تغییر اقلیم ؛ تداوم حیات به شرط سازگاری با طبیعت

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز سمنان  ، هیات بین دولتی تغییر اقلیم IPCC  در گزارشی هشدار آمیز در مورد آثار گرم شدن زمین، از سیاست گذاران و تصمیم سازان خواسته تا اقدام های مناسب و فوری برای حفظ دمای جهان در سطحی کمتر از 1.5 درجه سانتیگراد تا سال 2030 را در دستور کار قرار دهند چرا که یکی از اساسی ترین عوامل در ساختار سیاره زمین اقلیم است ، اقلیمی که در سال های اخیر دستخوش تغییراتی شده است.

جرقه این تغییر از کجا زده شد ؟
اقلیم یک سامانه جامع متشکل از پنج مولفه آب کره، هوا کره، زیست کره، سنگ کره و یخ کره، است که در تعامل با یکدیگر هستند که برای بررسی تغییرات اقلیم باید تمام این مولفه ها مورد بررسی قرار گیرد.
از سال 1750 میلادی همزمان با انقلاب صنعتی و آغاز فعالیت های انسانی در صنعت ، جرقه تغییر اقلیم زده و با انباشت اثرات ناشی از فعالیت انسان بر شدت تغییرات اقلیم در سال های اخیر افزوده  شده است.
 95 درصد علت اصلی تغییر اقلیم ، فعالیت انسانی مانند افزایش استفاده از سوخت های فسیلی و افزایش تولید گاز کربن دی اکسید و به دنبال آن گرمایش جهانی است.
اقلیم کشور ایران در سال 2040 به گفته کارشناسان امر، دچار تغییرات اساسی شده و کشور با مشکلات عدیده ای مانند 9 درصد کاهش بارندگی، یک درصد افزایش دما،  40 درصد افزایش باران های سیل آسا و افزایش خشکسالی ها روبه رو خواهد شد.
بر اساس اطلاعات موجود، همه کشورها برنامه اقدام ملی و در سطح محلی برنامه سازگاری برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیم را دارند که در این راستا ایران هم باید تدابیر اصولی بیندیشد.

تغییرات اقلیم یک پدیده خزنده
یکی از سه نویسنده گزارش های تغییر اقلیم سازمان ملل متحد در ایران  می گوید : تغییرات اقلیم یک تغییر جهانی و یک پدیده خزنده است و با توجه به این که تمام کره زمین درگیر آن است و اثرات آن به دلیل تدریجی بودن ملموس نیست، اگر اقدام راهبردی برای مقابله با آثار آن انجام نشود در درازمدت دچار مشکل خواهیم شد.
دکتر محمد رحیمی افزایش دما، افزایش تبخیر، تغییر الگوهای وزش باد، تغییر کیفیت آب و تغییر نوع بارش ها از نوع برفی به رگباری و به دنبال آن کاهش سطح آب های زیرزمینی و فرونشست زمین را نمونه ای از تغییر اقلیم و اثرگذاری مولفه ها بر روی یکدیگر برشمرد.
این استاد دانشگاه ادامه می دهد : گازهای گلخانه ای،  در تغییر اقلیم موثر هستند و در هر کشور که تولید شود بر کشورهای دیگر هم اثرگذار می شوند.
وی می افزاید: چین با 29.51 درصد و آمریکا با 14.34 درصد بیشترین میزان این گازها را تولید می کنند، ایران با سهم 1.76 درصد، نوزدهمین کشور در شاخص سرانه تولید گازهای گلخانه ای در جهان است.

 

90 درصد جغرافیای استان سمنان در خطر تغییر اقلیم
90 درصد جغرافیای استان سمنان در خطر تغییر اقلیم قرار دارد و این پدیده در این منطقه نسبت به دیگر نقاط کشور بیشتر مشاهده می‌شود.
در دوره بلند مدت 30 ساله میزان بارش های ملایم استان سمنان بیش از 20 درصد کاهش پیدا کرده که این امر باعث خشکی سفره های آب زیرزمینی و گسترش کانون های فرسایش بادی در فلات مرکزی کشور شده است.
تغییر اقلیم یا قهر طبیعت در چند سال گذشته باعث بارش های رگباری و یکباره ، افزایش سیلاب ها و خسارت های مالی و جانی در مناطق شهری و روستایی کشور و از جمله استان سمنان شده است.
سیلاب ناشی از ماه های گذشته  در استان سمنان یک کشته برجا گذاشت و یک هزار و 700 میلیارد ریال به بخش های مختلف کشاورزی، تاسیسات و زیرساخت هایی مانند راه، برق و آب در استان خسارت وارد کرد.
 
ارتباط بارش های اخیر و تغییر اقلیم در هاله ای از ابهام
دانشیار حوزه اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان گفت: بین بارندگی ماه های گذشته و تغییرات اقلیم رابطه مستقیم وجود دارد اما وجود ارتباط معنایی بین بارش های اخیر و تغییرات اقلیم در هاله ای از ابهام است و نیاز به بررسی تحقیقات دارد.
کامیابی با بیان این که بین متخصصان اختلاف نظر وجود دارد، اضافه کرد: برخی کارشناسان و پژوهشگران بارندگی سیل آسای ماههای گذشته را ناشی از تغییر جریان های فصلی می دانند که ارتباط معنایی با تغییر اقلیم ندارد و روند خشکسالی در کشور استمرار می یابد.
وی ابراز داشت: برخی دیگر از پژوهشگران بارش های اخیر را ناشی از تغییرات اقلیم و جابه جایی مراکز فشار می دانند که نتیجه این تغییرات، بارندگی در سال های آینده به ویژه در فصل بهار است.
دانشیار حوزه اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان گفت: جبران خشکسالی در گرو تداوم بارندگی در چند سال آینده است.
 
سیل های اخیر ناشی از باروری ابرها نیست
دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه سمنان معتقد است: باروی ابرها در واقع تشویق ابرها برای بارش زودهنگام است و به هیچ وجه در باروری ابرها آب تولید نمی شود.
دکتر رحیمی  با بیان این که بارش از طریق باروری ابرها در منطقه ای محدود امکان پذیر است، ادامه داد: باروری ابرها موجب بارندگی در سطح گسترده نمی شود.
وی گفت: بهار امسال میزان بارش ها استثنایی بود و در سال های آینده با شدت کمتر در همین بازه زمانی در کشور بارندگی رخ خواهد داد.
این استاد دانشگاه  ادامه داد: ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است و با وجود بارندگی های اخیر، تابستان گرم در پیش داریم.
استاد دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان گفت: به دلیل تبخیر و تعرق بالا در تابستان میزان آب در دسترس کاهش می یابد و از هم اکنون مدیریت مصرف آب و صرفه جویی باید مدنظر قرار بگیرد.
 
کاهش بارش های جامد در سمنان
سرپرست اداره کل هواشناسی استان سمنان هم کاهش بارش های جامد و یکنواخت در این استان در 30 سال گذشته را از پیامدهای منفی تغییر اقلیم می داند .
ایرج مصطفوی  افزود: 30 سال پیش میزان بارش های رگباری در فلات مرکزی ایران و استان سمنان 40 درصد بود که این رقم اکنون به 60 درصد افزایش یافته است ، بارشهایی که کاهش نفوذ به سفره های زیرزمینی را به دنبال دارد و به پدیده خشکسالی و افزایش کانون فرسایش بادی در استان سمنان دامن زده است.
سرپرست اداره کل هواشناسی سمنان گفت: افزایش دما و پدیده های جوی مانند ثبات شدیدترین شرایط گرما و سرما و تغییرات ناگهانی دما از جمله پیامدهای تغییر اقلیم است که تبعات مختلفی برای زیست انسان دارد.
مصطفوی در خصوص پیش بینی شرایط دمایی تابستان 98 هم افزود: گرمترشدن یک تا یک و نیم درجه سانتی‌گرادی دمای هوا در تابستان امسال با توجه به مقیاس متوسط بلندمدت، چشمگیر و متاثر از تغییرات اقلیم است که افزایش مصرف آب و تبخیر بیشتر را در پی دارد.
سرپرست اداره کل هواشناسی سمنان اظهارداشت: افزایش دما سبب افزایش تبخیر و نیز مصرف آب در بخش های آشامیدنی و کشاورزی می شود.
سرپرست اداره کل هواشناسی استان سمنان یادآور شد: مردم استان برای مواجه نشدن با مشکل کم آبی در فصل تابستان باید صرفه جویی در مصرف آب را سرلوحه خود قرار داده و بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی نیز همچنان مدنظر قرار گیرد.
 
تشدید بیابان زایی پیامدهای مخرب تغییر اقلیم
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای سمنان می گوید: تنش آبی در مناطق مختلف استان سمنان و کاهش دبی آب چشمه ها، قنات ها و رودخانه ها از پیامدهای مخرب تغییر اقلیم در استان سمنان است.
خاموشی اضافه کرد: کاهش بارش ها و افزایش بیابانزایی در استان سمنان هم از جمله چالش های تغییر اقلیم است که با افزایش پوشش گیاهی و صرفه جویی در مصرف می توان به پیکار این پدیده تهدید کننده، اما فرصت ساز رفت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان هم معتقد است: تغییر اقلیم و در ورای آن کاهش پوشش گیاهی و افت محسوس سطح آب های زیر زمینی به تشدید بیابانزایی در استان سمنان دامن زده است.
علینقی حیدریان افزود: کانون فرسایش بادی به واسطه تغییر اقلیم در عرصه های بیابانی استان سمنان رو به افزایش است و تنها راه رفع این چالش تاغ کاری عرصه های بیابانی است.
حیدریان اضافه کرد: افزایش ریزگردها در جنوب شهرستان های گرمسار و آرادان از پیامدهای منفی تغییر اقلیم است که تنها راه رفع این چالش افزایش پوشش گیاهی است.
مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان گفت: هر میزان برای افزایش پوشش گیاهی در عرصه های طبیعی استان سمنان کار شود بازهم کم است و تنها راه مقابله با پدیده های زیست محیطی به واسطه تغییر اقلیم مدیریت پوشش های گیاهی و جلوگیری از کاهش سطح آب های زیرزمینی است.

 

توسعه کشت گلخانه ای برای مدیریت منابع آب
از ۲۸ دشت موجود در استان سمنان ۱۵ درصد از نظر برداشت آبی ممنوعه و ۱۳ دشت نیز بدون ظرفیت بهره‌برداری منابع آبی است.
آقای ایزدی که از کشاورزان سمنانی است که سالها مشغول به این کار است می گوید 20 سال پیش در سمنان با حفر چاه در 30 یا 40 متری به آب می رسیدیم اما در حال حاضر سطح آب های زیر زمینی بسیار کاهش یافته و برای رسیدن به آب باید تا بیش از 200 متر زمین را حفر کرد .
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان هم با اشاره به کسری ۱۵۰ میلیون متر مکعبی مخزن آب های زیرزمینی ، خشکسالی‌های متعدد و کمبود بارش را از جمله مشکلات این استان در تامین آب برای مصارف بخش های مختلف عنوان و خاطرنشان کرد: بارش سالانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلی متری به اندازه ای نیست که بتوان از آن برای توسعه بخش کشاورزی بهره برد .
سید حسن میرعماد می گوید : توجه به اجرای الگوی کشت به عنوان یکی از مهمترین اولویت های استان سمنان در بخش کشاورزی است ضمن اینکه بر توسعه کشت های گلخانه ای در این استان به عنوان سیاست مهم دولت برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید شده است .
رئیس مجمع نمایندگان استان سمنان هم با اشاره به کمبود منابع آبی و روند خشکسالی‌ ها در استان سمنان و کشور، گفت: اجرای سامانه های آبیاری نوین و به روز یکی دیگر از راههای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی است  .
احمد همتی افزود : هزینه سامانه آبیاری صنعتی و تحت فشار در گذشته 100 میلیون ریال در هکتار بود اما اکنون این مبلغ به 130 میلیون ریال افزایش یافته است.

تاثیر تغییر اقلیم بر گونه های جانوری
16 درصد از مناطق حفاظت شده کشور در استان سمنان قرار دارد و این استان میزبان 30 درصد از تنوع گیاهی و جانوری شناسایی شده در کشور است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می گوید : تغییر اقلیم و کاهش قابل توجه منابع آبی، گونه های جانوری و گیاهی منطقه های حفاظت شده استان سمنان را تهدید می کند.
امیر عبدوس افزود: تغییر اقلیم تنها اختصاص به استان سمنان و کشور ایران ندارد اما در منطقه خاورمیانه شدت این چالش محسوس تر است.
وی خاطر نشان کرد: تاثیر تغییر اقلیم بر عرصه های طبیعی و زیست گونه های جانوری قابل توجه است و یکی از دلایل کاهش روزافزون وحوش در مناطق حفاظت شده استان سمنان، کم آبی است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان ادامه داد: اکنون در تمامی منطقه های حفاظت شده استان سمنان پدیده تغییر اقلیم محسوس است و در پارک ملی کویر در شهرستان گرمسار کانون فرسایش بادی گونه های جانوری را تهدید می کند.
عبدوس اضافه کرد: کاهش بارش برف و باران در منطقه حفاظت شده پرور به خروج گونه های جانوری در چند سال گذشته دامن زده است و با ساخت آبشخور و پاکسازی چشمه ها و قنات ها در چند سال گذشته برای ماندگاری انواع پستاندار در این منطقه تلاش شده است.
 
مدیریت تغییر اقلیم نیازمند عزم ملی
باید پذیرفت تغییر اقلیم تنها اختصاص به کشور ایران ندارد اما دانش مقابله با این پدیده در کشورهای درحال گذر یا جهان سوم به معنی واقعی هنوز تولید نشده است.
افزایش دما و خشکسالی از جمله پیامدهای تغییر اقلیم در سال های آینده است و مدیریت این چالش نیازمند عزم ملی است.
گام نخست برای رویایی با مشکلات زیست محیطی و تغییر اقلیم، شناخت کافی پدیده است و در صورت نبود آن نمی توان به سایر مسائل پرداخت و مدیریت خوبی بر آنها اعمال کرد.