تالاب های چهارمحال و بختیاری زیستگاه امن پرندگان

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز چهارمحال و بختیاری ، طبیعت بکر تالاب های بین المللی گندمان و چغاخور در فصل زمستان بی نظیر است؛ آوای پرندگان مهاجر بر فراز این تالاب ها در طول روز و در دل سکوت شب وصف شدنی نیست.

امسال بیش از 120هزار پرنده مهاجر شامل 50گونه آبزی و کنار آبزی، هفت گونه  کمیاب و 11گونه شکاری در تالاب های چغاخور و گندمان مشاهده و ثبت شد.

اردک ها، خوتکا، اَگرت، حواصیل، فلامینگو‌، کشیم های کوچک و بزرگ، آبچلیک، ،غاز، چنگر، بوتیمار، لک لک، خروس کولی، عقاب دریایی، کاکایی و پرستوی دریایی از جمله پرندگانی بودند که کیلومترها بر فراز آسمان از سیبری، آسیای میانه، ترکیه و مناطق شمال کشور پر گشودند و در این تالاب ها سکنی گزیدند.

و در این بین گونه های کمیاب و در خطر انقراض جهانی از جمله اردک تاجدار(زیباترین اردک ایران)، خروس کولی دشتی و سینه سیاه، 70قطعه گلاریول بال سرخ، بلبل خرما، توکای بزرگ، سهره زرد، دم سرخ پشت بلوطی، چکاوک درختی، طرلان و دُرنای طناز جلوه خاصی به این تالاب ها بخشیدند.

به عقیده مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری تخریب و کم آب شدن زیستگاه های مناطق شمالی و گرمای کم سابقه کشورهای جنوب علت مهاجرت این پرندگان است.

شهرام احمدی ادامه می دهد، حفظ تالاب چغاخور و احیای تالاب گندمان موجب فراهم شدن امنیت و تغذیه کافی برای پرندگان بومی و مهاجر در این مکان شده است.

اما چه اقداماتی انجام شد که تالاب های بین المللی گندمان و چغاخور به مکان امن پرندگان مهاجر تبدیل شده است؟

حفظ تنوع زیستی تالاب چغاخور:

طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با هدف بسط و گسترش مدیریت جامع زیست بومی در اکوسیستم های تالابی، با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی(GEF)  و برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) از سال 2005 آغاز شده است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان می گوید: برنامه مدیریت جامع تالاب بین المللی چغاخور با هدف دستیابی به اصولی‌ترین بهره ‌برداری‌ها از ظرفیت‌های این تالاب به عنوان یک سرمایه ارزشمند منطقه‌ای، ملی و بین المللی در چهارمحال و بختیاری تصویب شد.

محسن حبیبی می افزاید: مصوبه ای که در چهار کارگروه تخصصی و ۱۶ نشست هم اندیشی با همکاری دستگاه‌های دولتی، سازمان‌های مردم نهاد و جوامع محلی تدوین شد که شناسایی چالش‌ها، آسیب‌ها و حفظ اکوسیستم غنی تالاب از مزایای این برنامه است.

- معیشت پایدار جوامع محلی حاشیه تالاب بین المللی چغاخور با مشارکت مردم، اساتید دانشگاهی، فعالان محیط زیست و جمعی از خیرین اجرا شد. این طرح توانسته اعتماد جوامع محلی و عشایر را به خود جلب و جوامع محلی را با کارکردها، اهمیت و نقش تالاب ها و معیشت پایدار آشنا کند.

- پاکسازی طبیعت تالاب چغاخور که زیستگاه پرندگان مهاجر است. هر ساله با حضور کارشناسان و محیط بانان حفاظت محیط زیست، جوامع محلی و سازمان های مردم نهاد شهرستان بروجن زباله های این تالاب جمع آوری می شود.

- تدوین طرح جامع آموزش محیط زیست که شامل انتخاب مخاطبان، مدرسان، تعامل و همکاری با مراکز دانشگاهی، علمی و تحقیقاتی و استفاده از توان علمی این مراکز، انعقاد تفاهم نامه با مراکز علمی، آموزشی و تحقیقاتی است. همچنین در این طرح برنامه زمان بندی دوره ها، ارزشیابی قبل و پس از هر دوره و طرح درس هم تهیه و تدوین می شود.

احیای تالاب گندمان:

1- برگزاری کارگاه های مشورتی برای تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب با همکاری ادارت مربوطه از جمله فرمانداری، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و جوامع محلی اطراف تالاب؛ که این برنامه پس از تصویب در شورای برنامه ریزی استان در سال آینده به مرحله اجرا در خواهد آمد.

2- تشکیل 10نشست آموزشی با جوامع محلی و اشنایی و توجیه آنها در خصوص این که تالاب ها، منبع تأمين آب و غذا و ساير استفاده ها براي مردم، به ويژه حاشيه نشين هاي تالاب هستند.

3- حفاظت از تالاب گندمان با رویکرد اصلاح و مرمت جهت افزایش آبگیری، مرحله سوم این برنامه بود که در ماه گذشته باهدف افزایش آبگیری تالاب آغاز شد.

در این مرحله  با احداث بند خاکی به طول 350متر و عرض هشت متر، احداث دستک های حاشیه ای به طول هزار و560متر، اصلاح جاده به طول سه هزار و500متر، سنگ چین کردن حاشیه تالاب به طول 350متر برای جلوگیری از ورود رسوبات به تالاب و دریچه گذاری در شش نقطه تالاب، کاهش  مصرف آب توسط كشاورزان و هدايت آب های سطحی به سمت تالاب آغاز شد.

نتایج حاصل از احیای تالاب گندمان، افزایش پرندگان مهاجر، جلوگیری از ایجاد کانون گرد و غبار محلی، تقویت پوشش گیاهی، مهار آتش سوزی ها، تقویت منابع آبی زیرزمینی، مشاهده گونه های گیاهی جدید به سبب فراهم شدن شرایط در تالاب است.

در این بین اما ساخت سایت پرنده نگری وافزایش تبادلات فکری و فرهنگی با ورود گردشگر از جمله برنامه هایی بود که در آذر95 آغاز شد و قرار بود در سال گذشته به بهره برداری برسد؛ ولی تاکنون خبری از آن نیست.

ساخت مرکز پرنده نگری در تالاب بین المللی چغاخور:

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری می گوید: نخستین سایت پرنده نگری در زمینی به مساحت 80 و زیربنای 100مترمربع مجهز به دوربین و تلسکوپ پرنده نگری بود که ساخت آن به بخش خصوص واگذار شده بود؛ اما به دلیل رعایت نشدن برخی استانداردها هنوز تکمیل نشده است و مجریان این طرح در حال رفع مشکلات موجود هستند.

شهرام احمدی می افزاید: برای این منظور نیاز به تبلیغات بین المللی و ایجاد زیر ساخت های مراکز پرنده نگری هستیم.

وی می گوید: پرنده نگری بهترین فرصت برای کسب درآمد از توریسم خارجی است.

تالاب بین المللی گندمان با دو هزار و219متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین تالاب کشور است که در شهرستان بروجن و در فهرست 10 تالاب برتر پرنده نگری ایران قرار دارد و در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن ثبت شده است.

تالاب بین المللی چغاخور با وسعت دو هزار و430هکتار جزء تالاب های کنوانسیون رامسر بوده و دارای جاذبه های فراوان اکوتوریسمی و از زیباترین تالاب های کشور به شمار می رود.

هرچند که به دلیل نبود جاده دسترسی در حاشیه تالاب ها رفت و آمد انسان ها، گردشگران و تردد خودروها کم است و موجب امنیت پرندگان و حیات وحش در این تالاب ها شده است؛ اما پرنده نگری یکی از زیرشاخه های اکوتوریسم به شمار می رود که در زمینه جذب گردشگران خارجی و داخلی و رونق اقتصادی جوامع محلی نقش بسزایی دارد.

پرنده نگری با مفهوم امروزی آن در سال 1783میلادی در کشور آمریکا، شکل گرفت. پرنده نگری در ایران هم بعد از دهه60 و با ورود تعداد معدودی پرنده نگر اروپایی آغاز شد.

شکار شدن شکارچیان بد شانس:

پرندگان از ثروت های طبیعی و ملی کشور به شمار می روند؛ حفظ احساس امنیت در پرندگان مهمترین کار است.

امسال شکار پرندگان در تالاب های گندمان و چغاخور به صفر رسید. هر چند که چندین شکارچی متخلف پرندگان در حین اقدام به شکار با انواع وسایل و ادوات شکار دستگیر شدند که از آن جمله می توان به باند سه نفره ای که از سیستان و بلوچستان برای شکار به این تالاب آمده بودند؛ اشاره کرد.

رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان بروجن می گوید: در کنار تشدید پایش و نظارت مأموران یگان حفاظت محیط زیست، سامانه مانیتورینگ تالاب گندمان و چغاخور فعال است و از سامانه پایش آنلاین برای جلوگیری از تخلفات احتمالی و نظارت بیشتر بر فعالیت انسانی و بررسی وضعیت پرندگان در تالاب  گندمان و چغاخور استفاده می کنیم.

به علت شرایط آب و هوایی نامساعد و خشکسالی های اخیر و آنفولانزای فوق حاد پرندگان حیات وحش چهارمحال و بختیاری در خطر انقراض قرار دارد.

مدیرکل دامپزشکی استان هم از نظارت گروه های دامپزشکی به منظور جلوگیری از شکار پرندگان به دنبال شیوع آنفلونزای پرندگان در تالاب های استان خبر می دهد.

در اقدامی بی نظیر شکارچیان روستای شیرمرد لردگان با حضور در امامزاده این روستا و قرائت سوگندنامه برای همیشه از شکار خداحافظی کردند که در این تجمع، یک نفر از شرکت کنندگان تفنگ شکاری خود را شکست و بقیه شرکت کنندگان هم سلاح های خود را به معتمد محل تحویل دادند.

به اعتقاد مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری بالا رفتن ضریب حفاظت تالاب ها با استفاده از مانیتورینگ وهمکاری ادارات مربوطه و مردم، وضعیت مناسب اقلیمی و وجود آب در تالاب ها امنیت و تغذیه کافی را برای پرندگان داشته است.

ممنوعیت شکار برای حفاظت از گونه های جانوری در تالاب ها یکی از راه های مقابله با انقراض حیوانات کمیاب و نادر است؛ اما هر ساله شکارچیان غیرمجاز تعدادی از این حیوانات و پرندگان کمیاب را شکار و انقراض این گونه ها را تسریع می بخشند.

از یخ زدگی تالاب ها تا شروع مجدد مهاجرت برای تابستان گذرانی:

هر چند با سرد شدن هوا در ماه گذشته و یخ زدن تالاب های چغاخور و گندمان  به مدت یک هفته بیشتر پرندگان مهاجر از این تالاب ها به سمت حوزه خلیج فارس و استان های جنوبی پر کشیدند؛ اما این روز ها تالاب های چهارمحال و بختیاری شاهد آغاز بازگشت پرندگان به سمت تالاب برای تابستان گذرانی هستند.

رییس حفاظت محیط زیست شهرستان بروجن می افزاید: این پرندگان در صورت فراهم بودن شرایط تنوع زیستی تالاب ها اقدام به لانه گذاری و تخم گذاری می کنند.

مرتضی منصوری می گوید: در بهار امسال لانه گزینی پرندگان 40درصد در مقایسه با سال گذشته  افزایش داشت.

کشور ایران با داشتن 517گونه پرنده و برخورداری از 22تالاب بین المللی به عنوان مأمن این پرندگان دارای توانمندی های زیادی در این حوزه اکوتوریسمی است و این بهترین فرصت برای توریسم پرنده نگر است.