هرمزگان سرزمین لرزان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ از ابتدای امسال ۱۰۸زمین لرزه بالای ۳ریشتر در هرمزگان رخ داده است.
هر روز زلزله‌های شدیدی در گوشه و کنار کشور رخ می دهد و خسارت و تلفات زیادی بر جای می‌گذارد. گاه به مانند یک حادثه عادی از کنار آن می‌گذریم، اما این زلزله‌ها درس بزرگی برای همه ما هست تا هوشیاری و دقت و ایمنی خود را در برابر زلزله‌ها افزایش دهیم.
زلزله ۵ و دو دهم ریشتری در بندرلافت قشم بهانه‌ای شد تا این گزارش نوشته شود. در همان ساعات ابتدای زلزله در ۲۱بهمن خودمان را به بندر لافت در ۱۰۰کیلومتری بندرعباس رساندیم.
بندر لافت منطقه‌ای قدیمی و با خانه‌های خشت و گلی است که از نظر مهندسی ساختمان‌های کم دوامی است.
صفاری از اهالی روستا می‌گوید: در کمتر از ۷ثانیه هر که توانست خودش را به بیرون از ساختمان رساند افراد مسن و ناتوان هم خدا به دادشان رسید که زلزله شدید نبود مگر نه باید از زیر آوار بیرونشان می‌آوردیم.
زمین لرزه بندرلافت بزرگترین زلزله هرمزگان در دو سال اخیر از نظر وسعت تخریب و عمق است.
معمولا در زلزله‌های ۵تا۶ ریشتری ساختمان‌های سست فرو می‌ریزد و عده‌ای زیر آوار می‌مانند که زلزله لافت از این نظر خوش شانسی بود، زیرا تلفات جانی به همراه نداشت.
اما همین زلزله نه چندان شدید هم خسارات زیادی بر جای گذاشت.
ارتباط تلفن روستا در همان ساعات ابتدائی قطع شد، دو مدرسه و ۲۵۰خانه ترک‌های شدید برداشت. مسولان مدیریت بحران نیز نفس راحتی کشیدند، زیرا بی شک حادثه‌ای با ابعاد بزرگتر مدریت بحران را خیلی سخت می‌کرد.
زمین لرزه لافت درسی است برای امادگی در برابر زلزله‌های بزرگتر.
بی شک این آخرین زلزله در هرمزگان نیست وبه علت ساختمان‌های سست و نیمه مقاوم باید به موضوع زلزله توجه بیشتری شود.
هرمزگان به علت دارا بودن خاک نرم و گنبد‌های نمکی شمار زلزله‌ها در غرب هرمزگان زیاد، ولی شدت آن کم است، اما در شرق استان زلزله‌ها کمتر، ولی پرخطر است.
گسل زاگرس و گسل مکران از مهمترین گسل‌های استان هرمزگان است.
بیش از ۳۰گسل فرعی، غرب تا شرق هرمزگان را دربرگرفته است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان می‌گوید: تقاطع دو گسل مکران و زاگرس موجب لرزه خیزی هرمزگان شده است.
شمال تنگه هرمز در بندرعباس به علت میزان تغییر شکل پوسته را به‌عنوان لرزه‌خیزترین نقطه ایران معرفی شده است.
نگرانی زمانی بیشتر می‌شود که گسل زاگرس از داخل شهر بندرعباس با جمعیت بالای ۶۰۰ هزار نفر می‌گذرد.
بزرگترین زمین لرزه در هرمزگان زلزله ۷ریشتری خورگو بندرعباس در سال۱۳۵۵ است. در این حادثه ۱۲۸نفر از هموطنان جان باختند.
از ابتدای سال تا کنون ۱۰۸زلزله در استان رخ داده که ۱۶مورد بالای ۴ریشتر و یک مورد بالای ۵ریشتر بوده است.
زلزله در همه ایران رخ می‌دهد، اما آنچه وقوع آن را در هرمزگان برجسته می‌سازد عمق کم آن است.
استاد زلزله شناسی دانشگاه هرمزگان می‌گوید:زمین لرزه با عمق کم، انرژی بیشتری آزاد می‌کند و تخریبش بیشتر است.
غلام زاده می‌افزاید: زلزله انسان را نمی‌کشد این ساختمان‌ها و تاسیسات هستند که کشنده اند.
زمین لرزه هر چند تغییر و اصطکاک پوسته‌های زمین است و یک پدیده طبیعی بمشار می‌روند، اما به علت شدت خسارت‌ها و تلفات به بلای طبیعی شهره یافته است.
شکل گسل‌ها در هرمزگان به صورتی است که شرق و غرب هرمزگان را در بر می‌گیرد.
تقریبا زلزله‌ها همه بافت استان را در برگرفته است و از شرق و غرب و از شمال تاجنوب امتداد دارد. خانه‌های فرسوده و قدیمی زیادی نیز در روی این گسل‌ها بنا شده است. وسعت زیاد بافت فرسوده خسارت زلزله‌های احتمالی را بیشتر می‌کند.
بر اساس آمار‌ها دو هزار و ۳۹۰هکتار بافت فرسوده در استان وجود دارد.
۳۵۰هزار نفراز جمعیت بیش از یک میلیون و ۷۰۰هزار نفری هرمزگان نیز در بافت فرسوده ساکن هستند.
گسترش بی رویه و بدون برنامه شهر‌های استان از دهه ۶۰باعث شکل گیری بافت‌های جدید شهری در مجاورت شهر‌ها و جابجایی ساکنان به نواحی جدید شده است.
بر اساس تعریف شورای عالی معماری و شهرسازی، بخشی از شهر که بیش از ۵۰درصد معـابر و کوچه‌های آن عرض کمتر از ۶متر و بیش از ۵۰درصد بنا‌های آن نیز ناپایدار باشد، بافت فرسوده محسوب می‌شود.
رشد جمعیت در دهه گذشته این بافت‌ها را افزایش داده است. جمعیت هرمزگان در ۱۲سال گذشته بیش از ۴برابر شده است که بدنبال آن ساختمان‌های ناایمن و سست نیز گسترش یافته است.
همچنین این بافت‌ها به علت قدیمی بودن بنا‌ها، فرسودگی و ناکارآمدی و نفوذناپذیری معابر آن علاوه بر جلوه ناخوشایندی که به شهر‌ها داده است، خدمات رسانی در مواقع بحران از جمله زلزله، سیل و آتش سوزی را با مشکل مواجه می‌سازند.
به گفته معاون عملیاتی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری بندرعباس انجام عملیات امداد و نجات در زمان بروز حوادث در بافت‌های فرسوده کمتر از ۵۰درصد است.
حسن امینی زاده می‌افزاید: گاهی برای اطفای حریق به پنج حلقه شلنگ ۲۰متری، یعنی حدود صد متر شلنگ نیاز است که سه برابر زمان عادی است.
عبدالحسین ارجمند مدیر بافت فرسوده شهرداری بندرعباس می‌گوید: برخی بافت‌ها حتی در برابر زمین لرزه یک ریشتری هم ریزش می‌کنند.
مسدودشدن راه در زمان زمین لرزه وتنگ بودن معابراز مشکلات امدادرسانی در مواقع خطراست.
علیرضا صفا مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان هم می‌گوید: مسدود شدن راه‌های امدادی موجب از بین رفتن ۷۲ ساعت طلایی در امدادرسانی به مردم می‌شود.
آمبولانس‌های اورژانس نیز مجبورند تا ۱۰۰متر را با برانکارد طی کنند که گاهی همین تاخیر باعث کندی حرکت و حتی مرگ مصدوم منجر می‌شود.
میانگین تراکم خالص جمعیت در هر هکتار بافت فرسوده ۳۷۷نفر است.
۴۰درصد از مساحت هرمزگان بافت فرسوده است.
۹شهر هرمزگان درگیر بافت فرسوده هستند.
بیشترین جمعیت بافت فرسوده در شهر‌های بندرعباس و میناب ساکن هستند.
۴۷درصد از مساحت میناب و ۴۳درصد از مساحت بندرعباس در بافت فرسوده است که جمعیتی جمعیتی افزون بر ۲۶۰هزار نفر است.
۱۵۰هزار نفر ساکن در مسکن مهر بندرعباس نیز باید به آن اضافه کرد که ساختمان‌های آن‌ها استحکام پایینی در برابر زلزله دارد.
ساختمان‌های آموزشی و درمانی نیز از ایمنی پایینی برخوردارند و در برابر زلزله‌های ۶ریشتری فرو میرزند.
بر اساس پایش‌های صورت گرفته در استان ساختمان‌های عمومی و خدمت رسان با وقوع زلزله‌های شدید از دسترس خارج می‌شوند و امکان خدمت رسانی ندارند.
گسل دیگری که در شرق استان را تهدید می‌کند گسل مکران است که در هرمزگان و سیستان و بلوچستان و پاکستان تداوم دارد.
طول گسل مکران بیش از ۶۰۰کیلومتر است و ۱۶روستای شهرستان جاسک، میناب و رودان در حوزه آن قرار دارند.
قرار گرفتن بخشی از این گسل در دریای عمان امکان وقوع سونامی را مطرح کرده است.
سونامی یا آبلرزه یک پدیده جغرافیایی است که به لرزش شدید آب دریا گفته می‌شود که در پی زمین لرزه‌های زیر دریا پدید می‌آید. آبی که به لرزه در آمده به شکل موج‌های عظیم به ساحل می‌رسد و ویرانی به بار می‌آورد.
در صورت وقوع زلزله بالای ۷ریشتری در کف دریا امکان ویرانی در شعاع ۱۰۰کیلومتری ساحل وجود دارد.
گسل مکران فعلا آرام است و ممکن است به هر دلیلی از خواب بیدار شود.
رئیس مرکز پیش بینی و هشدار مخاطرات دریایی موسسه ملی اقیانوس شناسی می‌گوید:گسل مکران آخرین بار در سال۱۹۴۵ با زلزله ۸ و دو دهم ریشتر فعال شد طول امواج سونامی ناشی از آن به ۱۲متر هم رسید.
خوش خلق می‌افزاید: دور بازگشت این گسل هر ۷۰سال است.
کارشناسان می‌گوید به علت عمق پایین خلیج فارس احتمال وقوع سونامی در حاشیه این دریا وجود ندارد و تنها امکان سونامی در دریای عمان است.
شهر جاسک به علت همجواری با دریای عمان در خطر جدی سونامی است.
مرکز اقیانوس شناسی کشور از مدت‌ها پیش مانور‌های هشدار سونامی در منطقه برگزار می‌کند. بر اساس این مانور‌ها ساخت موج شکن ها، سرعت عمل در تخلیه منازل و روستا و هماهنگی با کشور‌های اطراف است.
حمزه‌ی نماینده مرکز اقیانوس شناسی در هرمزگان می‌گوید: نخستین مرکز هشدار سونامی در شهرستان چابهار دایر است و نیاز است این سامانه هشدار در سواحل جاسک نیز نصب شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان نیز می‌گوید: مطالعات مناطق ساحلی یا ICZM به منظور حفاظت از این مناطق و ایجادتوسعه پایدار از سه سال پیش آغاز شده است.
علیرضا صفا می‌افزاید: اکنون بیش از ۸۰درصد این مطالعات انجام شده است.
کمبود سامانه‌های زلزله نگاری و شتاب نگار‌ها یکی دیگر از مشکلاتدر استان است که باید توسعه داده شود.
اکنون ۳ مرکز ثبت زلزله در استان فعال است که باید به ۸ مرکز برسد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری می‌گوید: با هدف توسعه شبکه لرزه نگاری و سیستم پاسخ سریع در هنگام وقوع زلزله و وجود گسل‌های فعال در استان هرمزگان باید شتاب نگار‌های نسل چهار و مدرن در استان نصب شود.
دستگاه‌های شتابنگار‌های قدیمی بیشتر برای ثبت زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای بیش از ۳و۴ طراحی شده‌اند؛ ولی دستگاه‌های شتابنگاری جدید قادر هستند حتی زمین‌لرزه‌های یک تا ۲ریشتر و حرکت پوسته‌های زمین را ثبت کنند.
این قابلیت محققان کشور را برای مطالعه بر روی خرد لرزه‌ها و زمین‌لرزه‌های کوچک یاری خواهد کردو از غافلگیری زلزله‌های بزرگ جلوگیری می‌کند.
زلزله‌ها هیچگاه منتظر نمی‌مانند بلکه تنها راه مقابله با آن رعایت اصول فنی در ساختمان سازی است. استانداردی که حتی در ساختمان‌های آموزشی و درمانی از آن چشم پوشی شده است.
شمار زلزله‌های رخ داده در هرمزگان به اندازی رسیده که اکنون مصداق زلزله لنگر انداخته است.