رژیم حقوقی فقط بین ایران و شوروی سابق بود و همچنان این تصور وجود داشت که سهم کشورمان از دریای خزر ۵۰ درصد است.
وی با اشاره به اینکه امروز دریای خزر بین ۵ کشور محصور شده است، افزود: باید یادآور شد در گذشته نیز کشتی‌های کشورمان فقط تا مرز حسین قلی آستارا تردد می‌کردند و هیچ کشتی توان عبور از این مرز را نداشت، زیرا با برخورد نظامی کشور‌های مقابل مواجه می‌شد.
نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: باور داریم باید در تدوین رژیم حقوقی دریای خزر اصلی‌ترین چالش‌ها که مربوط به حوزه امنیت، ترانزیت، محیط زیست، نظامی، اقتصادی و ... است به شدت مورد توجه قرار گیرد و این در حالی است که متأسفانه هنوز اهمیت خزر در کشورمان در اولویت‌های سوم و چهارم هم برای افراد قرار ندارد.
قربانی با اشاره به اینکه در گذشته از دریای خزر به عنوان دریای مشترک بین ایران و روسیه یاد شده است، افزود: این مهم در حالی است که برای تحقق رژیم حقوقی دریای خزر ۵۱ نشست کارگروه ویژه، ۴ نشست روسای جمهور و ... تشکیل شد تا در نهایت ۲۱ مرداد سال ۹۷ شاهد امضای آن بودیم، اما باید تأکید کرد علیرغم اینکه تلاش شده منافع همه کشور‌ها در این صنعت تأمین شود، ابهاماتی نیز وجود دارد.
این نماینده مردم در مجلس دهم با اشاره به اینکه مسائل زیست محیطی یکی از این ابهامات است، گفت: آلودگی‌های ناشی از کشتی‌ها، حفاری‌ها، نوسانات سدسازی و ... از جمله منابع اصلی تهدید دریای خزر هستند؛ این مهم در حالی است که شیب خزر بیشتر به سمت کشورمان بوده و استان‌های شمالی بیشتر در معرض خطر قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته ۳ هزار تن خاویار از خزر استخراج می‌شد که امروزه سهم کشورمان کمتر از یک تن شده است، افزود: در این بین توجه به امنیت خزر نیز یکی دیگر از ابهامات موجود است.
نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه در خزر شاهد تعارض منافع هستیم، گفت: باید پاسخ داده شود برای تردد شناور‌های نظامی در خزر چه تعریفی صورت گرفته است؛ در این بین ۱۵ مایل آب‌های سرزمینی و ۱۰ مایل آب‌های ماهیگیری در نظر گرفته شده، با توجه به شکل فرورفتگی سهم ایران پذیرش چنین موضوعی تهدیدی علیه سواحل کشورمان محسوب می‌شود.
قربانی افزود: مشاع اعلام کردن نامناسب پهنه مشترک دریایی بین ۵ کشور امری قابل تأمل است در حالی که اصل مناقشه بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان است، از این رو این توافق را باید از کف رفتن حق حاکمیتی ایران در برخورد با انرژی دانست.
نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه حفره‌های حقوقی زیادی در رژیم حقوقی دریای خزر وجود دارد و باید اصلاح شود، گفت: شاید در نگاه اول ۲۰ الی ۳۰ پروتکل زیرمجموعه حقوقی خزر باشد، اما باید اولویت‌ها مشخص شود، زیرا رابطه‌های قومی بین کشور‌ها وجود داشته و پشتوانه تاریخی عمیقی در این زمینه شاهد هستیم.
وی افزود: اینجا بحرین نیست که در سینی طلایی تقدیم انگلیسی‌ها کنند؛ نمی‌گذاریم بین همسایگانمان اختلاف ایجاد شود لذا ایران همواره نه حق همسایگانش را ضایع کرده و نه اجازه می‌دهد منافع‌اش نادیده گرفته شود.
نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه مسئله بستر و زیربستر در حوزه خزر از دیگر مباحث مهم و ابهام‌زاست، گفت: ۲۵ میلیارد بشکه نفت و ۱۰۶ تریلیون مترمکعب گاز در خزر وجود دارد که تنها ایران است که هیچ تولیدی از این ذخایر ندارد و این در حالی است که حجم بیشتر ذخایر متوجه جنوب خزر است.
قربانی افزود: میدان نفتی سردار جنگل دارای دو میلیارد بشکه نفت خام است که حداقل ۵۰۰ میلیون بشکه آن قابل استخراج است که باید به آن توجه شود و به این سوال پاسخ داده شود که در این زمینه موفق عمل کرده‌ایم.
این نماینده مردم در مجلس دهم در این راستا گفت: ۳ کشور شمالی بر اساس ترمیم خطوط میانی در حال اکتشاف و استخراج منابع هستند در حالی که تکلیف منابع زیرزمینی در جنوب خزر مشخص نیست.
وی افزود: در تعیین حقوق بستر و زیربستر باید تأمین منافع مهم باشد نه مالکیت، زیرا در نگاه اول شاید وسعت بیشتری در اختیار گرفته شود، اما منافع کشورمان را به درستی تأمین نکند.
نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: در این بین باید به این سوال پاسخ داده شود اگر بر اساس اصل ۷۷ قانون اساسی رژیم مذکور در صحن علنی قوه مقننه برای رأی‌گیری مطرح و با مخالفت نمایندگان روبه‌رو شد چه تدابیری برای رفع مشکلات اندیشیده شده است.

 اقناع نمایندگان از توضیحات ظریف درباره رژیم حقوقی دریای خزر 
محمدحسین قربانی، عبدالکریم حسین‌زاده و مصطفی کواکبیان از توضیحات وزیر امور خارجه درباره کنوانسیون و رژیم حقوقی دریای خزر قانع شدند.
در جلسه علنی عصر امروز (دو‌شنبه، ۷ مرداد ماه) مجلس شورای اسلامی، محمدحسین قربانی، عبدالکریم حسین زاده به همراه ۹ نماینده دیگر و مصطفی کواکبیان هم به همراه ۴ نماینده دیگر از توضیحات محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه درباره کنواسیون حقوقی دریای خزر و رژیم حقوقی آن قانع شدند.
محور سوال محمدحسین قربانی نماینده آستانه اشرفیه از وزیر امور خارجه، تأکید بر جلوگیری از تضییع حقوق جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و بیان شفافیت تمام مسائل پشت پرده برای افکار عمومی بود.
محور سوال عبدالکریم حسین زاده نماینده اشنویه و نقده هم به همراه ۹ نماینده دیگر از ظریف، چگونگی ایفای نقش دیپلماسی ایران در تدوین کنوانسیون حقوقی دریای خزر بود.
سوال مصطفی کواکبیان نماینده تهران نیز به همراه ۴ نماینده دیگر از وزیر خارجه این بود که سهم ایران از بستر و زیربستر دریای خزر در رژیم حقوقی این دریا چند درصد است.