پخش زنده
امروز: -
يادداشت روز؛
۱۱ تعهد برجامی اروپا
حدود یک هفته دیگر برجام چهارساله می‌شود؛ توافقی که در اولین سال‌های حیاتش و بعد از خروج یکجانبه آمریکا از آن، به گفته سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه «به آی. سی. یو رفت و نیاز بود برای حفظ آن اروپا فداکاری کند».
اما فداکاری اروپا دقیقا چه بود و چه باید می‌کرد؟ رسیدن به پاسخ این سوال چندان راحت نیست.
دوشنبه هفته قبل بود که وزیر امورخارجه کشورمان برای اولین بار از "۱۱ تعهد اروپایی‌ها در برجام" گفت و البته چهارشنبه همان هفته، در حاشیه جلسه هیئت دولت به صورت دقیق‌تر بر این "۱۱ تعهد" تاکید کرد.
ظریف در این باره گفت: «فروش نفت، بازگشت پول نفت و (صادراتِ) غیرنفتی، سرمایه‌گذاری در ایران، حمل‌ونقل، کشتیرانی، هوانوردی و... از جمله این تعهدات بوده است».
سراغ این ۱۱ تعهد را در چند بیانیه‌ای که اروپا در یک سال گذشته صادر کرده، می‌شود گرفت.
البته آنقدر بیانیه‌ها "کلی‌گویی" کرده اند، که مشخص نیست دقیقاً این ۱۱ تعهد چیست! به عنوان مثال در بیانیه نشست پانزدهم تیرماه ۱۳۹۷ وزرای خارجه ایران و ۱+۴ آمده است:
۱. اعضای برجام مجدداً بر تعهد خود نسبت به اجرای کامل و مؤثر آن در کمال حسن نیت و در یک فضای سازنده تاکید نمودند. آن‌ها خاطرنشان کردند برجام یک عنصر کلیدی در ساختار جهانی عدم اشاعه بوده و یک دستاورد بسیار مهم در حوزه دیپلماسی چندجانبه است که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ با اتفاق آرا مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است.
۲. اعضا تصدیق کردند همانطور که ۱۲ گزارش پی‌در پی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده، ایران به اجرای کامل و مؤثر تعهدات هسته‌ای خود ادامه داده، و بر ضرورت تداوم این عملکرد تاکید کردند.
۳. اعضا کماکان پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی اراک به عنوان بخشی از برجام و طرح تبدیل تأسیسات فردو به یک مرکز هسته‌ای فیزیک و فناوری را مورد حمایت قرار خواهند داد.
اعضا همچنین مجدداً حمایت خود را از پروژه‌هایی که در حوزه همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز در چارچوب پیوست شماره سه برجام قرار دارند، اعلام کردند.
۴. اعضا اذعان کردند که در کنار اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، رفع تحریم‌ها و از جمله برخورداری ایران از منافع اقتصادی حاصله از آن، یک بخش حیاتی از برجام است.
۵. اعضا بر اراده خود برای حمایت از آزادی فعالان اقتصادی در تعقیب کسب و کار مشروع با ایران، در تطابق کامل با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تاکید کردند.
۶. اعضا همچنین فعالیت‌های فشرده و پیشرفت‌های ماهوی که تاکنون صورت گرفته، تشدید گفتگو‌های فنی، تلاش‌هایی که برای حفظ و تقویت روابط دوجانبه اقتصادی انجام می‌شود، بسیج منابع قابل توجه توسط همه اعضا، از جمله با کشور‌های ثالث علاقه‌مند برای حمایت از برجام، و پیگیری به موقع و مؤثر عادی‌سازی روابط تجاری و بازرگانی با ایران را مورد توجه و تاکید قرار دادند.
۷. اعضا از به‌روزسانی «قانون انسداد» اتحادیه اروپا، و اعطای مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای اینکه ایران نیز واجد شرایط برای دریافت وام‌های خارجی محسوب شود، و اینکه این به‌روزسانی در ۱۶ مرداد اجرایی شده است، استقبال کردند.
۸. اعضا تداوم تعهد خود به اهداف مندرج در بیانیه وزرای جلسه کمیسیون مشترک در ۱۵ تیرماه ۱۳۹۷، به ویژه پیگیری اقدامات مشخص و مؤثر برای تضمین کانال‌های پرداخت با ایران، و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی را مجدداً مورد تأیید قرار دادند.
۹. نظر به فوریت و ضرورت حصول به نتایج ملموس، اعضا از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تأسیس یک «سازوکار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران، که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت کرده و به آن‌ها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کردند. اعضا مجدداً بر اراده قوی خود برای حمایت از فعالیت بیشتر برای عملیاتی کردن این «سازوکار ویژه» در کنار تداوم تعامل با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی تصریح کردند.
۱۰. اعضا بر تصمیم خود برای حمایت از راهکار‌های عملیاتی درخصوص موارد فوق تاکید و توافق کردند پیشرفت‌های حاصله را به دقت زیر نظر داشته باشند و جلسه کمیسیون مشترک را، از جمله در سطح وزیران، به نحو مقتضی برای پیشبرد تلاش‌های مشترک تشکیل دهند.
این تعهدات در چند بیانیه و نشست خبری دیگر با ادبیات‌های متفاوت، تکرار شده و چنان که مقامات دولتی کشورمان هم بار‌ها تکرار کرده‌اند "شاه‌بیت" این تعهدات موضوع «فروش نفت ایران و بازگشت پول ناشی از صادرات نفتی و غیرنفتی به ایران است».
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این‌باره در نشست مشترک با وزیر امور خارجه کشورمان گفته: «شرکت کنندگان (در نشست کمیسیون مشترک) بار دیگر بر تداوم تعهد خود به اهداف مندرج در بیانیه وزرای جلسه کمیسیون مشترک برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ششم ژوئیه ۲۰۱۸ (پانزده تیر ۱۳۹۷) بویژه پیگیری اقدامات مشخص و موثر برای تضمین کانال‌های پرداخت با ایران و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات پتروشیمی و نفتی تاکید کردند».
تعهدات اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام با استناد با بیانه‌های رسمی را می‌شود اینطور خلاصه کرد:
۱. حفظ و ارتقای روابط گسترده‌تر اقتصادی در حوزه‌های مختلف با ایران
۲. حفظ و استمرار کانال‌های موثر مالی برای تعامل با ایران
۳. تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی
۴. تداوم روابط حمل و نقل دریایی (از جمله کشتیرانی و بیمه)، زمینی، هوایی و ریلی
۵. تقویت پوشش‌های اعتبار صادراتی
۶. حمایت روشن و موثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصاد‌ها محسوب می‌شوند
۷. تشویق سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در ایران
۸. حمایت از کنشگران اقتصادی در سرمایه‌گذاری‌ها و دیگر فعالیت‌های تجاری و مالی که با یا در رابطه با ایران انجام می‌دهند
۹. گرد هم آوردن کارشناسان بخش دولتی و خصوصی، از جمله از طریق تقویت شورا‌های تجاری
۱۰. حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران
۱۱. حمایت از شرکت‌ها در برابر آثار فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا
حدود یک سال از این "بیانیه نویسی‌ها و کنفرانس‌های مطبوعاتی اروپایی" می‌گذرد و خبری از عمل به این ۱۱ تعهد نیست و به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، اروپایی‌ها تاکنون در مرحله "مقدماتی" اجرای تعهدات مانده اند؛ یعنی مرحله «راه اندازی کانال مالی موسوم به اینستکس»، که عملکردش مورد انتقاد رئیس جمهور کشورمان قرار گرفت.
اقای روحانی روز چهارشنبه، ۱۲ تیر، در جلسه هیئت دولت گفت: «اینستکس توخالی به درد ما نمی‌خورد. اینستکس الان به قول علما اجوف است و توخالی است و چیزی در آن نیست. شما سازوکاری بدون پول دارید؛ این چه خاصیتی دارد؟ مثل این که بانکی است، اما پولی در آن نیست و فقط اسمش بانک است. حالا این را که اسمش را هم شما بانک نگذاشتید و گفتید که یک صندوق است».
حالا اروپا حتی "مقدمه" این ۱۱ تعهدش، یعنی "راه‌اندازی اینستکس" را به درستی انجام نداده و همین بی‌عملی در انجام "کمترین تعهد"، باعث شده، ایران با تعیین ضرب الاجل ۶۰ روزه از ۱۸ اردیبهشت ماه، کاهش تعهدات برجامی اش را آغاز کند.
سید عباس عراقچی دیروز در "نشستِ اعلام آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران" در این باره گفت: «اگر اروپایی‌ها از طریق اینستکس خواسته‌های ما را برآورده می‌کردند ما امروز این گام را بر نمی‌داشتیم»
اروپا خواسته‌های ایران را برآورده نکرد و ایران فعلا در چارچوب برجام، گام به گام از تعهداتش کم کرده.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی دیروز در "نشست اعلام آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران"، گفت: «در گام اول، افزایش سقف ذخایر، زمان‌بر بود، اما در گام دوم، زمان مطرح نیست و تا ساعاتی دیگر، فرآیند غنی سازی بالای ۳.۶۷ درصد آغاز می‌شود»
به گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان، از امروز دیگر مراکز هسته‌ای کشورمان، غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ درصد آغاز کرده اند.
البته پس از این اقدام طی دیروز و امروز کشور‌های اروپایی به جای جبران کوتاهی شان، باز هم در قالب بیانیه و نشست مطبوعاتی "مقابله به مثلِ گام به گام و تدریجی ایران بعد از یک سال صبر راهبردی" را محکوم کرده و خواهان پایندی یک طرفه ایران به برجام شده‌اند.
اما ایران بی‌توجه به این واکنش‌ها، صحبت از برداشتن"گام سوم" را به میان آورده است. اقداماتی که درصورت استمرار بی عملی اروپا در توافق هسته‌ای می‌تواند منجر به آن شود که "برجام" پنجمین سال حیات خودش را نبیند.
نظر شما