گزارش مکتوب؛
شفای مرگ آلود !
دخالت برخی عطاری های متخلف در امر درمان با تولید کپسولهای به ظاهر گیاهی مشکلات متعددی برای شهروندان به وجود آورده که اعتیاد و بیماری های وخیم جسمی از جمله عوارض ناخوشایند آنهاست.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان غربی، دخالت برخی عطاری ها در امر درمان پدیده ای نوظهور است که به نظر نمی رسد محدود به ارومیه یا حتی استان آذربایجان غربی باشد و شواهد امر حاکی از شیوع این پدیده شوم در مناطق مختلف کشور است.
بر اساس اعلام معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی آذربایجان غربی دخالت برخی عطاری های متخلف در امر درمان با تولید کپسولهای به ظاهر گیاهی مشکلات متعددی برای شهروندان استان به وجود آورده که یکی از جدید ترین مشکلات این حوزه معتاد شدن مصرف کنندگان به این کپسولهای به ظاهر گیاهی است.
برای پیگیری این موضوع به سراغِ دست اندرکاران مختلف این حوزه رفته و با بررسی عمیق میدانی نتایج قابل تاملی به دست آرودیم.
قسمتهایی از مشاهدات و یافته های خود را در قالب مستند خبری به تصویر کشیده و در قالب گزارش خبری مکتوب به رشته تحریر درآوردیم.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما به صراحت از وجود چنین پدیده مخربی سخن می گوید: متاسفانه مدتی است که عده ای در قالب صنف عطاری با تجویز داروهای دست ساز سلامت شهروندان را به خطر انداخته اند و تاکنون گزارشها و شکایتهای متعددی از شهروندان به این مجموعه واصل شده است.
دکتر غفارزاده خاطرنشان می کند: در نتیجه این گزارشها و شکایات مردمی در زمستان سال گذشته تعداد زیادی از متخلفان به مراجع قضائی معرفی شده اند و با پلمب کردن پنج واحد متخلف، از فعالیت این واحدها تا اعلام حکم دادگاه جلوگیری شده است.
وی تصریح می کند: متاسفانه به علت استفاده برخی از عطاری ها از مواد مخدر، شبه مخدر و روان گردانها در داروهای دست ساز به ظاهر گیاهی تعدادی از مصرف کنندگان این داروها ناخودآگاه و بدون اطلاع از محتوای این داروها وابسته می شوند تاجایی که به صراحت می توان اعلام کرد، این عطاری ها در چرخه گسترش اعتیاد در جامعه اثرگذارند.
اثبات ادعا براساس آزمایشات
برای روشن تر شدن ابعاد این مسئله، مطالعه دقیق نمونه کپسولهای دست ساز گیاهی عطاری های ارومیه در یک بازه زمانی سه ماه به آزمایشگاه کنترل غذا و داروی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی آذربایجان غربی محول شد.
دکتر رحیمی راد رئیس آزمایشگاه کنترل غذا و داروی این معاونت در تشریح نتایج این آزمایش از وجود ماده شیمیایی در 87 درصد نمونه های دست ساز عطاری ها خبر می دهد و می گوید: متاسفانه برخلاف ادعای نوشته شده روی برچسب این کپسولها که می بایست کاملا گیاهی باشند، در 87 درصد آنها مواد شیمیایی متعدد از جمله دگزامتازون، دیفنوکسیلات، استامینوفن، دیکلوفناک، ترامادول و مت آمفتامین (شیشه) مشاهده شد که دو مورد آخر جزء مواد مخدر است.
برای کسب اطلاعات بیشتر و تائید یا رد این موضوع که برخی عطاری ها در معتاد شدن ناخواسته برخی شهروندان دخالت دارند یا خیر؟!
به سراغ جانشین دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی می رویم و با وی درخصوص ابعاد این معظل حرف می زنیم.
دیهمی در گفتگو با ما به صراحت اعلام می کند، که برای این شورا نیز محرز شده است که برخی افراد در قالب عطاری ها، خصوصا عطاری های غیر مجاز با استفاده از داروهای دست ساز مراجعین خود که اغلب ورزشکاران و متقاضیان داروهای توان افزا هستند را درگیر اعتیاد می کنند و تداوم این روند در جامعه خسارتهای جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
جانشین دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر آذربایجان غربی ما را به یکی از کمپ های ترک اعتیاد ارومیه می برد و آنجاست که امکان مصاحبه با مصدایق این "شفای مرگ آلود" فراهم می شود.
جوانیست 25 ساله، لاغر اندام و اهل یکی از شهرهای شمالی استان آذربایجان غربی، در لباسی آبی رنگ که همه معتادان مراجعه کننده به این کمپ بر تن می کنند و مایل نیست تصویرش دیده شود، ماجرای معتاد شدنش را پشت به دوربین اینگونه بازگو می کند.
او می گوید: ورزش را در رشته تکواندو آغاز کردم و به سطوح نیمه حرفه ای رسیده بودم که دوستانم استفاده داروهای دست ساز عطاری مشخصی را برای افزیش توان جسمی و موفقیت در این رشته پیشنهاد دادند، بعد از مدتی مصرف متوجه شدم که اگر روزی این داروها را مصرف نکنم حالت گیجی و نوعی وابستگی بر من غلبه می کند.
این جوان می افزاید: پزشک معالج به من گفت که حالتهای شما شبیه فردی است که مواد مخدر مصرف می کند و نتایج آزمایشها نیز وجود مواد مخدر در خون مرا تائید کرد، ولی وابستگی من به حدی رسیده بود که از آن پس برای بهبود شرایط جسمانی ام به مصرف مواد مخدر روی آوردم و پس از یک سال به اصرار خانواده برای ترک اعتیاد به این کمپ مراجعه کرده ام.
جوان دیگر 26 ساله نیز که پدرش متوجه تغیر رفتار وی شده بود در توصیف ماجرای وابستگی به مواد مخدر پسرش می گوید: برای چاق شدن به سفارش یکی از دوستان به عطاری رفتم و با مصرف دو دوره کپسول دست ساز این عطاری که مدعی بود کاملا گیاهی است گرفتار شدم و در آزمایش وجود شیشه در خون عامل این وابستگی و تغییر رفتارم اعلام شد.
ورود قانون و ضابطان قضایی به ماجرا
معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری آذربایجان غربی مقصد بعدی ما برای تایید صحت و سقم این ماجراست که ضمن تائید وجود این مسئله در اجتماع، ابعاد دیگری از موضوع برایمان آشکار می شود.
حاتمی می گوید: شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر باید امروز اطلاع داشته باشد که قاچاقچیان مواد مخدر قالب را عوض کرده اند و در قالب عطاری ها و با تولید این کپسولها به توزیع مواد مخدر مبادرت می کنند.
وی می افزاید: وجه دیگر این پدیده درمانهای خودسرانه افراد است و در این فرایند بسیاری از شهروندان که به امید درمان به این عطاری ها مراجعه کرده اند، ناخواسته درگیر این کار می شوند و وابستگی به مواد مخدر استفاده شده در این کپسولهای دست ساز درد دیگری است که به آلام این بیماران اضافه می شود.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری آذربایجان غربی به صراحت می گوید، که توزیع مواد مخدر مجازات شدیدی دارد و ما به شدت با این امر مقابله می کنیم و متخلفان را به سزای عمل خود خواهیم رساند.
مرتضی حاتمی به تشریح مجازات پیش بینی شده این متخلفان در قانون می پردازد و معتقد است بر اساس مواد قانون مقررات امور پزشکی، هر کسی که اقدام به ساخت داروی غیر مجاز از جمله کپسولهای دست ساز در داروخانه ها، عطاری های مجاز و غیر مجاز کند با توجه به اینکه صلاحیت این کار را ندارد مرتکب جرم شده و محکوم به حبس از 6 ماه تا دو سال خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: اگر داروها حاوی مواد ممنوعه همچون مواد مخدر باشد به مجازات آن نیز محکوم خواهد شد و در صورتی که این داروها منجر به صدمات جسمی برای مصرف کننده شده باشد دیه آن را نیز باید پرداخت کنند که در این صورت جنبه عمومی حبس نیز به علت ایراد صدمه بدنی برای متخلف قابل پیش بینی است.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری آذربایجان غربی معتقد است علاوه بر همه این موارد خسارتهای معنوی و حیثیت اجتماعی فرد ضرر دیده نیز در قانون پیش بینی شده و عملا فرد متخلف با انجام یک اقدام خود را در معرض چندین مجازات قانونی قرار می دهد.
مشکلات ناشی از مصرف داروهای دست ساز عطاری ها و مداخله غیر مجاز آنها در امر درمان به مشکلات ناشی از وجود موادمخدر در این داروها محدود نمی شود.
خانم 20 ساله جوانی که شکایت خانواده اش یکی از عطاری های غیر مجاز ارومیه را پلمب کرد یکی دیگر از مصادیق قربانیان این پدیده شوم است.
دکتر غفارزاده معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی آذربایجان غربی در این خصوص می گوید: بر اساس شکایت یکی از شهروندان مبنی بر نتایج مصرف سوء داروهای تجویز شده یکی از عطاری های ارومیه، دختر خانم 20 ساله ای به دلیل مصرف کپسولهای چاق کننده در دو دوره سه ماهه، با درد ناحیه لگن به یکی از متخصصین ارتوپدی مراجعه می کند که پس از معاینات بالینی و اسکن "ام آر آی" مشخص می شود این خانم جوان به دلیل نرسیدن خون به ناحیه مفصل لگن دچار بیماری ( ای وی ان ) یا "نکروز آواسکولر" شده که دلیل آن مصرف بی رویه ترکیبات کورتون است و می بایست با چند عمل جراحی مفصل لگن این بیمار تعویض شود که عمل جراحی پرهزینه ایست.
دکتر معصومی پزشک معالج این خانم جوان معتقد است، در شرح حال بیمار هیچ نشانه ای از مصرف ترکیبات کورتون در زندگی روزمره این خانم جوان وجود نداشت و تنها دلیل این بیماری می توانست ترکیبات موجود در داروهای به ظاهر گیاهی باشد که این فرد بدون اطلاع والدینش مصرف می کرد.
وی می افزاید: با پیگیریهای معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی و نتایج آزمایشگاه کنترل غذا و دارو وجود دو ماده "سیپروهپتادین" و "دگزامتازون" در این کپسولها تائید شد که بر اساس گزارش این آزمایشگاه عامل اصلی بیماری این خانم جوان استفاده از داروهای گیاهی است که وی برای چاق شدن مصرف کرده است.
افراد در معرض خطر و آسیب
در بررسی این پدیده نوظهور به این سوال بر می خوریم که بیشترین مراجعه کنندگان به عطاری ها چه کسانی هستند؟
دکتر عبایی رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی آذربایجان غربی از مطالعه جامع این مجموعه در خصوص بیشترین مراجعان به عطاری ها می گوید: بر اساس مطالعات ما افرادی که برای دریافت درمانهای سهل الوصول به عطاری ها مراجعه می کنند افرادی با مشکلات چاقی یا لاغری، مشکلات درمان اعتیاد، بیماریهای ناباروری و نازایی و افرادی با مشکلات جنسی را شامل می شود که مصرف داروهای دست ساز عطاری ها مشکلات حادی را به وجود می آورد.
خانم دکتر مخدومی نفرولوژیست بیمارستان اما خمینی (ره) ارومیه که از وجود حداقل هر هفته یک یا دو بیمار آسیب دیده از مصرف داروهای دست ساز گیاهی با مشکلات حاد کلیوی را عارضه ای شایع در این بخش می داند، می گوید: بسیاری از مراجعه کنندگان به این بخش به دلیل مصرف داروهای دست سازغیرمجاز عطاری ها با حال وخیم از جمله بالارفتن کرآتین بیمار تا 20( کرآتین نرمال کمتر از یک ) اوره تا حدود 300، به این بخش اعزام می شوند و متاسفانه در بسیاری از موارد درمان آنها به روشهای تهاجمی پزشکان جواب نمی دهد و در نتیجه کلیه بازگشت نمی کند و بیمار دیالیزی مادام العمر می شوند که این امر یک تراژدی در طب است.
وی، بیماری را در بخش نفرولوژی بیمارستان اما خمینی (ره) معرفی می کند که برای حجامت به یکی از عطاری ها مراجعه کرده و پس از مصرف دو نوبت داروی گیاهی و دفع پروتئین در ادرار به این مجموعه اعزام شده و در نهایت به دلیل عارضه حاد در نارسائی کلیه، متاسفانه این مرد 40 ساله برای همیشه یک بیمار دیالیزی محسوب می شود.
دکتر مخدومی، فوت خانمی باردار که برای تعیین جنسیت فرزندش به یکی از عطاری ها مراجعه کرده را ناگوارترین خاطره خود از مواجهه با چنین بیماران می داند و با تاکید به افزایش آگاهی های اجتماعی جلوگیری از این دخالتها را لازم و ضروری می شمارد.
دایره اختیارات قانونی عطاری هاتراشی رئیس اتحادیه عطاران ارومیه می گوید: قانونگذار برای فروشندگی گیاهان دارویی شرایط خاصی تعریف نکرده است و متقاضی این صنف همچون متقاضیان دیگر صنوف می تواند درخواست پروانه کسب کرده و کارش را آغاز کند.رئیس اداره فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی آذربایجان غربی با اعلام این که وزارت بهداشت فعالیت عطاری ها را به فروش گیاهان و مفردات دارویی استاندارد محدود کرده و به آنها اجازه مداخله در امور پزشکی اعم از مشاوره، ویزیت، ساخت و تجویز دارو را نداده است، می گوید: شرایط عمومی و تخصصی برای صدور پروانه کسب عطاری ها کافی نیست.صیادی فر تصریح می کند: برای وزارت بهداشت و به تبع آن معاونت غذا و دارو دخالت فردی با حداقل سواد خواندن و نوشتن یا حتی با سواد عالی غیر مرتبط در امر درمان شهروندان غیر قابل قبول است و باید مسئولان امر برای این موضوع چاره اندیشی کنند.
راهکار- تاسیس سلامتکده های طب سنتی
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مدتی است با تاسیس سلامتکده های طب سنتی شرایط را برای برخورداری نیازمندان به طب سنتی قانونی فراهم کرده است.
دکتر بنی حبیب متخصص طب سنتی راه اندازی این سلامتکده ها را یکی از موثرترین روشها برای پاسخگویی به نیازهای علاقمندان به طب ایرانی – اسلامی می داند و می گوید: در این مراکز متخصصان طب سنتی و داروسازان متخصص پس از اخذ مدرک دانشگاهی تخصص در این رشته و فراگیری دانش برگرفته از کتب حکمای معروف ایرانی از جمله بوعلی سینا، رازی و عقیلی شیرازی تمامی امور مرتبط با طب سنتی شامل فصد، حجامت، زالو درمانی و تعیین مزاج و تجویز داروهای گیاهی موثر متناسب با هر بیماری را ارائه می دهند و این نوع درمان به عنوان درمان تکمیلی طب مدرن مطرح است.
دکتر عبایی رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی آذربایجان غربی نیز معتقد است، برای برون رفت از مشکل مداخله عطاری ها در امر درمان می بایست با مشخص شدن دقیق حوزه کاری عطاری ها، قوانین مرتبط با صدور پروانه این صنف مورد بازبینی قرار گیرد و با شرایط جدید اجازه ورود افراد غیر متخصص به این امر داده نشود.
دکتر غفارزاده معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی آذربایجان غربی هم تجربه ساماندهی صنف فروشندگان تجهیزات پزشکی را تجربه موفقی در همکاری وزارت بهداشت و وزارت صنعت، معدن و تجارت می داند و می گوید: ارائه آموزشهای لازم، اعطای شناسه به عطاران و در نهایت صدور مجوز وزارت بهداشت علاوه بر پروانه صنفی این مشکل را حل خواهد کرد، امری که مدتی است اجرای آن آغاز شده است.
به نظر می رسد سرعت عطاران غیر مجاز در "شفای مرگ آلود" بیماران خیلی بیشتر از تصمیم گیران و تصمیم سازان این حوزه است و کمی غفلت خسارتهای جبران ناپذیر بیشتری را به دنبال خواهد داشت.
داستان غم انگیز بیماران فریب خورده و دخالت غیرمجاز عطاریها در امر درمان همچنان ادامه دارد.
- مستند خبری این گزارش به زودی از بخشهای خبری خبرگزاری صدا و سیمای ملی پخش خواهد شد.
- محقق و نویسنده: مهدی رضایی