گزارش مکتوب
ثروتهای فراموش شده کندوی عسل
نگاه تک محصولی و بی توجهی زنبورداران استان به محصولات متنوع زنبور عسل، علاوه بر کاهش حجم گردش مالی این صنعت، ایرانیان را از خواص شگفت انگیز تولیدات متنوع کندو محروم کرده است.
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما، بیش از ۲هزار و ۵۰۰سال است که بشر با مشهورترین دسترنج زنبور، یعنی عسل، آشنا شده است؛ محصولی که نه تنها خود به واسطه آنزیم دیاستاز و آنتی بیوتیک هایش، از آلودگی به میکروبها در امان مانده است، بلکه برای مصرف کننده خود نیز به عنوان دارویی شفابخش محسوب میشود؛ همین خاصیت شفابخشی عسل است که آنرا از قرنها پیش مورد توجه کشاورزان و علاقهمندان به پرورش زنبور قرار داده؛ اما آنچه از نگاه تولیدکنندگان این محصول مغفول مانده، توجه به محصولات متنوع زنبور است که تولید انبوه آنها در کنار عسل، میتواند رونقی چشمگیر به بعد اقتصادی آن، و تحولی بنیادین در صنعت تولید داروهای غیر شیمیایی ایجاد کند.
عباسی از زنبورداران با تجربه استان است؛ او میگوید: عسل طبیعی ایران در جهان زبانزد است؛ این مسئله ناشی از اقلیم خاص و شرایط طبیعی ویژه کشورمان است.
او میافزاید: در گذشته نه چندان دور و پیش از آغاز موج ویرانگر مهاجرت از روستا به شهر، بخش عظیمی از روستائیان در کنار کار کشاورزی به پرورش زنبور عسل میپرداختند.
عباسی میگوید: علاوه بر مصرف خوراکی در گذشته از عسل برای از بین بردن پینههای دست و پا استفاده میکردند.
کارگران مشغول کارند
او ما را به زنبورستان خود در بخش مرکزی استان دعوت کرد؛ به اتفاق راهی شدیم و پس از خارج شدن از قم و طی مسیر ۲۲کیلومتری، کم کم صدای وز وز زنبورهایی به گوش میرسید که به قول آقای عباسی دنیای نظاممند و اسرارآمیزشان انسان را به بُهتی عجیب از آیات بی پایان خالق یکتا فرو میبرد.
کرمی از همکاران آقای عباسی میگفت: زنبورهای کارگر که وظیفه جمع آوری شهد گلها را بر عهده دارند، روزانه شهد ۲۰۰تا۳۰۰ گل را میمکند و به کندو میآورند و در واقع سالانه از هر کندو ۲۰تا۴۰ کیلو عسل برداشت میشود.
او میگفت: امروز پرورش زنبور در ایران شرایط مناسبی ندارد؛ در نقاط جنوبی کشور وجود ریزگردها باعث کاهش تولید و مرگ زنبورها میشود؛ در سایر نقاط کشور هم با از بین رفتن فرهنگ کار و گسترش میل به مشاغل دولتی و پشت میز نشینی، تمایل کمتری به پرورش زنبور مشاهده میشود؛ این در حالی است که پرورش زنبور در صورت رعایت اصول علمی، پیشهای بسیار سودآور است؛ هر چند چرخه پرورش زنبور در ایران در سطح کلان از فقدان صنایع تبدیلی و بسته بندی نیز به شدت رنج میبرد و از این رو بازارهای جهانی خود را هر روز از دست میدهد.
افزایش ۲۸درصدی تولید عسل در قم
بر خلاف اوضاع ناجور تولید عسل کشور در چند سال اخیر، امسال حال زنبورداران قمی خوب است.
آقای زلفی گل هم که ده سالیست وارد صنعت زنبورداری شده میگوید: در حال حاضر ۳۰کندوی زنبور عسل دارم که در آینده این تعداد را به ۱۰۰ کندو میرسانم چرا که زنبورداری کار بسیار لذت بخش و پر سودی است.
سرپرست معاونت امور تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی هم میگوید: تعداد کندوها در سال گذشته ۱۹هزار و۳۱۶ بوده که امسال به ۲۴هزار و۹۴۴ رسیده است.
آقای همت همچنین از افزایش ۲۸درصدی میزان تولید عسل در قم خبر داد و گفت: عسلهای معروف قم بیشتر عسل یونجه، گون گز، کنار و آویشن است که امسال میزان تولید آن از ۲۵۴هزار و ۸۲۱کیلوگرمی به ۳۲۶هزار و ۶۱۷کیلوگرم رسیده است.
او با بیان اینکه عسل یونجه قم، مرغوبترین عسل یونجه کشور است میافزاید: کشورهایی از جمله عراق، روسیه و امارات از مشتریان پر و پا قرص عسل قم هستند.
تک محصولی بودن صنعت زنبورداری
محسنی از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه علاوه بر عسل، محصولات مفید دیگری در کندوی عسل تولید میشود میگوید: در کنار تولید عسل، این حشره زرد و پر خاصیت محصولات با ارزش دیگری هم دارد، مثل شهد گل، ژل رویال و زهر زنبور است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری زنبورداران ایران تک محصولی بودن را یکی از مشکلات فعلی صنعت زنبورداران کشور میداند و میگوید: زنبورداران کشور فقط محصول عسل را تولید میکنند و همین موضوع باعث شده فعالیت آنها از نظر اقتصادی با مشکل مواجه شود.
آقای باستانی میگوید: یکی از خواص حضور زنبورهای عسل در طبیعت، افزایش میزان تولید محصولات زراعی و باغی است؛ ارزش اقتصادی گرد افشانی زنبور عسل ۱۰۰برابر ارزش تولیدات مستقیم زنبور است، به همین علت در کشورهای دیگر ارقام بالایی بابت گرد افشانی، به زنبورداران برای استقرار کلونی در مزارع و باغها میدهند؛ او میافزاید: متاسفانه این نوع پرداختها به زنبورداران، هنوز در ایران ما رواج پیدا نکرده است.
او میافزاید: در راستای مدیریت چند محصولی کُلونیهای زنبور عسل، صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور از چند سال گذشته اقدام به برگزاری دورههای آموزشی جهت تولید محصول ژل رویان داشته که هم اکنون شاهد تولید بیش از سه تُن ژل رویال در کشور هستیم.
در این راستا حالا استان قم هم پا به کار شده و برخی زنبوردارانش ژل رویال تولید میکنند، که آقای همت سرپرست معاونت امور تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی میگوید: سهم قم در این زمینه بیش از ۸۲کیلوگرم در کشور است.
او میافزاید: البته این مقدار تولید ژل، نشان از نو پا بودن تولید این محصول در استان ماست و نیازمند تشویق و برنامه ریزی برای افزایش این ماده ارزشمند است.
آقای عباسی زنبوردار در خصوص خواص ژل رویال میگوید: ژل رویال غذای ملکه است که مصرف آن باعث افزایش طول عمر ملکه نسبت به زنبور کارگر میشود به طوری که عمر زنبور کارگر حدود ۴ماه و عمر ملکه ۷سال است.
او میافزاید: ۵۰ماده مختلف در ژل رویال است که بخش زیادی از آن هنوز شناسایی نشده، اما چیزی که میتوان گفت: این است که کسانی که به طور مستمر در یک سال گذشته ژل رویال را مصرف کرده اند از اثرات این ماده بر روی کاهش دردهای عضلانی، رویش مجدد مو و افزایش توان جسمی گزارش داده اند.
زهر شفابخش...
جمع آوری زهر زنبور عسل نیز از دیگر فعالیتهایی است که زنبورداران کشورهای مختلف به آن روی آورده اند که البته در کشور ما توجه چندانی به آن نمیشود.
آقای محسنی میگوید: با توجه به ارزش داروئی این محصول و نیاز جوامع بشری برای درمان بیماریهای روماتیسم و آرتروز و بسیاری از بیماریهای دیگر، روشهای مختلفی در جهان برای تهیه زهر زنبور عسل ارائه شده است.
او میافزاید: پیشرفت جوامع بشری و لزوم تولید انبوه این فرآورده با ارزش و همچنین بالا بودن ارزش اقتصادی زهر، دست اندرکاران رشته زنبورداری را برآن داشت تا به روشهای مناسب و بدون آسیب دیدن کلونیهای زنبور عسل اقدام به تولید دستگاههای زهر گیری نمایند، تا جایی که استفاده از شوک الکتریکی از سال ۱۹۵۲ برای زهر گیری معمول شد.
دکتر باقری از داروسازان با تجربه قم میگوید: با کشف داروهای جدید شیمیایی خصوصا استروییدها استفاده از زنبور درمانی به تدریج میرفت تا به بوته فراموشی سپرده شود، اما بروز عوارض جانبی شدید این داروها و نیز مقاومت داروئی بیماران مورد درمان با ترکیبات شیمیایی، محققان را بر آن داشت تا بار دیگر با استفاده از تجربههای گذشتگان و به روش علمی به بررسی اثرات درمانی زهر زنبور عسل پرداخته و روش درمانی موثری به کار برند.
او میافزاید: هم اکنون در اقصی نقاط دنیا مراکز و انجمنهای زنبور درمانی به وجود آمده که مبادرت به درمان بیماران خود با استفاده از نیش زنبور عسل و یا فرآوردههای دارویی آن مینمایند که مشهورترین داروهایی که تا حال تولید و عرضه شده اند پماد Forapin و Apizartron درآلمان، پماد Virapin در چکسلواکی، آمپول Apicisan در آمریکا و قرصهای Apifor در روسیه است که همگی به تایید سازمان بهداشت کشورهای مربوطه رسیده اند.
او میگوید: از آنجایی که محصولات دارویی حاصل از زنبور عسل از قیمت بسیار بالایی برخوردار هستند در اکثر کشورها سعی بر این شده است که زهر به طور انبوه جمع آوری شود و داروها با قیمت پایینتر تولید شوند که تمام بیماران بتوانند از این داروها استفاده کنند.
ایران در تولید عسل جزو ده کشور برتر دنیاست، اما تک محصولی بودن این صنعت در کشور، در سالهای گذشته جایگاه کشور را در دنیا با چالشی جدی روبرو کرده است؛ فراهم کردن زمینهها و تشویق زنبورداران به استفاده بهینه از محصولات و تولیدات متنوع زنبور عسل میتواند علاوه بر افزایش حجم گردش مالی و ارزش افزوده این تجارت پُرسود، زمینه را برای کاهش استفاده از داروهای شیمیایی و تحولی شگرف در صنعت داروسازی کشور فراهم کند؛ این اقدامات، با وجود ظرفیتهای سرشار داخلی، میتواند ایران را همانند عسل، جزو برترینهای تولید محصولاتی از جمله ژل رویال، زهر، گرده گل و دیگر تولیدات شگفت انگیز زنبور قرار دهد.
حاجی احمدی _ خبرگزاری صداوسیما _ قم