سبزینه‌های حیات در عمق استخر‌های پرورش ماهی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان؛ سبزی آب این استخرها آدم را یاد آکواریوم های ماهیان زینتی و اعماق اقیانوس می اندازد.
ردِّ سبزی آب را که بگیری به تجمع ریزجلبک ها یا پلانکتون های گیاهی می رسی که در جای جای استخر پرورش ماهی جا خوش کرده اند و آنطور که صاحب استخر می گوید: به صورت طبیعی و بدون استفاده از کود شیمیایی تکثیر شده اند.
ریزجلبک هایی که هم پروتئین ماهی ها را تامین می کنند و هم با انجام فرآیند فتوسنتز، اکسیژن تولید می کنند و باعث می شوند، ماهی ها مرتب نفس تازه کنند.

آبزی پروران می گویند: از وقتی که پای این ریزجلبک ها به استخرهای شان باز شده، تلفات ماهی در فصل گرم سال کمتر شده و از طرفی هزینه های تولید هم با حذف کود شیمیایی کاهش یافته است.
به نظر برخی از این پرورش دهندگان، گوشت ماهی هایی که در پرورش شان از ریز جلبک استفاده می شود هم خوش طعم تر از قبل  شده است. 
آنطور که مسئولان شیلات می گوید: استفاده از این شیوه به طور رسمی از 3سال پیش در گیلان که سومین استان تولیدکننده ماهیان گرمابی است آغاز شد و در حال حاضر از ریزجلبک برای پرورش ماهیان گرمابی در  حدود 110هکتار استخر استان استفاده می شود. 
ریزجلبک هایی که براساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی گیلان بصورت محلول در تنها کارخانه تولید ریزجلبک گیلان و زیر نظر یک شرکت دانش بنیان با برند رسمی فیتوپرشین تهیه و به استخرهای پرورش ماهی انتقال داده می شود.
بنا بر اعلام مدیریت صنایع غذایی و تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی گیلان، صنعت تولید ریزجلبک به عنوان یکی از شاخه های صنایع سبز در دنیا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان غذا و مکمل های غذایی برای مصرف انسان، دام، طیور و آبزیان، تولید دارو، لوازم آرایشی و بهداشتی و صنایع رنگ سازی کاربرد دارد اما آنطور که پیداست در کشورمان صنعتی نوپاست و در گیلان هم فقط در صنعت آبزی پروری کاربردی شده است.  

کارشناسان شیلات می گویند : استفاده از ریزجلبک ها در فرآیند پرورش آبزیان، افزون بر تامین اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز آبزیان، با حذف کود شیمیایی و جلوگیری از تکثیر ریزجلبک های مضر، سبب کاهش تلفات و هزینه های تولید و در نهایت سلامت بیشتر گوشت ماهی می شود. 

اولین زنجیره غذایی آبزیان، کپسول های کوچک اکسیژن رسانی 
سرپرست معاونت آبزی پروری شیلات گیلان ریزجلبک ها یا پلانکتون های گیاهی را اولین زنجیره غذایی و غذای زنده آبزیان می داند و می گوید: ریزجلبک ها موجودات بسیار ریزی هستند که براثر انجام فرآیند فتوسنتز، اکسیژن آب را افزایش می دهند و در واقع همان کاری را می کنند که گیاهان برای تولید اکسیژن در خشکی انجام می دهند. 
عظیم مدبری افزود: ریزجلبک ها باتولید مواد مغذی در آب، منبع خوبی برای تامین مواد غذایی آبزیان بویژه پروتئین هستند.

از کاهش تلفات ماهی تا سلامت محصول 
سرپرست معاونت آبزی پروری شیلات گیلان با اشاره به اینکه از ریزجلبک بصورت محلول در استخرهای پرورش ماهیان گرم آبی گیلان استفاده می شود گفت: محلول ریز جلبک برای تغذیه 4گونه بچه ماهی گرم آبی فیتوفاک، آمور، کپور و بیگ هد در مرحله لاروی قابل استفاده است اما بچه ماهیان کپور و آمور وقتی که به اندازه یک انگشت رشد کردند و به مرحله غذادهی رسیدند، اگرچه بخشی از نیازهای شان از طریق ریزجلبک ها تامین می شود، باید از جیره غذایی مخصوص استفاده کنند. 
آنطور که عظیم مدبری می گوید: فقط ماهی فیتوفاک و بیگ هد تا پایان دوره رشد، می توانند از ریزجلبک استفاده کند. 
او در تشریح تفاوت دو شیوه کودپاشی و انتقال محلول ریزجلبک به استخرها گفت: در شیوه ای که آبزی پروران برای تکثیر ریزجلبکها در استخر کودپاشی می کنند، انواع پلانکتون های مفید، غیرمفید، دیر هضم و حتی سمی  در استخر تکثیر می شود. 
سرپرست معاونت آبزی پروری شیلات گیلان افزود: در این شیوه جمعیت پلانکتون های مفید و مضر در بازه زمانی کوتاه افزایش یافته و افزایش حجم سریع پلانکتون ها، اکسیژن آب را کاهش می دهد؛ مشکلی که اغلب، تلفات ماهی بویژه در فصل گرم سال را که اکسیژن آب کم است، به دنبال خواهد داشت. 

عظیم مدبری با بیان اینکه در شیوه ای که از محلول ریزجلبک استفاده می شود، رشد پلانکتون ها به تدریج و در بازه زمانی طولانی تر روی می دهد افزود: انتقال محلول ریزجلبک به استخر که در فضای آزمایشگاهی تولید و فرآوری شده، باعث می شود ربزجلبک ها یا پلانکتون های مفید گیاهی بر گونه های مضر غالب شوند و فضا برای رشد و تکثیر پلانکتون های مضر تنگ شود و این به این معناست که غذای سالم تر با پروتئین بیشتر به ماهی می رسد.
به گفته سرپرست معاونت آبزی پروری شیلات گیلان در این شیوه اکشیژن آب هم متعادل خواهد بود و در نهایت تلفات هم کاهش خواهد یافت. 
عظیم مدبری با بیان اینکه 55تا77 درصد وزن خشک ریزجلبک ها از پروتئین هایی تشکیل شده که دارای اسیدهای آمینه ضروری هستند افزود: آبزیانی که با این شیوه پرورش داده می شوند به مراتب دارای ارزش غذایی بالاتری هستند و از طرفی رنگدانه های موجود در ریزجلبک ها در بهبود رنگ و کیفیت گوشت ماهی اثرگذار است. 
او می گوید: از آنجا که استفاده از این شیوه در مقایسه با شیوه کودپاشی در استخرها، کاهش تلفات و به تبع آن افزایش میزان تولید ماهی را در پی دارد، با پوشش دادن استخرهای بیشتر افزون بر ارتقای کیفیت محصول نهایی، مقدار تولید آبزیان گرمابی در گیلان افزایش و جایگاه سوم تولید این استان در تولید ماهیان گرم آبی، بهبود خواهد یافت.

گذری بر فواید اقتصادی ریزجلبک ها
مدیرعامل شرکت دانش بنیان ریزجلبکی پارسیان و تولیدکننده ریزجلبک با نام تجاری فیتوپرشین با بیان اینکه از 3سال پیش استفاده از ریزجلبک در پرورش ماهیان گرم آبی در گیلان آغاز شده گفت: نگاهی به آمارهای تولید در این مدت و مقایسه آن با گذشته در استخرهایی که از ریزجلبک به جای کود شیمیایی در پرورش ماهی استفاده می کنند ، نشان می دهد استفاده از محلول ریزجلبک باعث کاهش بطورمیانگین 150کیلوگرم تلفات ماهی در هر هکتار استخر می شود که با احتساب میانگین قیمت 20هزار تومان برای هر کیلو گرم ماهی گرمابی فیتوفاک و بیگ هد در بازار حدود 3میلیون تومان می ارزد.
آنطور که حمید دنیایی می گوید: استفاده از محلول ریزجلبک در مواقعی باعث افزایش نسبی وزن هر ماهی فیتوفاک و بیگ هد در هر دوره پرورش هم می شود. 
وی با بیان اینکه در این شیوه هزینه های تولید هم تا حدود زیادی کاهش می یابد گفت: این شرکت برای تامین ریز جلبک، انتقال آن به استخر، آزمایش و پایش وضعیت فیزیکی و شیمیایی آب و ارائه مشاوره در طول دوره پرورش در مجموع یک میلیون و 500هزار تومان از آبزی پروران دریافت می کند این درحالی است که در حالت عادی آبزی پرور باید برای خرید کود شیمیایی، هزینه کارگری برای کودپاشی و نیز حضور یک کارشناس آبزی پروری  2میلیون و 600هزار تومان هزینه کند.

همراهی تولیدکنندگان جلبک با آبزی پروران 
مدیرعامل تنها شرکت دانش بنیان تولید ریزجلبک گیلان در تشریح فرآیند انتقال و کنترل ریزجلبک ها در استخرهای پرورش ماهی گفت: پس از پمپاز محلول ریزجلبک در استخر، کارشناسانی برای پایش وضعیت فرآیند پرورش، بصورت روزانه شرایط فیزیکی و شیمیایی آب را رصد می کنند.
حمید دنیایی افزود: در این مدت با نمونه گیری از آب استخر، شمارش پلانکتون های موجود در آب را انجام می دهیم و در مواردی که نیاز به بررسی های بیشتر باشد، نمونه ها را در فضای آزمایشگاهی بررسی می کنیم.
وی می گوید: از طریق سامانه 300076 این شرکت، ضمن اطلاع رسانی وضع هوا، به آبزی پرورانی که تحت پوشش داریم، شیوه های مدیریت استخر را به آنان اطلاع رسانی می کنیم. 

تولید دانش بنیان و انتظار حمایت 
مشاور ارشد شرکت دانش بنیان تولید ریزجلبک فیتوپرشین با بیان اینکه شرکتش سالانه 2میلیون لیتر محلول ریزجلبک تولید و به استخرهای پرورش ماهی انتقال می دهد گفت: این شرکت ظرفیت تولید ریزجلبک های مورد نیاز 2هزار هکتار استخر دیگر و نیز تولید 300کیلوگرم پودر جلبک برای مصرف دام و طیور دارد.
احمد قناعت پرست با بیان اینکه با نام تجاری فیتو پرشین، حتی می توانیم این محصول را به کشورهای همسایه و عراق صادر کنیم، از بررسی طرح تولید ریزجلبک به عنوان مکمل غذایی برای مصرف انسانی در این شرکت دانش بنیان هم خبر داد اما از انتظار تولیدکنندگان ریزجلبک برای حمایت بیشتر دستگاه های مختلف در این زمینه گفت.

وی با بیان اینکه در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای عضو اتحادیه اروپا، از صنایع سبزی چون تولید ریزجلبک که باعث افزایش اکسیژن و تولید محصول سالم تر و ارگانیک می شود، بسیار حمایت می کنند گفت: انتظار داریم دستگاه های دست اندر کار، در زمینه معرفی و ترویج این شیوه، اعتمادسازی بیشتر آبزی پروران و نیز تامین بخشی از سرمایه مورد نیاز برای افزایش و تنوع بخشی تولیدات ریزجلبک در قالب تسهیلات ارزان با ما همراهی کنند. 
انتظاری که ظاهرا شیلات گیلان قدم هایی برای برآورده کردن آن برداشته است.
مسئولان شیلات استان می گویند: این اداره کل تلاش می کند پرورش ماهی با استفاده از ریزجلبک را با برگزاری دوره های ترویجی به دیگر آبزی پروران گیلان معرفی کند و به عنوان حلقه واسط بین تولیدکنندگان ریزجلبک و آبزی پروران، این شیوه جدید را برای ارتقاء کیفیت و افزایش تولید در سومین استان تولیدکننده ماهیان گرم آبی کشور جا بیندازد. 
آنطور که شیلات اعلام کرده: یک سرمایه گذار دیگر هم برای تولید ریزجلبک با کاربرد آبزی پروری، اعلام آمادگی کرده و طرح پیشنهادی اش در مرحله بررسی است.

وقتی مهر سبز ریزجلبک ها به عمق دل آبزی پروری می نشیند
محسن مظفری آبزی پروری که از 3سال پیش برای پرورش ماهی در یک هکتار استخرش از محلول جلبک استفاده می کند می گوید: زمانی که از کود شیمیایی استفاده می کردم، بخش عمده ای از ماهی های استخرم در فصل گرم سال تلف می شدند و حتی در برخی مواقع بویژه در مرداد تا 40درصد هم تلفات داشتیم؛ این درحالی است که در حال حاضر تلفات ماهی به 5درصد کاهش یافته است. 
او می گوید: با استفاده از این شیوه و کاهش تلفات، توانسته در یک هکتار استخرش 300تا500 کیلو گرم ماهی بیشتری برداشت کند. 
این آبزی پرور معتقد است اگرچه هزینه های پرورش ماهی در شیوه ای که از کودشیمیایی  استفاده می شود، بیشتر است اما چون آبزی پروران به تدریج آن را می پردازند، برای شان چندان ملوس نیست اما پرداخت یک میلیون و 500هزار تومان برای خرید جلبک به یکباره برای شان سخت است و اگر شیلات بخشی از این هزینه را تامین کند، آبزی پروران بیشتری از ریزجلبک استفاده خواهندکرد.
هوشنگ غلام نژاد آبزی پرور دیگری که 60سال سن دارد و 17سال آبزی پرور می کند می گوید: به پیشنهاد یکی از دوستانم از پارسال برای پرورش ماهی در 8ونیم هکتار استخرم از محلول ریزجلبک استفاده می کنم. 
او با اطمینان کامل می گوید: با این کار پارسال میزان تلفات ماهی به صفر رسید.
این آبزی پرور البته به مشکل فروش ماهی هایی که باریزجلبک پرورش یافته اند هم اشاره کرد و گفت: با وجود اینکه ماهیهای پرورش یافته با ریزجلبک سالم تر ازماهی هایی هستند که در پرورش شان از کود شیمیایی استفاده می شود، در بازار شناخته شده نیستند و به یک قیمت فروخته می شوند و اساسا مشتری ها هم نمی توانند فرق شان را تشخیص دهند؛ موضوعی که باعث بی انگیزگی و کاهش رغبت آبزی پروران در استفاده از ریزجلبک می شود.

هوشنگ غلام نژاد معتقد است اگر این ماهیهای سالم تر که ارزش غذایی بالاتری دارند از تولیدکنندگان خریداری و از طریق دستگاه های متولی حوزه بازرگانی محصولات آبزی به عنوان محصول سالم دارای برند فروخته شود، آبزی پروران هم تشویق می شوند. 
البته در بین پرورش دهندگان ماهی، برخی ها هم مثل آقای منفرد بیشتر تمایل دارند که گونه های اقتصادی تر ماهیان گرم آبی چون کپور را پرورش می دهند، گونه هایی که غذای مخصوص دارند ونمی توان در پرورش شان فقط از ریز جلبک استفاده کرد. 
برخی ها هم نام ریز جلبک به گوش شان آشنا نبود و ترجیح می دادند از کودهای شیمیایی استفاده کنند. 

جهاد کشاورزی این بار در مسیر تولید پلانگتون های گیاهی  
مدیر صنایع غذایی و تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید: توسعه صنایع سبز که تولید ریزجلبک یکی از شاخه های آن است، یکی از برنامه های راهبردی وزارت جهاد کشاورزی است و به تبع آن توسعه این دست صنایع تبدیلی در دستور کار متولیان این حوزه در گیلان هم قرار دارد. 
قاسم جوادزاده می گوید: مدیریت صنایع غذایی و تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی گیلان که متولی صدور پروانه بهره برداری این صنایع است، در سایت سازمان جهاد کشاورزی گیلان  "تولید ریزجلبک " را به عنوان یکی از اولویت های سرمایه گذاری بخش کشاورزی استان معرفی کرده است.
او با بیان اینکه تنها کارخانه تولید ریزجلبک گیلان با برند رسمی فیتو پرشین یک واحد نیمه صنعتی دانش بنیان است می گوید: جهاد کشاورزی به متقاضیان ساخت واحد های صنعتی تر با ظرفیت تولید بالاتر بین 70تا80 درصد هزینه های سرمایه گذاری را در قالب تسهیلات پرداخت می کند.
مدیر صنایع غذایی و تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود: بنا داریم بزودی برای برندسازی و معرفی این محصول که به تولید محصولات غذایی سالم و ارگانیک کمک می کند، گام هایی برداریم که البته این کار مستلزم سنجش درجه ارگانیک بودن ماهی هایی است که با ریزجلبک پرورش می یابند. 
قاسم جوادزاده که معتقد است این شیوه دانش بنیان در ابتدای راه است افزود:با کمک مدیریت ترویج جهاد کشاورزی و از طریق دفاتر خدمات کشاورزی استان، این شیوه دانش بنیان را به بهره برداران در روستاها معرفی می کنیم تا آبزی پروران بیشتری از این شیوه استفاده کنند.

دورنمای رونق تولیدی که ریزجلبک ها با خود می آورند
حالا که تولید ریزجلبک در فهرست اولویتهای سرمایه گذاری بخش کشاورزی گیلان قرار گرفته و تنها شرکت تولید این محصول هم بنا دارد با قدم گذاشتن در عرصه تولید مصارف دام و طیور و مکمل های غذایی انسان، به فرآورده های ریزجلبک تنوع ببخشد، باید دید چتر سبز این سبزینه های کوچک جاندار تا چه حد بر سر تولیدات گیلان گشوده خواهد شد و بر سلامت محصولات آبزی پروری می افزاید.