اختلافات فزاینده واشنگتن و آنکارا درباره کردهای مسلح سوریه

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما، با آغاز بحران سوریه در سال 2011 ،آمریکا به عنوان سردمدار اجراي پروژه براندازي دولت سوريه بعنوان يکي از ستون هاي اصلي محور مقاومت ، تلاش خود را بر ارائه کمک های همه جانبه به گروههای مسلح تروریستی متمرکز کرد امااکنون با کمترین میزان تاثیر گذاری بر تحولات سوریه و یا تغییر موازنه قدرت به نفع گروههای تروریستی مواجه شده است. از سوی دیگر واشنگتن از اواسط سال 2014 به بهانه مبارزه با گروه تروریستی داعش ، اقدام به ایجاد ائتلاف بین المللی به اصطلاح ضد داعش کردکه البته عملیات  هوایی آن با تلفات غیرنظامی بسیاری همراه بوده است.در مرحله بعد نیروهای آمریکایی در مناطق شمال و شمال شرقی سوریه حضور یافتند. هم‌اکنون واشنگتن حدود دو هزار نیرو در سوریه دارد که بیشتر آنها نیروهای عملیاتی ویژه هستند و با مسلحين کرد موسوم به ی پ گ YPG و شبه‌نظامیان عرب و کرد موسوم به نیروهای دمکراتیک سوریهSDF  همکاری می‌کنند. هزینه های گزاف اداره و حفظ این نیروها و از همه مهمتر رویکرد دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای کاهش تعهدات نظامی آمریکا و سپردن  آن به متحدان منطقه ای، باعث شد تا ترامپ در تصمیمی غیر منتظره در28 آذر 1397( 19 دسامبر2018) اعلام کند که نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج می کند. رئیس جمهور آمریکا با اعلام پیروزی در برابر گروه تروریستی داعش، مدعی شد که دیگر دلیلی برای باقی ماندن در سوریه نمی‌بیند.به رغم پافشاری ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه ، وی ناچار به تجدید نظر در این زمینه شده است.در این راستا مقامات دولت آمریکا اعلام کردند ترامپ با دادن فرصت ۴ ماهه برای خروج نظامیان آمریکایی از سوریه، موافقت کرد.این در حالی است که ترامپ در فرمان اولیه‌اش از فرماندهان ارتش آمریکا خواسته بود فورا و ظرف مدت ۳۰ روز همه نظامیان این کشور را از سوریه خارج کنند. این مساله نشان می دهد که ترامپ هیچ گونه فهم درست و مبتنی بر واقعیات میدانی از وضعیت نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه و نیز نیروهای متحد آن یعنی شبه نظامیان کرد و نیروهای دموکراتیک سوریه ندارد. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه در اظهاراتی تاکید کرده که "فشار جدی" روی رئیس‌جمهور آمریکا برای خارج نکردن نیروهای این کشور از سوریه وجود دارد.از دیدگاه منتقدان، تصمیم ترامپ برای خارج کردن نیرو‌های نظامی آمریکایی از سوریه ،عقب‌گردی کامل است که بدون بررسی و در نظر گرفتن ریسک‌های احتمالی اتخاذ شده و تبعات جدی برای واشنگتن و متحدان منطقه ای آن خواهد داشت.

گستره اختلافات امريکا و ترکيه

روابط آمریکا و ترکیه پس از کودتای نافرجام ژوئیه 2016 و متهم شدن واشنگتن به مشارکت  در این اقدام از سوی اردوغان رئیس جمهور ترکیه همواره پرنوسان و دستخوش تنش بوده است. از جمله اختلافات این دو عضو ناتو، امتناع واشنگتن از استرداد فتح الله گولن مخالف سرشناس ترک که در ایالت پنسیلوانیا به سر می برد ،  مخالفت شدید آمریکا با خرید سامانه موشکی اس 400 توسط ترکیه از روسیه و نیز دیدگاههای متضاد آمریکا و ترکیه در باره کردهای سوریه است. واشنگتن به کردهایی سوریه و به ویژه شبه نظامیان موسوم به یگان های مدافع خلق (ی پ گ) به عنوان شرکای خود در مبارزه با داعش می نگرد ، در حالی که از دیدگاه آنکارا ، آنها حامیان نزدیک حزب کارگران کردستان ترکیه ( پ ک ک) محسوب می شوند. پس از اعلام تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، برخی تحلیلگران آمریکایی، این اقدام را در راستای جلب رضایت ترکیه تلقی کردند.زیرا اردوغان رئیس جمهور ترکیه تهدید کرده بود که به زودی به مناطق تحت کنترل کردها در سوریه حمله خواهد کرد که این اقدام می توانست نیروهای آمریکایی مستقر در شرق فرات را به خطر بیندازد. علاوه بر این، واشنگتن در صدد منصرف کردن ترکیه از خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه بود و پس از اعلام تصمیم آمریکا ، ترامپ روز 30 آذر در مذاکره تلفنی با اردوغان پیشنهاد فروش سامانه موشکی پاتریوت در معامله ای 5 /3 میلیارد دلاری به ترکیه را مطرح کرد.

تصمیم ترامپ با استقبال ترکیه به عنوان یکی از بازیگران عرصه سوریه مواجه شد.در واقع هشدارهای مکرر اردوغان در باره عملیات آتی ارتش ترکیه و متحدان آن در شرق فرات علیه کردها و نیز قول وی به ترامپ در زمینه ادامه مبارزه با داعش از جمله عوامل ترغیب ترامپ در زمینه اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه بود. دو تحلیلگر آمریکایی به نام های "جان آلترمن" و "ویل تودمن" این اقدام ترامپ را در راستای جلب رضایت ترکیه تلقی کردند.

سر خوردگی شبه نظامیان کرد

واشنگتن طی چند سال اخیر با استقرار نیروهای خود در شمال و شمال شرق سوریه با همراهی شبه نظامیان کرد و نیروهای دموکراتیک سوریه مدعی بود که با گروه تروریستی داعش مبارزه می کند . با این حال اعلام خروج نظامیان آمریکایی از سوریه به منزله شوکی برای متحدان "کرد" واشنگتن بود. آنها ناچار شدند تا برای جلوگیری از تهدید حمله ترکیه به مناطق شرق فرات از ارتش سوریه بخواهند تا در برخی مناطق تحت سیطره کردها از جمله شهر منبج و اطراف آن مستقر شود. روزنامه نیویورک تایمز در سرمقاله روز 19 دسامبر خود نوشت: با خروج آمریکا از سوریه، یکی از بزرگترین بازنده ها، نیروهای کرد خواهند بود. به عقیده "دیوید هندریکسون" تحلیلگر سیاسی نیز ، ترامپ با تصمیمی که برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه گرفت ،به طرح نومحافظه کاران برای استفاده از کردها به عنوان اهرمی علیه ترکیه و ایران لطمه زد.

ادامه حمایت از کردها از خواسته های متحدان اروپایی واشنگتن نیز بشمار می آید. در این راستا ، امانـوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه پس از اعلام تصمیم ترامپ، بر لزوم حفظ نیروهای متحد ائتـلاف در سوریه به ویژه نیروهای کرد تاکیـد کرد.

هشدارهای واشنگتن

به رغم اعلام خروج نظامیان آمریکایی از سوریه  ، با این حال این مساله  به مفهوم آزاد گذاشتن دست ترکیه در شمال سوریه نیست. به همین دلیل در جریان سفر جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا به آنکارا در 18 دی، وی پس از رایزنی با همتای ترک خود صراحتا هشدار داد که که آمریکا با هرگونه سوءرفتار نیروهای ترک با متحدان کرد آمریکا در سوریه، مخالفت می کند. بولتون خروج نیروهای نظامی آمریکا را از سوریه منوط به شکست کامل داعش و تضمین ترکیه در باره امنیت کردهای سوریه دانست.این هشدار ناخشنودی شدید مقامات ارشد ترکیه را به همراه داشت و در این راستا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، به بهانه هماهنگ نشدن از قبل ، از دیدار با بولتون خودداری کرد.در واقع اردوغان با این اقدام  مي خواست ، نارضایتی خود را از موضع جانبدارانه واشنگتن از کردها نشان داد. وی با شرایط مطرح شده از سوی بولتون در باره خروج نیروهای آمریکایی از سوریه از جمله تعرض نکردن به کردها مخالفت و خاطرنشان کرد که بولتون "اشتباه بزرگی" را مرتکب شده است. با این حال آمریکا تلاش کرده تا پای روسیه را نیز به مساله کردهای سوریه بکشاند. در این راستا بولتون در 21 دی از تمایل ایالات متحده برای گفت وگو با مقام‌های روسیه به منظور حمایت از متحدان کرد واشنگتن در سوریه، پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور خبر داد.

این در حالی است که رئیس جمهور آمریکا آشکارا از موضع اولیه خود در باره کردهای سوریه عقب نشینی کرده است. ترامپ در 2 ژانویه در کاخ سفید اظهار داشت:، حتی با وجود خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه، بازهم از کُردهای سوری محافظت خواهد شد.بدین ترتیب در حالی که وی قبلا با اعلام پیروزی بر داعش مدعی بود که دیگر دلیلی برای ادامه حضور نیروهای آمریکایی در سوریه نمی بیند، اکنون بر لزوم انجام وظیفه دیگری یعنی حمایت از کردهای سوریه تاکید می کند. با سفر بولتون به ترکیه و هشدار صریح وی به مقامات ارشد ترک در باره هر گونه اقدام خشونت آمیز علیه کردها ، واشنگتن می خواهد تعهد خود به متحدانش در منطقه را یادآوری کند .

تهدید شدید ترامپ

رئیس جمهور آمریکا پس از اعلام تصمیم ناگهانی خود در باره خروج نظامیان آمریکایی از سوریه که بدون در نظر گرفتن سرنوشت نیروهای متحد واشنگتن در شمال سوریه یعنی شبه نظامیان کرد و نیروهای دموکراتیک سوریه در مقابل تهاجم احتمالی ترکیه به مناطق شرق فرات صورت گرفت، تحت تاثیر نظرات مقامات ارشد تیم امنیتی خود موضع سختی در این زمینه اتخاذ کرده است.ترامپ روز 24 دی (14 ژانویه) در پیامی توئیتری با اشاره به تهدید آنکارا مبنی بر حمله به گروه های کرد در شمال سوریه اظهار داشت که ترکیه نباید به کردها حمله کند. رئیس جمهوری آمریکا تهدید کرد در صورتی که ترکیه به گروه های کرد در سوریه حمله کند، واشنگتن اقتصاد ترکیه را نابود می کند.ترامپ در عین حال از کردها خواسته‌ است ترکیه را تحریک نکنند و تاکید کرد که یک منطقه حائل ۲۰ مایلی (۳۰ کیلومتری) شکل خواهد گرفت. این تهدید بی سابقه ترامپ واکنش شدید ترکها را به همراه داشته است. "ابراهیم کالین" سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در واکنش به توئیت ترامپ گفت: مساوی دانستن کردهای سوریه با شبه نظامیان کرد "اشتباهی مهلک" خواهد بود. انتظار داریم آمریکا به شراکت استراتژیک ما احترام بگذارد. کالین خطاب به ترامپ گفت: تروریست‌ها نباید هم‌پیمان و شرکای تو باشند.

به نظر می رسد هشدار شدید رئیس جمهوری آمریکا به آنکارا پس از بی نتیجه ماندن مذاکرات هفته گذشته "جان بولتون"، مشاور امنیت ملی با مقامات ارشد ترک مبنی بر تضمین ترکها برای حمله نکردن به شبه نظامیان کرد موسوم به یگانهای مدافع خلق (ی پ گ ) صورت گرفته است.ترکیه بارها تاکید کرده است که شبه نظامیان کرد سوریه ارتباط مستقیم با حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) داشته و تسلیحات و تجهیزاتی که آمریکا در اختیار آنها برای مبارزه با داعش گذاشته را در اختیار "پ ک ک "قرار می دهند و بدین ترتیب امنیت ملی ترکیه به مخاطره افتاده است. به گفته ابراهیم کالین: هیچ فرقی بین حزب کارگران کردستان و داعش نیست.

جمع بندی

به نظر می رسد با تهدید بی سابقه ترامپ علیه آنکارا، روابط آمریکا و ترکیه وارد مرحله بحرانی جدیدی خواهد شد. هر چند آنکارا ابتدا از تصمیم غافلگیرانه ترامپ در باره  خروج نظامیان آمریکایی از سوریه ابراز خشنودی و اعلام کرد که خلأ ناشی از خروج آمریکا را برای نابود کردن عناصر باقیمانده از داعش در سوریه پر خواهد کرد، اما شروط جدید آمریکا برای این اقدام خشم ترک‌ها را برانگیخته است. بدین معنا که دونالد ترامپ قبلا با اعلام پیروزی بر داعش مدعی بود دیگر دلیلی برای ادامه حضور نیروهای آمریکایی در سوریه نمی‌بیند، اکنون بر لزوم انجام وظیفه‌ای دیگر یعنی حمایت از شبه‌نظامیان کرد سوری تاکید می‌کند.در واقع، دولت ترکیه با یک ابهام استراتژیک در زمینه خروج آمریکا از سوریه روبه‌رو شده و در یافته که اعلام خروج آمریکا از سوریه ، حتی اگر منجر به خروج نظامیان این کشور از سوریه شود اما ، به معنای تغییر خطوط کلی سیاست واشنگتن در قبال سوریه از جمله حمایت از کردهای شمال سوریه نخواهد شد. بدین ترتیب ترکها در پیگیری اهداف خود از جمله  اجرای عملیات نظامی برای نابودي شبه نظامیان کرد در شرق فرات با ممانعت جدي آمریکا مواجه خواهند شد.ضمن اینکه  با توجه به مخالفتهای فزاینده و مطرح شدن پیامدهای منفی اجرای طرح خروج نیروهای آمریکایی از سوریه توسط مخالفان این امر ، اکنون شواهد حاکی از آن است که آمریکا قصد عقب نشینی کامل از سوریه را ندارد. واز جمله پایگاه نظامی خود در منطقه التنف در مثلث مرزی سوریه ، عراق و اردن را کماکان حفظ خواهد نمود./

دکتر سید رضا میرطاهر کارشناس مسائل سياسي