سفر نخست وزیر ژاپن به ایران فرصتی برای تقویت روابط

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ آبه شینزو هر چند در دهه 60  به عنوان نماینده دولت ژاپن در زمان جنگ تحمیلی عراق ضد جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر کرد اما این برای اولین بار است که وی نه تنها به عنوان نخست وزیر ژاپن به ایران سفر می کند بلکه این اولین  سفر یک نخست وزیر ژاپن به ایران پس از انقلاب اسلامی در چهاردهه گذشته است.از اینرو از دیدگاه محافل رسانه ای در ژاپن، سفر آبه به تهران بسیار مهم ارزیابی می شود. اخیرا حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در دیدارهای مختلف دوجانبه اش با آبه شینزو از جمله در سازمان ملل برای سفر به تهران دعوت کرده بود که وی با پذیرش آن ،سفر را به فرصت مناسبی موکول کرده بود که بعد از هماهنگی با تهران سفر قطعی شد .

آبه شینزو متولد 21 سپتامبر سال 1954 در سال 2012 به عنوان نخست وزیر ملی گرای ژاپن به قدرت رسید.آبه جوانترین نخست وزیر ژاپن پس از جنگ جهانی دوم در این کشور است که جانشین جونیچیرو کویزومی شد .مذهب شینزوآبه "شینتو"  است که علاقه زیادی به بازگرداندن ژاپن به اقتدار گذشته دارد.

به قدرت رسیدن  آبه شینزو به عنوان رهبر حزب حاکم لیبرال دمکرات در سال 2006 و نخست وزیری ژاپن در سال 2012 روح تازه ای در حزب  و پی گیری سیاست های ملی گرایانه دمید و نقطه آغازین رشد مجدد ملی گرایی در ژاپن محسوب می شود که  به گفته آبه شینزو نقطه پایان و ثمره آن سال 2020  زمان  اصلاح قانون اساسی ژاپن است .

روابط جمهوری اسلامی ایران و ژاپن

دیدار آبه از جمهوری اسلامی ایران  در حالی صورت می گیرد که روابط تهران و توکیو همواره ادامه داشته و در سخت ترین شرایط تحریم های آمریکا ضد جمهوری اسلامی ایران نیز هیچگاه قطع نشده است .علاوه براین، از نظر تاریخی و در زمان دکتر مصدق در زمان ملی شدن صنعت نفت که انگلستان و آمریکا خرید نفت ایران را تحریم کرده بودند ژاپن با دور زدن تحریمها با اعزام کشتی اقدام به خرید نفت از ایران کرد . بنابراین روابط تهران و توکیو همواره برای ژاپن از اهمیت زیادی برخوردار بوده و این صرفا مبتنی بر نگاه مبتنی بر انرژی این کشور به ایران نیست بلکه موقعیت راهبردی کشورمان در منطقه خاورمیانه و ارتباط آن با آسیای مرکزی و قفقاز و تاثیرگذاری ان بر تحولات منطقه ای از جمله افغانستان برای دولت توکیو از اهمیت زیادی برخوردار است .

اهمیت سفر آبه به تهران

سفر نخست وزیر ژاپن به  تهران، بیانگر تلاش وی برای تقویت روابط  توکیو با کشورهای آسیایی موسوم به "نگاه به شرق " است که در سالهای اخیر با جدیت بیشتری از سوی حزب حاکم لیبرال دمکرات ژاپن پی گیری میشود .با توجه به موقعیت ممتاز جمهوری اسلامی ایران در منطقه سفر آبه به تهران از چند جهت نه تنها برای این حزب ، بلکه برای افکار عمومی در ژاپن نیز قابل توجه و تامل است.

اولین مسئله شخصیت آرام و متین و جایگاه ویژه آبه شینزو به عنوان ملی گرای نسل جدید از سیاستمداران  ژاپن است که امکان ایفای نقش یک رهبر قدرتمند را فراهم می کند .وی از ایده نسل جوان سیاستمدران و ملی گرایان ژاپن نیز حمایت می کند و همراه با خواسته آنان در سالهای اخیر برای تقویت موقعیت و جایگاه این کشور در عرصه بین المللی و منطقه ای بسیار تلاش کرده است.نخست وزیر ژاپن  بدون توجه به روابط راهبردی این کشور با آمریکا که ترسیم کننده دنباله روی توکیو از سیاستهای واشنگتن است در سالهای اخیر تلاش کرده  خط مستقلی را از آمریکا در منطقه و عرصه بین المللی پی گیری نماید .به همین دلیل، آبه شینزو از وجاهت خوبی در میان مردم ژاپن بخصوص جوانان و ملی گرایان این کشور برخوردار است .

"کویچی ناکانو " استاد علوم سیاسی در توکیو در مورد دیدگاه ملی گرایانه نخست وزیر ژاپن می گوید :"آبه شینزو بسیار قبل از دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا یعنی در سال 2012 شعار ملی گرایی "بیایید ژاپن رامجددا پس بگیریم " مطرح کرد. به همین دلیل نخست وزیر ژاپن برای تبدیل این کشور به کشور مهم منطقه ای بر تقویت قدرت دفاعی آن تاکید دارد بنابراین تمام تلاش آبه برای معرفی ژاپن مقتدر به جهانیان است . " به همین دلیل، وی تنها نخست وزیر ژاپن است که موفق شده است مدت طولانی در قدرت باشد و پیش بینی می شود در انتخابات آتی نیز حزب لیبرال دمکرات را به پیروزی برساند و همچنان نخست وزیر ژاپن باقی بماند .

دومین مساله در مورد شخصیت نخست وزیر ژاپن عملگرایی آبه شینزو در عرصه تحولات داخلی، منطقه ای و بین المللی است.وی نشان داده است سیاستمداری عملگرا برای تقویت موقعیت سیاسی و نظامی ژاپن متناسب با شرایط و موقعیت اقتصادی تلاش می کند .یکی از انتقاداتی که همواره نسل جوان و ملی گرایای ژاپن  به دولت این کشور  وارد می کنند این است که متناسب با موقعیت اقتصاد جهانیش ، در تحولات سیاسی و نظامی جهانی نقش آفرین نیست و همواره نظاره گر تحولات بین المللی است. از اینرو آبه شینزو یکی از مهمترین  اهداف خود را تبدیل نیروی دفاع از خود ژاپن به ارتش قدرتمند منطقه ای اعلام کرده و قرار است در سال 2020 با برگزاری همه پرسی اصلاح قانون اساسی  گام بزرگی را در این خصوص بردارد .

با توجه به ذهنیت بسیار منفی که از نسل قبل از جنگ جهانی دوم ژاپن در اذهان عمومی منطقه ای و بین المللی به عنوان کشورگشایی با حمله به کشورهای همسایه وجنایاتی که ارتش امپراطوری ژاپن در چین و کره جنوبی مرتکب شدند به جای مانده است،  آبه شینزو به عنوان نسل جدید سیاستمداران ژاپن درصدد است با ایفای نقش فعال منطقه ای و بین المللی، چهره جدیدی از این کشور را برای جهانیان به نمایش بگذارد .

از دیدگاه محافل سیاسی در ژاپن و منطقه، ایفای نقش مثبت آبه شینزو در جهت جلب افکار عمومی این کشور برای اصلاح قانون اساسی ژاپن نیز با اهمیت است .براساس نظر سنجی های محافل ژاپن هنوز 51درصد از مردم این کشور مخالف اصلاح قانون اساسی ژاپن هستند. زیرا نگران آنند که دولت توکیو از ارتش قدرتمند برای کشورگشایی و دامن زدن به نزاع منطقه ای استفاده کند .بنابراین آبه می کوشد با دادن اطمینان به مردم ژاپن که دولت این کشور خط کمک به برقراری صلح و امنیت را در منطقه و سطح جهانی در پیش گرفته است  شانس موفقیت خود را برای اصلاح قانون اساسی ژاپن افزایش دهد .

محافل رسانه ای در آمریکا از جمله روزنامه نیویورک تایمز در شماره اخیر خود نوشت، آبه شینزو نخست وزیر ژاپن با دوستی صمیمانه با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا موفق به تاثیر گذاری بر رفتار و اندیشه های وی شده است و این نشان می دهد که نخست وزیر ژاپن با رام کردن رئیس جمهوری ملی گرا و خودشیفته آمریکا موفق شده است  از ظرفیتهای وی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند .این بدان معنا است که آبه با اتخاذ روشی  مداراجویانه با ترامپ  اهداف خود را به پیش می برد و این با توجه به نیاز ژاپن برای برقراری امنیت در شبه جزیره کره و همچنین خاورمیانه از اهمیت زیادی برخوردار است .

اگر چه در مورد تحولات شبه جزیره کره آبه شینزو عمدتا با سیاست آمریکا ضد کره شمالی همراهی کرده است اما اخیرا با توجه به دیدار رهبر کره شمالی  با رهبران کره جنوبی ،آمریکا و روسیه و شکل گیری فضای مثبت در منطقه برای برقراری صلح و امنیت پایدار ،نخست وزیر ژاپن نیز تمایل جدی خود را برای گفتگو با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی اعلام کرده است تا از طریق  گفتگو اختلافات دو کشور را حل کنند که عمدتا در مورد اتباع ربوده شده ژاپنی در کره شمالی است .

تردیدی نیست ژاپن برای تبدیل شدن به قدرت تاثیر گذار منطقه ای و بین المللی باید با چین، رقیب منطقه ایش رقابت و حوزه نفوذ خود را گسترش دهد .از اینرو آبه شینزو نخست وزیر ژاپن با درپیش گرفتن سیاست فعال منطقه ای و بین المللی می  کوشد با توسعه همکاری های همه جانبه با جمهوری اسلامی ایران ، در رقابت با چین، نقش تاثیرگذاری را ایفا نماید .نیاز روز افزون ژاپن به انرژی در منطقه خاورمیانه باعث شده است تا در سالهای اخیر توکیو سیاست فعالی را برای کمک به برقراری صلح و امنیت در منطقه پی گیری می کند  که می تواند موقعیت ژاپن را در منطقه تقویت نماید.

در این حال ،ژاپن پیشتر با جمهوری اسلامی ایران در مورد کمک به برقراری صلح در افغانستان نیز همکاری داشته و همچنان درصدد است نقش مثبتی را در این خصوص به نمایش بگذارد .

نتیجه

در هر حال ، فعال شدن ژاپن در عرصه  کمک به  تثبیت صلح و امنیت جهانی  نه تنها وزن و موقعیت آسیا را در این روند تقویت می کند بلکه می تواند کشورهای غربی را به حاشیه براند.به همین دلیل سفر آبه شینزو به تهران بازتاب وسیعی در داخل ژاپن ومحافل منطقه ای و بین المللی داشته است زیرا دو کشور می توانند با استفاده ازظرفیتها و توانایی های بالقوه و بالفعل خود ،  نقش مهم و تاثیر گذاری را تقویت همگرایی و همکاری آسیایی وکوتاه کردن دست بیگانگان از منطقه ایفا نمایند .این موضوع از آنجهت مهم و تعیین کننده است که در سالهای اخیر کشورهای آسیایی با رشد فزاینده ملی گرایی  روبرو هستند که  پیامد و ثمره آن طرد بیگانگان و تقویت درت ملی و منطقه ای است .وضعیتی که  ژاپن وایران می توانند به تحقق آن کمک کنند .

نويسنده: مجيد وقاري