پاکستان و ایران، بازیابی فرصت ها

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ مناسبات ایران و پاکستان، همواره سازنده و توام با همکاری بوده و پاکستان در دوره های حساس ، تهران را یک دوست استراتژیک توصیف کرده، شرایطی که امروز هم نیاز به دارد.
سفر عمران خان به تهران
تهران اوایل اردیبهشت میزبان عمران خان، نخست وزیر پاکستان بود.
با وجود برخی مسائل، اواخر پارسال تنش ها بین دو کشور کاهش یافت و این زمانی بود که پاکستان توانست مرزبانان ربوده شده ایرانی را پیدا کند و تضمین هایی به دولت ایران در این باره بدهد که اسلام آباد اجازه نخواهد داد از خاکش علیه این کشور همسایه استفاده شود.در عین حال دو طرف توافق کردند اجازه ندهند "طرف های سوم روابط دیرینه آنها را تضعیف کنند.
سفر عمران خان به ایران از این جهت حائز اهمیت است که حدود دو ماه پیش از آن محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی به اسلام آباد سفر کرد و با دادن وعده هایی کوشید این کشور را به سمت خود جذب کند. البته روابط بین پاکستان و عربستان سعودی از زمان تغییر دولت در اسلام آباد گرم تر شده و نخست وزیر پاکستان پس از رسیدن به قدرت به ریاض سفر کرد.
این سفرها سبب شد عربستان سعودی و سپس امارات عربی متحده، بسته کمک های اقتصادی در اختیار دولت پاکستان قرار دهند تا اسلام آباد بتواند با بحران های اقتصادی وخیمش مقابله کند.
البته پاکستان همواره تلاش کرده است از رقابت بین ایران و عربستان فاصله بگیرد. به همین دلیل, دولت قبلی نواز شریف نپذیرفت که بخشی از ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی در یمن، باشد.
همچنانکه مقامات پاکستان طی ماه های اخیر بارها اعلام کرده اند:در حالی که اسلام آباد ممکن است"روابطی راهبردی"با عربستان داشته باشد, اما در عین حال"ایران را یک همسایه قدرتمند برای خود قلمداد می کند."
دولت پاکستان همواره تاکید کرده است:روابط نزدیک ما با ریاض به معنای تضعیف ایران نیست و هم ایران و هم عربستان در این زمینه رویکرد پاکستان را درک می کنند، همچنان که اسلام آباد خواهان اتحاد بین همه کشورهای اسلامی برای مقابله با چالش های مشترک است.

اهمیت مضاعف سفر عمران خان با توجه به وضعیت حساس منطقه
سفر عمران خان به تهران در مقطعی صورت گرفت که از چند جهت قابل تامل است:
1- ادامه چالش های امنیتی در مرزهای جنوبی دو کشور
ایران و پاکستان حدود 920 کیلو متر مرز مشترک دارند که عمده ناامنی ها شامل مرزهای جنوب زابل و محدوده شهرستان سراوان تا شهرستان سرباز را شامل می شود. تروریست ها در مناطق مرزی بارها با بمب گذاری ، درگیری و به گروگان گرفتن نیروهای مرزبانی ایران، در صدد فضا سازی و تنش آفرینی میان اسلام آباد و تهران بوده اند. هنوز تعدادی از نیروهای نظامی ایران در اسارت تروریست ها هستند.
2- گسترش دایره تحریم های آمریکا ضد ایران به ویژه قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی
افزایش فشارها ضد ایران، شاید فرصت خوبی برای اسلام آباد باشد که ثابت کند در کنار ایران به عنوان یک همسایه و شریک تجاری ، حضور دارد. از سوی دیگر سفر عمران خان به تهران این پیام را به همراه دارد که اسلام آباد، ایران را منزوی نمی بیند و مصمم به توسعه مناسبات با همسایه غربی خود است.

پاکستان همواره تلاش کرده است از رقابت بین ایران و عربستان فاصله بگیرد. به همین دلیل, دولت قبلی نواز شریف نپذیرفت که بخشی از ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی در یمن، باشد

3- حوادث طبیعی و چالش های ناشی از سیل ویرانگر در بخش وسیعی از استان های ایران طی ماه جاری
سفر مقامات بلند پایه پاکستان به تهران، ضمن ابراز همدردی می تواند فرصتی برای تشریک مساعی همسایه جنوب شرقی ایران در کاهش مصائب سیل باشد. همچنانکه آمادگی اسلام آباد برای ارسال کمک های انساندوستانه به مناطق سیل زده، می تواند نشانه های بارزی از نزدیکی دو ملت پاکستان و ایران باشد.
4- ادامه گفتگوهای صلح افغانستان
این گفتگوها هر چند بدون حضور تهران و گاهی اسلام آباد صورت می گیرد  اما در واقع پاکستان و ایران می توانند مواضع خود را در حوزه افغانستان به هم نزدیک تر کنند.
وضعیت افغانستان، به جهت ژئو استراتژیک برای ایران و پاکستان، بسیار مهم است و هرگونه رخداد کلان در وضع آن کشور می تواند برای همسایه های غربی و جنوبی یک متغیر اثر بخش به شمار رود.

چالش های حوزه تجارت
کشور پاکستان با وجود در اختیار داشتن بازار اقتصادی ۱۹۰ میلیونی و مرز مشترک با ایران به طول ۹۰۰ کیلومتر و اهمیت اقتصادی فراوان برای تجار و بازرگانان ایرانی شناخته شده نیست. در همین خصوص اتاق بازرگانی مشترک ایران و پاکستان دراوایل پارسال با هدف شناساندن ظرفیت‌های پاکستان برای تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور و همچنین تمرکز بر بازار این کشور به صورت هدفمند تشکیل شد.
اکنون با وجود تحریم‌های ایران و مشکلات سرمایه‌گذاری در حوزه واردات و صادرات، کشور پاکستان می‌تواند مقصد مناسبی برای مبادلات تجاری ایران باشد.
پاکستان به دلیل قرابت‌های زبانی، فرهنگی و مذهبی با کشورمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در عین حال بازار خوبی برای بخش اعظمی از تولیدات داخلی ایران محسوب می شود .
از این رو پاکستان از ظرفیت بالایی برای صادرات کالاهای ایرانی برخوردار است که قیمت‌های آن به مراتب ارزان‌تر از کالاهای وارداتی از دیگر کشورها بوده و کیفیت آن برای مصرف‌کنند گان قابل قبول است.
به استناد آمارهای گمرکی کشورمان، ایران بیش از 120 قلم کالایی را با حجم و ارزش‌های متفاوت به پاکستان صادر می‌کند که شامل اقلامی مانند پنیر، میوه، مصالح ساختمانی و کالاهای پتروشیمی است. این روند با وجود فقدان روابط بانکی و موانع گمرکی و تجاری همچنان رو به افزایش است که در این سال‌ها صادرکنندگان ایرانی موفقیت‌های خوبی را در بازارهای مواد نفتی و مشتقات پتروشیمی، مواد غذایی، پسته، خرما، انواع نان، مواد صنعتی و شیمیایی، تجهیزات ساختمانی و بهداشتی، محصولات ساخته شده از آهن و فولاد به دست آورده‌اند.
از سوی دیگر ایران می‌تواند برخی محصولات وارداتی خود همچون گوشت، برنج، منسوجات، تجهیزات ورزشی و پزشکی، میوه‌های گرمسیری و برخی اقلام کشاورزی را که در حال حاضر از دیگر کشورها وارد می‌کند را از کشور پاکستان تامین کند.
ایران و پاکستان در نشستی که با حضور مقامات سیاسی دو کشور در اسلام آباد در اواخر سال 96 برگزار شد با گسترش همکاری‌های تجاری به منظور دستیابی به هدف ۵ میلیارد دلار حجم تجارت دوجانبه در سال موافقت کردند.
رسیدن به این اهداف بدون حذف موانع تجاری بین دو کشور امکان پذیر نخواهد بود.
مهم ترین چالش های پیش روی روابط اقتصادی و تجاری پاکستان و ایران عبارتند از:
1- بزرگ‌ترین مانع مبادلات تجاری با پاکستان نبود کانال‌های بانکی و مبادله مالی میان دو کشور است.
2- مشکلاتی مانند نبود ارتباط الکترونیک بین گمرک‌های دو کشور است که سبب ترافیک در مرزهای مشترک و در نتیجه افزایش زمان حمل بار و افزایش هزینه تمام شده کالاهای صادراتی ایران شده است.
3- جاده‌های غیر استاندارد و امنیت پائین در جاده‌های کشور پاکستان که تمایل شرکت های باربری را به ارسال بار به پاکستان کاهش داده است.
4- متصل نشدن شهر مرزی و منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه به شبکه ریلی کشور موجب تحمیل هزینه‌های بیشتر به صادر کنندگان کالا و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده محصولات صادراتی به کشور پاکستان شده است.
از سوی دیگر مبادلات تجاری مرزی یکی از شاخص‌های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و امرار معاش مردم مرزنشین به شمار می رود.
سطح قابل توجهی از نیاز مردم از طریق مبادلات مرزی آنان تامین می‌شود و با وجود اینکه اینگونه مبادلات به صورت غیررسمی و محلی است اما نقش پر اهمیتی در مبادلات میان این کشورها دارد که در حال حاضر تنها مرزهای فعال مرز میرجاوه و کوهک در سراوان هستند که بیشترین میزان تجارت با پاکستان نیز از طریق مرز میرجاوه صورت می‌گیرد.
با این توضیح می توان گفت، در سفر نخست وزیر پاکستان، 3 واقعیت باید مورد نظر تهران باشد:
الف- تاکید بر همکاری بیشتر اسلام آباد در تامین امنیت مرزهای مشترک.
ب- دعوت ازهمسایه جنوب شرقی برای همکاری جهت به حداقل رساندن موانع گمرکی و تجارت مرزی.
ج- تاکید تهران بر این واقعیت که دولت پاکستان در پیگیری اهداف و منافع کشورش، نیازمند همکاری با ایران در بیشتر بخش هاست.

نویسنده: محمد حسینی پور