گردشگری کیش در هاله‌ای از روزمرگی؛ زنگ‌ها برای که به صدا درآمده؟

به گزارش خبرگزاري صداوسيما مركز كيش، توسعه پرشتاب جزیره مرجانی از دوران سازندگی آغاز شد، دوره ای که در آن به  توسعة مهمترین نیازهای زیرساختی این جزیره، یعنی آب و برق گذشت.

اواخر دهه هفتاد و آغاز دهه 80 به زعم بسیاری از کارشناسان و ساکنان قدیمی کیش  دوران طلایی جزیره در همین دوره قرار داشت چرا که سفر به جزیره کیش هم تفریح بود و هم درآمدزایی. بسیاری از شهروندان با ارائه کارت هایی تحت عنوان "برگ سبز" می توانستند با خود کالا به کشور وارد کنند.

از اواسط دهه 80 تاکنون را هم باید دوران روزمرگی کیش دانست چرا که به نظر می رسد برنامه ریزی های کوتاه مدت مسئولان در کنار تکراری شدن جاذبه های آن، رنگ و بوی تازگی را از جزیره دور کرده و در کنار گران شدن سفر به قلب خلیج فارس، کم کم زنگ خطر فراموشیِ کیش برای مسوولان و فعالان گردشگری جزیره به صدا در آمده است.
 
حال و روز گردشگری ایران و کیش

مجموع گردشگرانی که از ابتدای امسال تا پایان مهر 97 به ایران سفر کرده‌اند به بیش از چهار میلیون و 730 هزار نفر رسیده است. این آماری است که سازمان گردشگری اعلام کرده و در این بین جزیره کیش هم یکی از مقاصد گردشگری بوده است. اما به اذعان این سازمان، جزیره کیش بیشتر میزبان گردشگران داخلی بوده چرا که تغییرات پر دامنه نرخ ارز آمار سفرهای داخلی را افزایش داده است.
علیرضا قائدیان معاون سابق گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش هم در پایان جشنواره تابستانی کیش اعلام کرد: از ابتدای سال تاکنون در کیش، با افزایش بین 8 تا 10 درصدی حضور گردشگران و افزایش 4 و نیم درصدی سطح اشغال هتل ها روبرو بوده ایم .
 آمار گردشگری هر چه قدر هم که باشد با گشتی در بازار ها و صحبت با مردم و گردشگران می توان به خوبی فهمید که حال و روز گردشگری کیش خوب نیست. جزیره ای که قرار بود و هست که یکی از رقبای اصلی مولتی میلیاردرهای کشورهای همسایه باشد، حالا در رقابت با دیگر رقبا حتی رقبایِ گردشگریِ داخلی، هم گوی سبقت را تحویل داده و هم به خوابی نیمه عمیق فرو رفته است.
 
 
طرح توسعه کیش چه می گوید؟

برای فهمیدن ماموریت ها و اهدافی که برای جزیره کیش به ویژه در حوزه گردشگری در نظر گرفته شده است کافی است به این میثاق نامه در پایگاه سازمان منطقه آزاد کیش نگاهی بیندازیم. جایی که در ان در خصوص راهبردها و اهداف  جزیره اشاره ای دقیق شده است.
در طرح جامعه توسعه کیش، جزیره به عنوان مقصدِ گردشگريِ با كيفيت و ممتاز براي مسافران سرزمين اصلي یعنی ايران، مقصد گردشگري برتر منطقه اي در خليج فارس و خاورميانه و از همه مهمتر مقصد گردشگري بين المللي در بين مسلمانان جهان معرفی شده است.

تبدیل کیش به  مقصدي براي ورزش، انواع فعاليت ها و گذران تعطيلات، كانوني براي برپايي كنفرانس ها، كنگره ها، نمايشگاه ها و ديگر رويدادها در شمال خليج فارس،  مقصدي فعال در سرتاسر سال با تركيبي مطلوب از گردشگران و صاحبان كسب و كار و تجارت، بهشتي براي خانواده ها و كودكان و در نهایت مقصدي براي برگزاري مراسم، جشنواره ها و  ملاقات ها، از مهمترین ماموریت های کیش در حوزه گردشگری است.
حالا سوال اساسی اینجاست: جزیره ای که بیش از هر منطقه ای در کشور مدعی توسعه است، تا چه میزان توانسته است در ماموریت های خود موفق شود؟ آیا کیش توانسته است جایگاهی ویژه در بین گردشگران داخلی به عنوان اولین انتخابِ مقصدِ سفر، پیدا کند؟ برای پاسخ به این سوالات باید به تشریح و بیان شش مولفه تاثیر گذار در رونق یا رکود گردشگری کیش اشاره کرد.
 
جاذبه های قدیمی و تکراری کیش

جزیره کیش با توجه به دارا بودن مزیت های نسبی نسبت به سایر مقاصد گردشگری دیگر همچون، شرایط اقلیمی خاص، جاذبه های طبیعی، جاذبه های مصنوعی، تاریخ و تمدن کهن، آثار باستانی، معماری و صنایع دستی، شایسته تبدیل شدن به قطب گردشگری آسیا و جهان است. این ادعایی بزرگ نیست اما تاریخ و سرعت پیشرفت و توسعه کیش در جایی از تاریخِ همین حوالی، گم شده است.
اگر روزگاری بهانه های سفر به جزیره کیش، دیدن پارک دلفین ها، بازارهای متنوع و کالاهای باکیفیت ارزان قیمت، سواحل بکر و دست نخورده، تماشای غروب خورشید در کنار کشتی یونانی و بالاخره تماشای کنسرت ها، بود، حالا باید به این نکته توجه کرد که در همه نقاط گردشگری ایران، هم می توان پیست دوچرخه سواری، بازار، پارک دلفین و کنسرت پیدا کرد و هم می توان با نرخ های مناسب به تفریح و خرید پرداخت.
مرتضی و همسرش از گردشگرانی بودند که از مشهد برای مسافرت به جزیره آمده و چند روزی بود که در کیش حضور داشتند.

انها را در کنار ساحل اسکله تفریحی دیدم، وقتی از او در خصوص علت سفرش به جزیره پرسیدم، تفریح و گذران ماه عسل را مطرح و البته به نکته مهمی هم اشاره کرد.
مرتضی با بیان اینکه چندباری است که به کیش آمده، علت سفرش را اصرار همسرش عنوان کرد و گفت: اگر اصرار همسرم نبود، شاید مکان دیگری را برای سفر انتخاب می کردیم.
وقتی بیشتر کنجکاوی کردم به قول خودش خیلی رک و روراست گفت: تفریحات کیش خوب است اما نه برای کسی که بار دوم به جزیره بیاید. این تفریحات قدیمی اند و الان در اکثر شهر ها وجود دارد.
زهرا همسر مرتضی که اولین بار بود  به کیش می آمد نکته دیگری را بیان کرد.

او گفت: سفر به کیش در شش ماهه دوم سال به دلیل آب و هوای مطبوعی که دارد لذت بخش است و این هم موهبتی خدادادی است.

مسئولان باید علاوه بر ساخت و برنامه ریزی برای تفریحات جدید، سفر به جزیره را هم ارزان کنند.

اگرچه در سال های گذشته کلنگ بسیاری از طرح های گردشگری همچون مرکز بزرگ شهربازی و تفریحات کیش به زمین زده شده است اما با تغییرات مداوم مسئولان و برنامه ریزی های متفاوت، سرعت نهایی کردن این طرح ها کند شده است.
اصلاح طرح جامع گردشگری کیش یکی از الزامات اصلی برنامه های آینده جزیره کیش است.

موضوعی که محمد ابراهیم انصاری لاری، مدیرعامل پیشین سازمان منطقه کیش آن را تایید کرد و احیای گردشگری کیش را نیازمند تنوع در جاذبه های گردشگری، تغییر شیوه های گزینش سرمایه گذاران و ارائه بسته های حمایتی به ان ها عنوان کرده بود.
 
تغییرات سریع مدیریت کلان کیش

بسیاری از طرح های توسعه ای در هر نقطه از جهان، برای به سرانجام رسیدن نیازمند دو مولفه مهم اند: مدیریت با ثبات و برنامه های چشم انداز طولانی مدت.

از سال 1372 تا کنون ده مدیرعامل وارد منطقه آزاد کیش شده اند که به صورت میانگین عمر مدیریت هر کدام ازآنها دو سال و نیم بوده است.

مدتی که برای مدیریت و توسعه طرح های کلان زمان بسیار کمی است و جزء طرح های  کوتاه مدت نمی تواند دستاورد دیگری با خود به همراه داشته باشد.
نماینده مردم غرب هرمزگان در مجلس شورای اسلامی که سخنگوی کمیسیون مناطق ازاد مجلس هم هست، در روز تودیع و معارفه  مدیران قدیم و جدید سازمان منطقه ازاد کیش که غلامحسین مظفری به عنوان مدیرعامل جدید سازمان منطقه آزاد کیش معرفی شد، با تاکید بر اینکه در مجلس به دنبال طرح موضوع کم بودن سن مدیریت در مناطق ازاد هستیم گفت: به نظر می رسد برای رونق و توسعه پایدار مناطق آزاد نیازمند مدیرانی باثبات تر هستیم تا حول یک مسیر توسعه ثابت که با روی کار آمدن هر مدیریتی خدشه ای بر ادامه مسیر ان وارد نشود و روند رو به رشد و پیگیری طرح های قبلی ادامه یابد.
شریفی این را هم اضافه کرد که پیشنهادش برای حداقل مدت زمان مدیریت کلان به ویژه در جزیره کیش، هشت سال است تا از این رهگذر و در سایه یک سیستم نظارتی قوی، بتوانیم مناطق آزاد را در نقش واقعی با ماموریت های واقعی تر ببینیم.
به هر حال به نظر می رسد بیش از افزایش سن مدیریت در مناطق آزاد برای ثبات در رونق گردشگری منطقه، باید برنامه هایی کلان تر طرح ریزی شود که در هر تغییر مدیریتی، مسیر حرکت متوقف نشود.
 
کیش مقصد گردشگری ارزان یا گران؟

در سایه تغییرات مداوم نرخ ارز، نرخ های متنوع بلیط هواپیما و بالاخره افزایش قیمت کالاهای اساسی در جزیره کیش تنها یک موضوع مهم پررنگ می شود و آن هم اینکه آیا سفر به جزیره کیش برای خانوارهای ایرانی به صرفه هست یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال راهی فرودگاه بین المللی کیش شدم. محسن، مهندس عمرانی بود که سال ها است ساکن جزیره است و وقتی از او در خصوص قیمت پرواز سوال کردم گفت: الان دو روز است که بازگشت خود به کیش را به تاخیر انداخته تا بتواند بلیط ارزانتری پیدا کند.

هفت میلیون ریال هزینه بلیطی بود که این شهروند جزیره کیش در بهترین حالت توانسته تهیه کند و راهی جزیره شود.
محسن می گوید چاره ای نبود باید بازمیگشتم و اعتباری هم به کاهش قیمت ها نبود و این نرخ ها لحظه ای جا به جا می شد.
وارد سالن انتظار فرودگاه که شدم مسافرانی را دیدم که به علت تاخیر دو ساعته پروازشان ناراحت و تقریبا عصبانی در حال گفتگو با یکدیگر بودند.

سهیل در پاسخ به سوال من بیش از آنکه ناراحت از تاخیر پرواز باشد از قیمت های نجومی بازگشت به تهران می گفت. او که بلیط 750 هزار تومانی تهیه کرده بود از این تعجب داشت که به فاصله دو ساعت پس از خرید بلیط خود، همکارش در همین مسیر و با همان کلاس پروازی، بلیطی نزدیک به یک میلیون تومان تهیه کرده بود. 
اگرچه نرخ سفر به جزیره کیش آخر هفته ها و در ایام تعطیل با افزایش زیادی روبرو می شود اما چند ماهی است که  قیمت بلیط به مقصد یا از مبدا کیش، با روند غیر منطقی روبرو شده و همین یکی از دلایل اصلی کاهش مسافران و گردشگران به جزیره است.
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی کشور در آخرین اظهار نظر خود در خصوص برنامه ریزی برای کاهش قیمت بلیط های هواپیما در مسیر های مختلف اعلام کرده: طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته سقف نرخ پرواز  تهران ـ اصفهان 290 هزار تومان، تهران ـ‌ شیراز 380 هزار تومان، تهران ـ مشهد 390 هزار تومان، تهران ـ کیش 510 هزار تومان و تهران ـ بندرعباس 540 هزار تومان تعیین شده است.
مقصود اسعدی افزود: این نرخ‌ها سقف مجاز قیمت بلیت پروازها به شمار می‌رود و در صورت عدم کشش بازار و تصمیم گیری شرکت‌های هواپیمایی امکان پایین آمدن آن نیز وجود دارد، اما قطعا هیچ شرکتی اجازه نخواهد داشت که بیشتر از این قیمت بلیت فروشی کند.
اینکه چرا در شرکت هواپیمایی کیش که مربوط به خود منطقه آزاد کیش است، نظارت مسمترتری بر چارترکنندگان نمی کنند و یا چرا سهم بیشتری از بلیط های مسیرهای پروازی خود را به صورت مستقیم در پایگاه اینترنتی خود به فروش نمی رساند هم موضوعی است که جای تامل دارد.
قائدیان معاون وقت گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش هم بارها اعلام کرده گردشگرانی که بلیط های گران تر از نرخ های مصوب اعلامی از سوی شرکت هواپیمایی کیش خریداری می کنند، می توانند مستندات خود را در همین پایگاه اینترنتی ارائه دهند و خسارت خود را بازگیرند، اما باز هم سوال اصلی اینجاست که چرا جلوی تخلف از زمان ارائه در شرکت های چارترکننده، گرفته نمی شود؟
در کنار قیمت بلیط هواپیما افزایش نرخ کالاهای اساسی، نرخ تفریحات جزیره کیش و هتل هایی که در سایه اعلام عدم افزایش قیمت،  قیمت های نجومی در مقابل گردشگران می گذارند هم، همگی دست به دست هم داده تا پدیده گردشگریِ "سفر برای یکبار" به الگوی قالبی اذهان سفردوستان و گردشگران در سفر به جزیره کیش تبدیل شود.
 
توجه کمرنگ  به گردشگری تخصصی در جزیره کیش

بارش باران و برف، آلودگی هوا و سرمای شدید در نیمه دوم سال، جزیره کیش را با آب و هوای خوش، گرم و لذت بخش به یکی از گزینه های سفر تبدیل می کند. بسیاری از مسئولان گردشگری کیش در دوره های مختلف همیشه نگرانی و دغدغه ای برای حضور گردشگران در این وقت از سال نداشته اند و در واقع اگر مسافری هم به کیش امده، بیشتر به دلیل جذابیت های محیط طبیعی کیش بوده است.
شش ماهه نخست سال اما حکایتی عجیب و سخت دارد و مسئولان و متفکران گردشگری کیش را در بوته آزمایش قرار می دهد. اینکه بتوان در زمانی که هوا رو به گرمی می رود هم با برنامه ریزی های دقیق و حساب شده پای مسافران را به جزیره باز کرد.
شاید برگزاری جشنواره های تابستانی در کیش یکی از راه حل هایی بوده که تاکنون  ارائه شده است.

اما به اذعان کارشناسان، فعالان اقتصادی و ساکنان جزیره کیش به جز  سه چهار سال ابتدایی برگزاری جشنواره های تابستانی، در دیگر سال ها و به دلیل تکرار برنامه های تکراری، گرانی سفر به کیش و نبود جذابیت های گردشگری نو، تاکنون جشنواره های تابستانی نتوانسته  کمک بزرگی به حضور گردشگر در جزیره که در واقع نبض حیات اقتصاد کیش در گروی همین حضور است، ایفا کند.
"گردشگری تخصصی" که بیش از یک دهه است جای خود را در ادبیات گردشگری جهانی باز کرده است اما انگار در ایران به فراموشی سپرده شده  و در کیش هم در خوابی نیمه عمیق به سر می برد. گردشگری تخصصی در معنای عام ان به معنای حضور گردشگران در یک منطقه به جز دلیل تفریحی است.

برگزاری همایش های تخصصی، نمایشگاه های متنوع تر،  تکمیل زیر ساخت های ورزشی جزیره برای میزبانی بیشتر از رویدادهای ورزشی ملی  و بین المللی در کنار برگزاری اردوهای متعدد، توجه ویژه به استعدادهای طبیعی کیش همچون ساحل و دریا برای راه اندازی رقابت های ملی و بین المللی ابی و ساحلی، بهره گیری از توان راه اندازی بانک ها و بورس بین المللی، تکمیل زیر ساخت های بندری برای پهلوگیری کشتی های اقیانوس پیما و تبدیل کیش به کارگو سنتر منطقه، توسعه گردشگری سلامت و اهتمام جدی به ان و بالاخره توجه ویژه به مقوله آموزش و پرورش بین المللی در مدارس و دانشگاه های جزیره از مهمترین رویکردهای گردشگری تخصصی است که باید به آن ها توجه شود.
 
تقویم گردشگری کیش، راه حلی مقدماتی برای تکمیل گردشگری تخصصی

تقویم گردشگری کیش اواخر پاییز سال 95 بود که توسط محمد محب خدایی معاون وقت گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش برای جبران خلاهای حضور گردشگری در کیش، معرفی و رونمایی شد.

محب خدایی با اعلام تدوین تقویم گردشگری برای تمام ایام سال در جزیره کیش، اعلام کرده بود: گردشگری تفریحی در ایام عید نوروز و تابستان رونق دارد ولی برای توازن میزان ورود گردشگر به جزیره کیش، این تقویم گردشگری طراحی شده تا بتوانیم با برنامه ریزی منسجم گردشگران تخصصی را به جزیره بکشانیم.
معاون وقت گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش با نقد برنامه ریزی های گردشگری کیش بر پایه گردشگری تفریحی لزوم توجه به مناسبت های مختلف شمسی، قمری و میلادی را یکی از مهمترین راهبردهای افزایش ورود گردشگران به کیش دانسته بود که طراحی تقویم گردشگری کیش بر همین مبنا است.
شاید این طرح در ابتدا کمی خام و ابتدایی به نظر می رسید اما می توانست منجر به حرکتی منسجم و تاثیر گذار در ورود و جذب گردشگر به کیش داشته باشد.

این طرح هم اگرچه به دلیل تغییرات سریع مدیریت ها خیلی زود به فراموشی سپرده شد اما می توان با احیای مجدد و اصلاح نقاط ضعف آن، آن را به عنوان الگویی خوب برای جذب گردشگران تخصصی به کیش تبدیل کرد.
 
تبلیغات ضعیف بین المللی کیش

به دلیل مشکلات سیاسی برخی کشور‌ها با ایران، رسانه هایشان چهره‌ی غیر واقعی از مردم ایران و فضای کلی کشور را منتشر میکنند که می‌طلبد وزارت خارجه در این زمینه تاثیر گذارتر باشد.
متولیان گردشگری کشور و جزیره کیش حداقل با توجه به پتانسیل های خوب کیش در حوزه گردشگری سلامت و گردشگری تفریحی می توانند از طریق مشارکت جدی تر رایزنان فرهنگی ایران در کشور های همسایه و همینطور افزایش و برقراری مسیرهای پروازی مستقیم به کشورهای مختلف، زمینه های حضور گردشگران را در ایران و کیش فراهم کنند.
حضور در رویدادهای متعدد گردشگری کشورهای منطقه، تبلیغات مستقیم و هدفمند در مراکز درمانی و تفریحی، ارائه بسته های حمایتی و ارزان قیمت برای تشویق و سفر به ایران و همچنین ارائه بسته های کوتاه معرفی ایران در مراکز رسانه ای این کشورها می تواند مسیر گردشگری داخلی را رونق ببخشد.
 
سخن آخر

ایران تا پایان سال 1404 براساس سند چشم‌انداز 20 ساله باید میزبان 80 میلیون گردشگر داخلی و 20 میلیون گردشگر ورودی باشد. در نتیجه تا هشت سال آینده باید یکصد میلیون گردشگر در کشور تردد کنند.
در این بین جزیره کیش با ویژ گی ها و پتانسیل های ویژه ای که دارد به خصوص عدم نیاز به روادید برای حضور گردشگران خارجی، وظیفه مهمی برای جذب درصد قابل توجهی از این گردشگران دارد و برای رسیدن به این اهداف، باید به بازبینی و واقع‌نگری در اهداف و برنامه‌های صنعت گردشگری خود، تطابق آن با واقعیت مطلوب آتی این صنعت، پرداختن و تبیین روش‌های کلاسیک و جدید در مطالعات آینده‌پژوهی، برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای کاربردی در خصوص آینده آن و در نهایت اجماع نظر صاحبنظران برسد.

کیش نگینی است که می تواند با برنامه ریزی صحیح و حمایت کاربردی از سرمایه گذاری ها به ویژه ترغیب سرمایه گذاران داخلی، روزگار آشفته این روزهای خود را از صدف غفلت برهاند و به جایگاه اصلی خود که همان " کیش زیبا در قلب خلیج فارس" است ، برسد.

نویسنده: مهدی هوشیار