رخدادهاي خبرساز جنوب و شرق آسيا در سال 97 و نيم نگاهي به سال 98

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، جنوب و شرق آسيا در سال 1397 با رخدادهاي تازه همراه بوده است که در اين نوشتار به برخي از اين رخدادهاي مهم مي پردازيم با اين اميد که به ترسيم چشم انداز آن درسال جاري کمک کند. 

افغانستان

افغانستان در سال 1397 با  چالش های همچون ادامه حملات تروریستی، تنش در روابط کابل با اسلام آباد و روند صلح  این کشور روبرو بود. روند صلح افغانستان بازتاب و واکنش های گسترده به همراه داشت .تحولات مربوط به روند صلح افغانستان در قالب  مذاکرات مسکو ،سفر هیات طالبان به تهران و مذاکرات دوحه  پی گیری شد. مذاکرات اول مسکو با حضور نمایندگان کشورهای مختلف و همچنین طالبان برگزار شد اما مذاکرات دوم مسکو تنها به گفتگوهای بین الافغانی با حضور برخی نمایندگان مجلس ملی ،رهبران و شخصیت های سیاسی همچون حامد کرزای رئیس جمهوری قبلی افغانستان و نمایندگان طالبان اختصاص داشت. درمذاکرات دوحه که پنج دور آن برگزار شد نمایندگان طالبان و زلمی خلیل زاد نماینده آمریکا در امور افغانستان حضور داشتند. نکته مهم و قابل توجه در این باره حضور نداشتن نماینده دولت افغانستان در هیچ یک از مذاکرات مربوط به روند صلح افغانستان بود زیرا گروه طالبان همچنان با گفتگوی مستقیم با دولت کابل مخالف است. در سال 1398 که قرار است انتخابات  ریاست جمهوری افغانستان برگزار شود مساله صلح این کشور همچنان از چالش های مهم این کشور خواهد بود .چرا که آمریکا و پاکستان با تعویق زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان درصددند با ترغیب طالبان به صلح با دولت افغانستان سهم مناسبی از ساختارهای سیاسی ، دولتی و امنیتی این کشور را پس از انتخابات ریاست جمهوری به دست آورند .موضوعی که همچنان مورد اختلاف دولت ،اقوام و گروههای مختلف سیاسی و مذهبی در افغانستان می باشد.

پاکستان

پاکستان در سال 1397 با چالش های مهم داخلی ،منطقه ای و بین المللی مواجه بود . در بخش داخلی، برگزاری انتخابات پارلمانی وپیروزی حزب تحریک انصاف مهمترین رویداد سیاسی  پاکستان تلقی می شود که به دلیل مخالفت احزاب با سیاست ها و برنامه های دولت عمران خان نخست وزیر پاکستان ،این کشور همچنان با چالش های سیاسی جدی داخلی روبرو است.

در بخش منطقه ای نیز عدم کنترل مرزهای مشترک پاکستان با جمهوری اسلامی ایران از یکسو و حمله تروریستی به مرزبانان جمهوری اسلامی ایران در زاهدان و همچنین نظامیان هند در منطقه پولوامای کشمیر تحت کنترل هند دولت اسلام آباد را با چالش جدی منطقه ای مواجه کرد. جنگنده های هند با حمله به مواضع  شبه نظامیان بخصوص جیش محمد در خاک پاکستان تا مرحله جنگ نیز پیش رفتند اما با خویشتن داری دو طرف و نگرانی از بروز جنگ هسته ای میان هند و پاکستان، دو طرف با نرمش در مواضع خود به برقراری آرامش در شبه قاره هند کمک کردند. جمهوری اسلامی ایران نیز با خویشتن داری به دولت و ارتش پاکستان فرصت داده است تا ضمن تقویت امنیت مرزهای مشترک ، در آزادی مرزبانان ربوده شده ایرانی کمک کند. از اینرو پیش بینی می شود سال 1398 پاکستان همچنان برای تعامل با همسایگان خود با چالش جدی روبرو باشد .زیرا دولت این کشور در عمل نشان داده است تمایلی به اجرای وعده های خود برای مقابله با تروریسم و خشونت گرایی ندارد. در بخش جهانی نیز ادامه فشارهای آمریکا بر دولت پاکستان برای همکاری بیشتر با ارتش آمریکا جهت مقابله با تروریسم و همچنین ترغیب طالبان به همکاری با نماینده این کشور از جمله مهمترین چالش های دولت اسلام آباد در سال 1397 بود. از آنجا که آمریکا همچنان از نحوه عملکرد دولت و ارتش پاکستان در مساله صلح افغانستان نارضایتی دارد و دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به طور مستقیم و علنی پاکستان را به حمایت از تروریسم متهم می کند قابل پیش بینی است که در سال 1398 نیز تنش در روابط پاکستان و آمریکا همچنان ادامه یابد.

هند

مهمترین چالش دولت نارندارا مودی نخست وزیر هند در سال 1397 با پاکستان در خصوص مساله کشمیر و همچنین مقابله با تروریسم بود. بحران کشمیر یکی از طولانی ترین منازعات سرزمینی بعد از جنگ جهانی دوم است که همچنان هند و پاکستان درگیر آن هستند .با این حال فعالیت گروه های تروریستی  در خط حایل کشمیر و حمله به پایگاه های ارتش هند در کشمیر تحت کنترل این کشور و همچنین نظامیان هندی که آخرین مورد آن حمله تروریستی پولواما بود مساله کشمیر را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است و اکنون هند و پاکستان خود را درگیر بحرانی می دانند که با گسترش دامنه آن مساله تروریسم را نیز در برمی گیرد که دولت دهلی نو از آن به عنوان جنگ نیابتی پاکستان نام می برد؛ هر چند ،دولت پاکستان این ادعای دهلی نو را رد می کند. از اینرو به دلیل اینکه دو طرف هیچ تمایلی برای حل بحران کشمیر ندارند و پاکستان به استفاده ابزاری از تروریسم از سوي هند متهم است ، لذا به نظر مي رسد در سال 1398 نیز تنش در روند هند و پاکستان ادامه خواهد يافت و ممکن است به رویارویی نظامی محدود نیز بیانجامد.

از ديگر سو در اواخر سال 1397 هندوستان با آمریکا در مورد مبادلات تجاری با مشکل و چالش جدی روبرو شد .در ادامه فشارهای اقتصادی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بر شرکای اقتصادی این کشور برای گشایش هر چه بیشتر بازارهای خود بر روی کالاهای آمریکایی و اخذ امتیازات تجاری و سرمایه گذاری ،ترامپ قرارداد مبادلات ترجیحی با هند را لغو کرد که با اعتراض گسترده این کشور و اعلام شکایت به سازمان تحارت جهانی روبرو شد. این در حالی است که آمریکا با اعلام سیاست هند-پاسفیک وانمود می کند که هند جایگاه مهمی در سیاست آسیایی واشنگتن دارد .اما با اعمال فشارهای تجاری بر دولت هند و محدود کردن اعزام نیروهای متخصص  این کشور به آمریکا بخصوص در بخشهای آی تی و رایانه ، نشان داد که آنچه برای کاخ سفید مهم است تامین منافع آمریکا است. از اینرو پیش بینی می شود چالش های هند با آمریکا در بخش های مهم اقتصادی و تجاری در سال 1398 ادامه یابد. از اینرو نارندرا مودی نخست وزیر هند با گرایش به توسعه روابط با کشورهای آسیایی تلاش کرد نگاه به شرق را در دولت خود تقویت نماید.

از دیگر چالشهای هند در سال 1397 با دولت چین بود. هر چند دو کشور دارای  اختلافات مرزی و ارضی هستند اما جدیدترین چالش دهلی نو و پکن در مورد طرح ترانزیتی و اقتصادی موسوم به یک جاده یک کمربند است که هندوستان نه تنها دعوت چین را برای پیوستن به آن رد می کند بلکه با عبور آن از کشمیر تحت کنترل پاکستان نیز به شدت مخالف است. این کشور که خود را رقیب جدی چین در همه زمینه ها بخصوص تجاری و اقتصادی می داند اجازه دادن به چین برای عبور طرح یک جاده –یک کمربند از شبه قاره را شکستی مهم برای خود می داند و با حمایت هایی که از سوی آمریکا می شود کارشکنی با اجرای این طرح ترانزیتی و اقتصادی چین را آغاز کرده است. این در حالی است که کشورهای بیشتری از شبه قاره هند یعنی سریلانکا و بنگلادش نیز خود را وارد این طرح کرده و با موضع هند در این مورد به مخالفت برخاسته اند. شیخ حسینه واجد نخست وزیر بنگلادش که در ازا دریافت وام 24 میلیارد دلاری از چین با عضویت در طرح عظیم یک جاده –یک کمربند این کشور موافقت کرده است در مورد پیامدهای ادامه مخالفت هند با اجرای این طرح به دهلی نو هشدار داد. از اینرومی توان گفت در سال 98 نیز با افرایش ابعاد مخالفت های منطقه ای با موضع منفی دولت هند در قبال طرح یک جاده –یک کمربند چین ،چالش ها و تنش های دهلی نو در این خصوص بیشتر شود.

کره شمالی

شاید به جرات بتوان گفت مساله صلح در شبه جزیره کره و مذاکرات رهبران آمریکا و کره شمالی یکی از مهمترین رویدادهای منطقه ای و بین المللی در سال 1397 بود. اولین دیدار دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در سنگاپور و دیدار دوم آنان در هانوی پایتخت ویتنام برگزار شد. هر چند این مذاکرات تاثیر تعیین کننده ای در روند تحولات شبه جزیره کره داشت اما رهبر جوان کره شمالی نشان داد که از توانایی و اعتماد به نفس خوبی برای دیدار با رئیس جمهوری آمریکا برخوردار است. به همين دلیل به اذعان همه رسانه ها و محافل سیاسی جهانی، پیروز دیدارهای رهبران آمریکا و کره شمالی در سنگاپور و ویتنام ،رهبر کره شمالی بود. با این حال پیش بینی می شود مساله کره شمالی و خلع سلاح هسته ای این کشور که آمریکا به دنبال آن است همچنان یکی از مهمترین چالشهای منطقه ای و بین المللی در سال 1398  باشد.

چین

مهمترین چالش چین در سال 1397  علاوه بر ادامه اختلافات با کشورهای حوزه اتحادیه کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا آ.سه .آن در مورد مالکیت برخی از جزایر در دریای چین جنوبی و همچنین حریم دریایی ،جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن مهمترین رویداد منطقه ای و بین المللی در سال 1397 محسوب می شود. دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا که با شعار اول آمریکا و  وعده اعمال فشارهای اقتصادی و تجاری بر چین وارد کاخ سفید شد با اعمال تعرفه برکالاهای وارداتی از چین و واکنش مشابه این کشور ،جنگ اقتصادی با چین را آغاز کرد. با توجه به تاثیرات فشارهای اقتصادی آمریکا بر چین و همکاری های گسترده جهانی این دو کشور ،جنگ تجاری ترامپ ضد چین تاثیرات جهانی به دنبال داشت .فشارهای داخلی بر ترامپ از یکسو و ضرر هنگفت شرکتهای آمریکایی فعال در چین باعث شد تا ترامپ از مواضع خود عقب نشینی و با آتش بس 90 روزه با چین موافقت کند.

براساس همین توافق هیات های چینی و آمریکایی به مذاکرات خود برای یافتن راه حلی برای پایان دادن به جنگ تجاری ادامه می دهند. با توجه به اینکه هنوز چشم انداز روشنی برای توافق آمریکا و چین در مورد مسایل تجاری دیده نمی شود باید گفت در سال 1398 نیز ادامه اختلافات و تنش در روابط چین و آمریکا موضوعات جهانی را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد .

کره جنوبی

تمایل مون جائه این رئیس جمهوری کره جنوبی برای تنش زدایی با کره شمالی و استقبال این کشور را می توان مهمترین و موفق ترین تلاش صلح طلبانه در سال 1397 دانست .اگر چه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با به شکست کشاندن مذاکرات ویتنام با رهبر کره شمالی کوشید دستاوردهای تنش زدایی میان پیونگ یانگ و سئول را نیز از بین ببرد اما تاکید رئیس جمهوری کره جنوبی برای ادامه روند تش زدایی میان دو کره باعث شد تا محافل عمومی به ادامه روند تنش زدایی در شبه جزیره کره امیدوار باشند. مون جائه این رئیس جمهوری کره جنوبی که اصالتا اهل کره شمالی است چندین بار با رهبر کره شمالی در مرز مشترک و همچنین با دعوت از کیم جونگ اون به سئول با وی دیدار کرد. این بدان معنا است که بستر مناسب برای حل اختلافات دو کره آماده است اما آنچه می تواند مهمترین چالش سال 1398 نیز باشد ادامه کارشکنی های آمریکا در این خصوص است.

ژاپن

چالشهای ژاپن در سال 1397 در زمینه اختلافات با روسیه در مورد جزایر کوریل ،با چین در دریای چین شرقی و با کره جنوبی در مورد جنایات تاریخی ارتش امپراطوری ژاپن و همچنین با کره شمالی ادامه یافت .اگر چه شینزوآبه نخست وزیر ژاپن آمادگی خود را برای دیدار با رهبر کره شمالی اعلام  کرده است. اما ادامه اختلافات توکیو و پیونگ یانگ در مورد ژاپنی های ربوده شده در ژاپن همچنان مانع از ایجاد هر گونه چشم انداز مثبت در مورد تنش زدایی در روابط کره شمالی و ژاپن در سال 1398 است.

مالزی

در کنار دیدارهای تاریخی رهبران کره شمالی و کره جنوبی برای تنش زدایی ،انتخابات پارلمانی مالزی  و پیروزی ماهاتیر محمد و بازگشت مجدد وی به عرصه قدرت در این کشور به عنوان نخست وزیر را باید از مهمترین رویدادهای منطقه ای و جهانی دانست. زیرا وی علاوه بر تلاش برای مقابله با فساد اداری و مالی و سامان دهی به اوضاع داخلی مالزی برنامه های جدیدی را نیز برای سیاست خارجی این کشور تدوین و اجرا کرد که مهمترین آنها مقابله با نفوذ رژیم صهیونیستی در جنوب شرق آسیا ،مقابله با نفوذ وهابیت در این منطقه و حمایت کامل از مسلمانان روهینگیا در برابر آزار و اذیت نظامیان ،بوداییان افراطی و دولت میانمار است. از اینرو می توان گفت دولت مالزی در سال 1398 هم با چالش های زیادی در عرصه منطقه ای و بین المللی مواجه خواهد بود که از جمله مهمترین آنها اجرای برنامه مشترک اقتصادی با چین از جمله در احداث خط ریلی در مالزی است که ماهاتیر محمد با لغو قرار داد دولت قبلی مالزی با چین اعلام کرد در صورت کاهش قیمت ،مالزی آماده مذاکره با طرف چینی است. ادامه مشکلات مربوط به مسلمانان روهینگیا که دولت مالزی آنرا مساله ای منطقه ای می داند در سال 1398  از مهمترین چالش های دولت مالزی خواهد بود.

اندونزی

علاوه بر برخی انفجار های تروریستی در اندونزی ،سفر جکوویدودو رئیس جمهوری این کشور به افغانستان و پاکستان و ارایه پیشنهاد برگزاری نشست های مشترک علمای سه کشور برای کمک به حل مشکلات افغانستان و همچنین مقابله با تروریسم را باید مهمترین دستاورد دولت اندونزی در سال 1397 دانست. دولت جاکارتا معتقد است مدارس دینی در پاکستان که از سوی عربستان و وهابیت هدایت و اداره می شوند مهمترین منبع تغذیه گروههای تروریستی است. از اینرو دولت اندونزی براین اعتقاد است همکاری علمای مذهبی میان این کشور با علمای پاکستان و افغانستان می تواند بسیار موثر باشد که اولین نشست آنان در اندونزی برگزار شد .از اینرو با توجه به نگرانیهای مطرح در مورد نفوذ عناصر تروریستی بخصوص داعش در جنوب شرق آسیا می توان گفت مساله تروریسم و امنیت منطقه ای همچنان از مهمترین چالشهای دولت جاکارتا در سال 1398 خواهد بود.

کشورهای حوزه آ. سه. آن

اتحادیه آ. سه. آن تشکلی اقتصادی است ،هر چند در سالهای اخیر مقوله امنیت نیز مورد توجه آن قرار گرفته است .اختلافات برخی کشورهای حوزه آ. سه. آن مانند مالزی ،ویتنام و فیلیپین با چین در دریای چین شرقی ،ادامه آزار  و اذیت مسلمانان روهینگیا در میانمار و ادامه بحران های داخلی در فیلیپین و تایلند در سال 1397 باعث شدند تا این اتحادیه نتواند مانند گذشته در عرصه اقتصادی و تجاری به موفقیت هایش ادامه دهد. هر چند آ. سه. آن درصدد است مسله اختلافات با چین را از راه مسالمت آمیز حل کند اما دخالت های آمریکا باعث پیچیده تر شدن اوضاع  و ادامه اختلافات شده است. در مورد میانمار نیز با توجه به اینکه براساس اساسنامه آ. سه. آن کشورهای عضو  نمی توانند در امور داخلی سایر اعضا دخالت کنند بحران مسلمانان روهینگیا همچنان ادامه دارد. هر چند از دیدگاه مالزی با توجه به آثار امنیتی و اجتماعی حضور آوارگان مسلمان روهینگیا در کشورهای مختلف به شکل آواره موضوع آن ها دیگر مساله داخلی میانمار نیست بلکه باید با دخالت همه کشورهای عضو آ.سه. آن حل شود. با این حال به دلیل مخالفت دولت میانمار با این موضوع، چشم انداز روشنی برای حل بحران مسلمانان روهینگیا در سال 1398 قابل تصور نیست.

نویسنده: مجید وقاری