اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی

توسعه شهرها در دهه های گذشته موجب تمرکز امکانات در شهرها شد و روستاها را از رونق گذشته خود انداخت. نگاهی به روند مهاجرت روستاییان به شهرها نشان می دهد که در طول دهه های اخیر جمعیت انبوه جوان و مولد روستاها روانه شهرها شدند. دسترسی به امکاناتی که در شهرها متمرکز شد، در کنار اشتغالی که حالا در روستاها به علت برخی بحران های آب و مرتع در کشاورزی و دامداری به حداقل خود رسیده بود خیلی از روستاییان را بر آن داشت که خود را با هر وسیله ای به شهرها برسانند.
حضور پرشمار روستاییان به شهرها که عمدتا در حاشیه شهرها سکنی گزیدند خود موجب بسیاری از مشکلات ریز و درشت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی شد که هنوز بعد از چند دهه آثارش در جای جای کشور به چشم می خورد.
بعد از بردن امکانات به روستاها همچون آب ، برق ، گاز ، تلفن ، اینترنت، توسعه نظام بهداشتی و آموزشی ، حالا بحث نداشتن درآمد پایدار مهم ترین مشکلی بود که خودنمایی می کرد. در این میان به نظر می رسد یکی از طرح های نسبتا موفقی که در سالهای گذشته در کشور مورد توجه قرار گرفته تا بلکه تا حدی اگرچه اندک مشکل اشتغال را در روستاها حل کند ایجاد و گسترش "اقامتگاههای بوم گردی" است.

اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی اشتغال پایدار روستایی با توسعه اقامتگاههای بوم گردی

در این طرح برخی خانه ها در روستاها و گاهی در بافت قدیمی شهرها شناسایی شدند و بعد از مرمت و بازسازی با همان بافت قدیمی خود توسط اهالی روستا یا سرمایه گذاران به صورت مسافرخانه های روستایی تجهیز و برای میهمانان و گردشگران آماده شدند.ایجاد این اقامتگاهها هم برای اهالی تعدادی شغل و هم فضایی برای مردم و گردشگران ایجاد کرد که دمی فارغ از هیاهوی شهر به این روستاها بیایند و در مکانی بومی واز غذاهای محلی تناول کنند و نوستالژی های گذشته را زنده کنند.

این طرح از سال ۹۵ به طور جدی در دستور کار مسئولان استان همدان قرار گرفت.به گفته آقای "مالمیر" مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان تاکنون ۳۲ مجوز برای اقامتگاههای بوم گردی صادر شده است که ۱۷ واحد موفق به اجرای طرح خود شده اند و فعالیت خود را آغاز کرده اند و ۱۵ اقامتگاه هم تا شش ماهه اول سال ۹۸ فعالیت خود را آغاز می کنند.

معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز با بیان اینکه احداث اقامتگاه های بوم گردی یکی از مهمترین نمونه های تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است می گوید : "در راستای معرفی آیین‌های سنتی و توسعه اشتغال پایدار در مناطق روستایی و مهاجرت معکوس، راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم گردی در استان مورد توجه قرار گرفته است.
آقای "خاکسار" می افزاید:" هم اکنون اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان همدان در روستای آق بلاغ، مانیزان، وهنان، ورکانه، امزاجرد و ملحمدره دایر شده است."
او افزایش تعداد اقامتگاههای بوم گردی را یکی از راه‌های توسعه گردشگری روستایی می داند و می گوید : "عرضه غذا و نوشیدنی‌های محلی، فراهم کردن فضایی برای اسکان مسافران و ایجاد مکانی برای فروش محصولات محلی و صنایع دستی تنها بخشی از خدماتی است که توسط این اقامتگاهها ارائه می‌شود."
ورکانه روستایی۴۰۰ ساله سنگی با آب و هوایی معتدل می‌باشد که در فاصله ۲۳ کیلومتری از شهر همدان قرار دارد. اقامتگاه بوم گردی ورکانه در سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را آغاز کرد. اتاق های این مجموعه به علت معماری سنتی و القاء حسی نوستالژیک، فاقد تلویزیون، یخچال، حمام و سرویس بهداشتی هستند اما برای آسایش هرچه بیشتر میهمانان، حمام و سرویس بهداشتی به صورت عمومی در ساختمان اقامتگاه تعبیه شده است.

ایجاد اشتغال در روستاها و جذب جوانان

اقامتگاههای گردشگری در روستاها موجب اشتغال برای مردم روستا و بویژه جوانان روستاها می شود.جوانان با نوسازی این واحدها می توانند درآمد پایداری را کسب کنند و خود همین منجر به ماندگاری آنان در روستاها و رونق گرفتن روستاها می شود . حالا تعدادی از جوانانی که با هدف پیدا کردن شغل فرسنگ ها از سرزمین و خانواده خود دور می شدند بهانه ای یافته اند تا با کسب درآمدی مناسب در روستای خود بمانند.
به گفته آقای" صفری شکوه"، کارشناس اقامتگاههای بوم گردی استان همدان استقبال از این اقامتگاهها رو به افزایش است.او می گوید :"در نوروز ۹۷ تعداد ۳۵۴ نفر در این مکان ها اقامت داشتند در حالی که در نوروز ۹۸ علی رغم مشکلات پیش آمده در کشور در خصوص سیل و برف، این میزان با رشد ۸ برابری به ۲ هزارو ۸۱۹ نفر رسید که ۹ نفر خارجی از ۴ کشور و بقیه ایرانی بودند."

تاکنون ۳۲ اقامتگاه دراستان مجوز گرفته اند

آقای "خاکسار"معاون گردشگری میراث فرهنگی با بیان اینکه تاکنون 32 اقامتگاه بوم گردی مجوز دریافت کرده اند می گوید:"راه اندازی کامل این اقامتگاهها با ظرفیت اقامت ۶۳۱ نفر ، برای ۱۳۵ نفر اشتغال دائم و مستقیم و برای۴۰۰ نفر هم غیر مستقیم اشتغال ایجاد می شود،البته این ارقام جدای از شمار روستائیانی است که در تهیه اقلام مصرفی و مواد غذایی این اقامتگاهها در طول سال مشارکت دارند."

آقای "اسماعیل زاده" مدیر"اقامتگاه بوم گردی مزداگرد" و نماینده جامعه بوم گردی همدان با ابراز خوشحالی از فرصت اشتغال ایجاد شده در این اقامتگاه می گوید : " توانسته ایم چند نفر را در اینجا مشغول به کار کنیم و همچنین مواد اولیه مورد نیاز خود را از روستای امزاجرد تهیه می کنیم و خود روستاییان نیز به نوعی درگیر در اقتصاد این اقامتگاه شده اند".

گسترش فرهنگ بومی ایرانی اسلامی

زندگی در دنیای مدرن منجر به از بین رفتن سنت های گذشته و فرهنگ آبا و اجدادی ما شده است.بسیاری از این فرهنگ ها به علت اینکه در سنت گذشتگان ریشه دارند به بهانه اینکه هر چیز کهنه ای باید دور ریخته و نو شود ، به کناری نهاده شدند که یا از بین رفتند و یا در حال از بین رفتنند.
ایجاد اقامتگاههای بوم گردی می تواند در کنار دنیای مدرن امروز یک تلنگر و فرصتی هر چند کوتاه باشد که فرهنگ گذشتگان ما را که ریشه در فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد بار دیگر به نمایش بگذارد.
استفاده از خشت و چوب در خانه سازی ، استفاده از ظروف سفالی ، سنگی ، مسی و آتش در تهیه غذاها، کشیدن آب از چاه آب ، استفاده از خوراکیهای محلی و طبیعی در هوایی تازه و تمیز و ساکت ، خود گفتمانی است که گفتمان مدرن را به چالشی جدی می کشد.
معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه متقاضی اجرای خانه بوم‌گردی باید ضوابطی مانند ایجاد آشپزخانه سنتی، وسایل بهداشتی، موزه ابزار کشاورزی و صنایع دستی روستای هدف را در خانه بوم‌گردی یا مجاور آن مدنظر قرار دهد، می گوید:" آشنایی و حفظ و ترویج فرهنگ اهالی روستا نیز از اهداف راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی است که متولیان خانه‌های بوم‌گردی باید به آن توجه داشته باشند."
خانم "ناهیدی " مسافری که در تعطیلات نوروز به یکی از این اقامتگاهها آمده است مهم ترین علت انتخاب خود را دوری از هیاهوی شهرنشینی و قرار گرفتن در نوستالژیهای قدیمی می داند و می گوید:"اینگونه اقامتگاهها فرصتی را برای ما پیش می آورد تا به دور از تکنولوژیهای امروزی بخشی از آداب و رسوم گذشتگان را به فرزندان خود منتقل کنیم".
آقای "سلیمی" از زاهدان هم احساس خود را اینگونه بیان می کند و می گوید : "فضای آرامش بخش توام با احساس قدمت و فرهنگ سنتی و زنده کردن آداب و رسوم مرا به اینجا کشانده است".
او همچنین قیمت پایین این اقامتگاهها را در مقایسه با هزینه های بالای هتل ها از دیگر عوامل انتخاب خود بیان می کند.

ارائه تسهیلات مناسب برای ایجاد اقامتگاههای بوم گردی

از سال ۹۵ که موضوع ایجاد این اقامتگاهها به صورت جدی مطرح شد دولت هم قول داده است که از ایجاد اینگونه واحدها حمایت کند.دولت برای بازسازی و مرمت خانه هایی که قابلیت ایجاد اقامتگاههای بوم گردی را داشته باشند تسهیلاتی را در نظر گرفته است.
به گفته "خاکسار" معاون میراث فرهنگی برای تقویت و توسعه بوم‌گردی در استان همدان از محل "حمایت از تولید در روستاها" از ۱۰۰ میلیون تومان تا سقف ۴ میلیاردتومان با نرخ سود ۶ درصد متناسب با طرحی که متقاضی برای ایجاد اقامتگاه بوم گردی ارائه دهد، تسهیلات بانکی پرداخت می‌شود.
اخیرا دومین خانه بوم گردی در روستای هدف گردشگری ملحمدره اسدآباد افتتاح شد. فرماندار اسدآباد می گوید : "این سومین خانه بومی گردی در شهرستان است که با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت راه اندازی شده است و تعداد آن تا تا چند ماه آینده به پنج خانه بوی گردی می رسد."
آقای حمیدوند می افزاید : "تاکنون برای فراهم کردن زیر ساخت های لازم شامل سنگ فرش ،ایجاد پارکینگ و سرویس های بهداشتی دولت دو میلیارد تومان هزینه کرده است."
همچنین چهارمین اقامتگاه بوم گردی شهرستان بهار در روستای لک هم چندی پیش به بهره برداری رسید.این اقامتگاه با هدف خدمت رسانی و اقامت مسافران با بیش از ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری از محل تسهیلات روستایی و اشتغالزایی برای ۲ نفر به بهره برداری رسید.
"آقای قنبری" فرماندار بهار با بیان اینکه بیش از۱۰ اقامتگاه بوم گردی در دستور کار است ادامه داد : "مسافرین و گردشگران در مسیر غار علیصدر و لالجین از زندگی شهری خسته شده اند و می خواهند متفاوت باشند."

ضرورت اطلاع رسانی جامع در مورد اقامتگاههای بوم گردی

اقامتگاههای بوم گردی یک پدیده تازه و نوظهور در ایران به شمار می روند و مردم و سرمایه گذاران اطللاع چندانی از آن ندارند.ضرورت دارد در مورد این صنعت اطلاع رسانی بیشتری بین مردم و گردشگران و بویژه روستاییان صورت گیرد.
"محمدی" کارشناس ارتباطات معتقداست در دنیای امروز باید از شیوه های مدرن برای کارها استفاده کرد.او می گوید : "باید اطلاعات مردم (شامل سرمایه گذاران ، گردشگران و روستاییان و مالکان خانه های سنتی ) را از این صنعت بالا برد تا کسانی که تمایل دارند قدمی در این زمینه بردارند آگاهی کامل داشته باشند."
آقای "سماواتی" مدیر اقامتگاه بوم گردی "آمادای" در شهر همدان برای جذب گردشگر از شبکه های اینترنتی استفاده می کند. او می گوید : " مهمانان خارجی و حتی برخی گردشگران داخلی از طریق «گوگل مپ» اقامتگاه را رزرو می کنند ".

آقای "اسماعیل زاده" مدیر اقامتگاه بوم گردی "مزداگرد" با اشاره به اقداماتی که سازمان میراث فرهنگی برای معرفی این اقامتگاهها انجام داده است این کارها را کافی نمی داند و معتقد است باید این اقامتگاهها بیشتر معرفی شوند و دوره های آموزشی "گردشگری" و "زبان های خارجی" هم برگزار شود تا کیفیت و کمیت ارائه خدمات به گردشگران خارجی و داخلی هم بالا برود.

برخی مشکلات زیرساختی در روستاها

خانم "لشکری" مدیر اقامتگاه بوم گردی ورکانه نبود زیر ساخت ها را از مشکلات مهم پیش روی این اقامتگاهها می داند. او می گوید : "راههای دسترسی به روستا و اقامتگاه دارای مشکلاتی است و تابلوهای کافی برای گردشگران نصب نشده و این مسیر از نظر نظافت دارای مشکلاتی است و خود گردشگران هم زیاد رعایت نمی کنند که ضرورت دارد در این زمینه فرهنگ سازی شود."
او کم آبی را از دیگر مشکلات می داند و می افزاید:"در روز فقط ۲ ساعت آب داریم که باید در منبع ها ذخیره کنیم و بیشتر وقت ها با کمبود آب مواجه می شویم ".
آقای "اسماعیل زاده" نماینده جامعه بوم گردی استان همدان نیز جاده خاکی و راههای دسترسی را از مشکلات می داند و می گوید: " جاده دسترسی مناسب ندارد ، همیشه گردو خاک داریم ، تابلوها فرسوده و قدیمی است."
او ایجاد نشدن امکانات در روستاها برای تهیه برنامه سفر را از دیگر مشکلات می داند و می افزاید:"راه دسترسی مناسبی به باغ ها و دشت ها و کوههای روستا برای لذت بردن از مناظر طبیعی نداریم و یا طی مسیر برای گردشگران سخت است."
این مدیر بوم گردی وجود حیواناتی همچون سگ های ولگرد را از دیگر مشکلات برای تردد گردشگران در سطح روستا می داند.
طرح اقامتگاههای بوم گردی یک ظرفیت جدید است. از این ظرفیت جدید باید بتوان به نحو احسن برای ایجاد اشتغال پایدار در روستاها ، جذب جوانان به روستاها، احیای فرهنگ های بومی و غذاهای محلی استفاده کرد.
از آنجایی که ایجاد این اقامتگاهها پدیده جدیدی هستند و زمان می برد تا بر روی ریل بیافتند ، در عین حال آگاهی از مشکلات این حوزه و تلاش برای برطرف کردن آنها و تقویت نقاط قوت آنها قدم نخست در این مسیر است.