تقویت گردشگری داخلی؛ کاهش انگیزه سفرهای خارجی

اما اکنون، این مسافر دیروز و جامانده از سفرِ امروزِ به علت شرایط اقتصادیِ این روزها و افزایش بهای ارزهای خارجی، عطای سفر خارجی را به لقایش بخشیده و به دنبال راهی است که حال خوش روحی و تمدد اعصابش را با یک سفر داخلی یا حتی استانی تامین کند.     

طبق گفته دبیر انجمن صنفی خدمات مسافرتی خراسان رضوی، افزایش هزینه های سفرهای خارجی سبب کاهش تعداد مسافران شده به طوریکه تنها در سه ماه بهار امسال، 80 تا 90 درصد از تقاضای سفر مردم خراسان رضوی و مشهد به کشورهای خارجی از جمله ترکیه، امارات، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان و ... کاهش یافته است.

مجید فرقانی علل کاهش شدید تقاضای سفر و لغو تعداد زیادی از پروازهای چارتری امسال به مقاصد مختلف را مواردی مانند کاهش قدرت خرید، تغییرات نرخ ارز، افزایش نرخ خدمات و افزایش قیمت بلیت پروازهای خارجی می داند که باعث شده است پس از ترکیه، سفر به عراق و امارات هم کاهش 40 درصدی داشته باشد.

صرف نظر از اینکه این امر می تواند به علت خارج نشدن ارز از کشور، "فرصت" یا به علت کاهش توان مالی مردم برای جوابگویی به نیازهای ثانویه، "تهدید" باشد، دغدغه این روزهای متولیان امر سفر و گردشگری  این است که چگونه می توان با تقویت زیرساخت ها، اتخاذ سیاست گذاری مناسب و ارائه بسته های تشویقی مناسب، مردمی که قبلا به سفر خارج از مرز می رفتند را به سفرهای داخلی و حتی استانی ترغیب کرد.  

در کنار این مسوولان، برخی مدیران آژانس ها هم بیکار ننشستند و با برخی ابتکارها، اقدام به جذب گردشگر و مسافر زدند؛ نمونه آن مدیر یک دفتر خدمات مسافرتی در مشهد است که به گروه های مختلف پزشکان چنان بسته های سفر جالبی ارائه کرده که اکنون آنان خود متقاضی هستند با هم صنفی های خود در رشته های مرتبط پزشکی، به صورت دسته جمعی و خانوادگی به سفرهای استانی بروند و البته این پکیج های جذاب با خدمات متنوع را به اساتید دانشگاه، مهندسان، بازاری ها و اصناف و ... که قبلا فقط پاسپورتشان مزین به مهر کشورهای مختلف بود، به صورت جداگانه ارائه می دهد .

قاسمی می گوید: بارها پس از به اشتراک گذاشتن تصاویر جاذبه های استان و تبلیغ مکان های مختلف مانند برج رادکان در دشت توس، آسبادهای نشتیفان در خواف، جنگل ابر در شاهرود، پارک تندوره در درگز و ... در اینستاگرام، کامنت هایی از کشورهای خارجی داشتم که برای آمدن و دیدن این مناطق ابراز علاقه کرده بودند.

برخی از مدیران هم به تبلیغ و ارائه خدمات از طریق اقامتگاه های بوم گردی که نقطه قوت سال های اخیر حوزه گردشگری بوده و با هدف احیای فرهنگ ها و كمك به اقتصاد جوامع محلي تاسیس شده، دست زده اند.

مدیر یکی از این آژانس ها می گوید: خراسان رضوی در تعداد اقامتگاه بوم گردی شاید هم ردیف با  استان هایی مانند اصفهان، کرمان و شیراز نباشد، ولی از نظر سطح ارائه خدمات کمتر از آنان نیست و اکنون گروه گروه مسافر داخلی و خارجی متقاضی سکونت در خانه‌ های خشتی و کاهگلی یا کاروانسراهای قدیمی گناباد، خواف و ... داریم.

علوی اضافه می کند: امتیاز اقامتگاه های بوم گردی از این نظر است که ما اکنون در کنار بیشتر مکان های دارای جاذبه تاریخی، گردشگری و ... که تا قبل از این، امکان اسکان نداشتیم، مسافر شب خواب قبول می کنیم و با این کار هم در اشتغال بخش خصوصی، هم در معرفی روستاها و جاذبه های دور از مراکز استان، هم در رونق صنایع دستی و به یک کلام "توزیع سفر، توزیع ثروت" نقش داشته ایم.  

همچنین برخی تورها هم دست به اقدامات ابتکارانه ای زده اند که این روزها به آن "گردشگری خلاق" یا شکل جدیدی از گردشگری فرهنگی می گویند و طی آن به گردشگران فرصت داده می شود حضور در فرهنگ های بومی را با شرکت فعال در کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی محلی، از نزدیک‌ترین فاصله تجربه کنند.

یک خبرنگار حوزه گردشگری می گوید: در شهر بایگ گردشگران به جای اینکه تماشاگر باشند، سر دیگ ابریشم کشی می نشینند و از آب جوش پیله بیرون می کشند یا در شهر فیروزه با حضور در تونل های سرد معدن، با روش های تشخیص سنگ شجری با عجمی و یا تشخیص سنگ اصل فیروزه نیشابور از غیر اصل، آشنا می شوند.  

در عین حال برخی فعالان حوزه گردشگری هم معتقدند سیاست های اتخاذ شده مسوولان و امکانات و زیرساخت های موجود برای جذب خیل عظیم جاماندگان از سفر خارجی، باز هم کم است و باید تلاش و همت بیشتری کرد.

عضو هیات مدیره یک دفتر خدمات مسافرتی می گوید: ادارات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هنوز نتوانسته اند از ظرفیت شهرها و روستاهای استان مانند کنگ (ماسوله خراسان) پیوه ژن (دهکده جواهرات)، بندیان (سند زنده دوران ساسانی)و ... برای رونق گردشگری داخلی استفاده کنند و این در حالی است که برخی از این نقاط آوازه ملی و حتی جهانی دارند.

عبدی درباره برخی نقص ها و کم کاری ها در این حوزه گوید: ما در دانشگاه فردوسی به عنوان قطب دانشگاهی شرق کشور و یکی از برترین مراکز آموزشی با هزاران دانشجوی غیربومی، اقدامی در راستای آشنایی دانشجویان، این سفیران گردشگری، با طبیعت، اقلیم، تاریخچه و صنایع دستی خراسان رضوی نکرده ایم و در تبدیل آنها به گردشگرانی بالقوه در سال های آتی پس از دانش آموختگی، فرصت سوزی شده است..         

به گفته وی خراسان رضوی با حجم چند میلیونی مسافر و زائر در طول سال و مطالبه خدمات از سوی آنان، فاقد دانشگاه و حتی دانشکده گردشگری با بینه علمی قوی در منطقه است و نیاز این حوزه با چند مرکز آموزشی پراکنده رفع نمی شود.

یک لیدرتور هم توزیع اقامتگاه های بوم گردی را در نقاط مختلف استان نامناسب دانسته و می گوید: در برخی مناطق مانند اطراف ارگ تاریخی رادکان در چناران، در یک وسعت محدود چهار اقامتگاه تاسیس شده است و در برخی نقاط با وجود جاذبه های متعدد گردشگری مانند اخلمد، حتی یک اقامتگاه هم وجود ندارد.

اصلانی می گوید: سازمان میراث فرهنگی توان و امکانات کافی برای برخورد با افراد و تشکل هایی که هم راستا با دفاتر خدمات مسافرتی ولی به صورت غیرمجاز و بی کیفیت فعالیت می کنند، ندارد.

او تصریح می کند: امروزه شاهدیم بسیاری از لیدرهای بدون مجوز، باشگاه های کوهنوردی، آژانس های غیرقانونی و ... اقدام به برگزاری تور و گلگشت می کنند یا دلالان و واسطه ها از همان ابتدا یعنی مبادی ورودی تا مرحله انتخاب اقامتگاه، مطب و مرکز درمانی، مکان های خرید یا تفریح، با ارائه خدمات بدون استاندارد و حتی آسیب زا، گردشگر را پشیمان و ناراضی راهی می کنند که این حتی به کاهش مسافران تبعه یک کشور هم منجر شده است.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تایید کاهش 80 درصدی سفرهای خارجی از مبدا مشهد و آسیب حاصله برای آژانس های مسافرتی تک محصولی، در عین حال معتقد است، می توان خلاء های این حوزه را با نقاط قوت و امتیازات متعدد موجود در خراسان رضوی پر کرد.

بیدخوری می گوید: وجود 80 روستای هدف گردشگری، 58 اقامتگاه بوم گردی فعال و مجوزدار، برگزاری 168 نوروزگاه طی عید امسال در شهرستان ها که پرجلوه ترینش مراسم نوروزگاه مشترک ایران و ترکمنستان در نقطه صفر مرزی بود و راه اندازی 10 قطار گردشگری از مبدا مشهد در محورهای داخل و خارج استان که به گردشگری حدود هفت هزار نفر از پارسال تاکنون انجامید، از جمله این امتیازات و نقاط قوت است.

وی در عین حال به نواقص صنعت گردشگری هم اشاره می کند که باید با هماهنگی نهادهای دیگر رفع شود؛ از جمله اهتمام وزارت علوم برای طراحی دوره های مختلف تحصیلی در حوزه گردشگری در دانشگاه فردوسی، جدیت نهادهای مرتبط مانند شهرداری و نیروی انتظامی در پلمب بیش از چهارهزار اماکن اقامتی و خانه مسافرهای غیرمجاز، استفاده از کیوسک های اطلاع رسانی شهرداری برای طرحی که در آن ظرفیت و امکانات هتل ها و اماکن اقامتی لحظه به لحظه برای مسافر رصد شود، حساسیت ویژه دانشگاه علوم پزشکی نسبت به سوء استفاده ها در حوزه گردشگری سلامت و اقبال دانشگاه فردوسی به همکاری با آژانس ها برای برگزاری تورهای دانشجویی.

هرچه هست شرایط این روزهای جامعه و افزایش نرخ خدمات مربوط به گردشگری، فرصت خوبی به مسوولان، متولیان و فعالان این عرصه داده تا با اتخاذ سیاست های تشویقی، ایده های نوآورانه و نیز افزایش سطح کمی و کیفی خدمات و زیرساختها، از توان عظیم و بالقوه گردشگران داخلی در جهت توسعه صنعت گردشگری و به تبع آن توسعه کشور بهره ببرند و از این رهگذار، قبایی شایسته بر تن گردشگری در محدوده مرزهای ایران بدوزند.