اوگاندا دروازه ورود به بازار سودمند شرق آفریقا (قسمت دوم)
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما ؛ کشور راهبردی اوگاندا واقع در منطقه شرق آفریقا با دارا بودن ذخائر ارزشمند طبیعی ، اراضی بسیار حاصلخیز ، ثبات قابل ملاحظه سیاسی و رشد اقتصادی مداوم – که طی یک دهه اخیر به 7 درصد بالغ گردیده است - یکی از کشورهای شش گانه هدف جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه مناسبات اقتصادی با قاره آفریقا بشمار می رود . در این نوشتار تلاش می گردد پتانسیل و ظرفیت خاص این کشور در زمینه های مختلف به گونه ای مختصر ، مفید و عملیاتی به عموم مردم و علی الخصوص علاقمندان به فعالیت های اقتصادی با قاره آفریقا واکاوی و معرفی گردد.
آسیب شناسی روابط اقتصادی ایران و اوگاندا :
هرچند از بدو پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بویژه از زمان تصدی قدرت توسط رئیس جمهور فعلی اوگاندا ( آقای یوری موسوینی) در سال 1986 میلادی رویکرد دو کشور همواره در مسیر توسعه مناسبات اقتصادی و بهره گیری از ظرفیت های طرف مقابل بوده است و جمهوری اسلامی ایران برخی کمک های سرمایه ای در اختیار دولت اوگاندا قرار داده است با این حال در نگاهی آسیب شناسانه باید گفت جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه اخیر تا حدود زیادی از این بازار بزرگ چهل میلیون نفری در منطقه راهبردی شرق آفریقا غفلت نموده است . در واقع علیرغم انجام برخی پروژه های عمرانی توسط شرکت های ایرانی در این کشور ، اهداء برخی ماشین آلات و ادوات کشاورزی و اعطای اعتبار به دولت اوگاندا برای خرید کالاهای ایرانی ؛ کشور اوگاندا هیچ گاه به عنوان یکی از اولویت های اصلی ایران در عرصه تجارت خارجی در قاره آفریقا درنظر گرفته نشده و سیاست گذاری مشخصی نیز در قبال این کشور تدوین و طراحی نشده است .
این در حالی است که تاکنون هیات های عالیرتبه زیادی از ایران و اوگاندا به کشورهای مقابل سفر کرده و مذاکرات متعددی در زمینه گسترش روابط اقتصادی فیمابین نیز در قالب برگزاری جلسات کمیسیون مشترک اقتصادی صورت گرفته است . با این حال همان گونه که اشاره شد طرفین و بویژه جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت سیاسی اقتصادی منطقه ای در منطقه خاورمیانه اراده چندانی در عملیاتی نمودن تصمیمات متخذه صورت نداده اند که عمدتا به تغییر روسای جمهور ایران و تفاوت رویکرد آنها در قبال فعالیت اقتصادی با قاره آفریقا بازمی گردد . بخش خصوصی نیز هرچند در دهه های 1380 و 1390 اقدامات مثبتی در ورود به بازار مصرفی اوگاندا انجام داده است با این حال هنوز راه زیادی برای رسیدن به شرایط مطلوب و تراز مثبت تجاری در عرصه اقتصادی بین دو کشور وجود دارد .
نگاهی به تبادل هیات های سیاسی اقتصادی عالی رتبه دو کشور حداقل از ابتدای دهه 1380 نیز هرچند دربرگیرنده توسعه روابط سیاسی دو کشور است با این حال نمایانگر این واقعیت است که سیاست های جمهوری اسلامی ایران در مورد کشور اوگاندا و بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی فراوان این کشور بیشتر اعلامی بوده است تا اعمالی :
سفر وزیر بازرگانی ج.ا.ایران به اوگاندا جهت برپایی اولین اجلاس کمیته مشترک همکاری ها بین دو کشور(1380)
سفر وزیر تعاون ج.ا.ایران به اوگاندا و افتتاح کارخانه تولید ملامین در این کشور(1381)
سفر معاون نخست وزیر و وزیر صنعت و تجارت اوگاندا به تهران(1381)
سفر وزیر مشاور در امور صنعت و تجارت اوگاندا جهت شرکت در بیست و سومین نمایشگاه بین المللی تهران
سفر هیات تجاری ، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به اوگاندا(1381)
سفر وزیر بازرگانی ج.ا.ایران ایران به اوگاندا سال(1382)
سفر جناب آقای سید محمد خاتمی رئیس جمهور ایران به اوگاندا در راس هیات عالی رتبه اقتصادی جهت امضای 4 یادداشت تفاهم همکاری در زمینه های مونتاژ تراکتور، کشت صنعتی ، همکاری های کشاورزی (1383)
سفر هیات تجاری ، اقتصادی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان فارس به اوگاندا (مرداد ماه 1384)
سفر رئیس سازمان توسعه تجارت و هیات تجاری همراه به اوگاندا (سال1386)
سفر هیات تجاری ، اقتصادی سازمان بازرگانی استان سیستان و بلوچستان به اوگاندا (مهر ماه 1387)
سفر رسمی آقای موسوینی رئیس جمهور اوگاندا به تهران (اردیبهشت 1388)
سفر دکتر احمدی نژاد رئیس جمهور ایران به همراه هیات عالیرتبه سیاسی و اقتصادی به اوگاندا (اردیبهشت 1389)
حضور رئیس مجلس و معاون رئیس جمهور اوگاندا در اجلاس بین المجالس در تهران و گفتگو با مقامات بلندپایه ایران (1392)
سفر دکتر ظریف وزیر امور خارجه ج.ا.ایران و هیات همراه اقتصادی به اوگاندا و امضاء یادداشت تفاهم همکاری های دو جانبه مشورتی بین دو کشور ( 1393)
حضور رؤسای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اوگاندا در اجلاس دوستان سوریه در تهران(1393)
سفر وزیر دادگستری اوگاندا به ایران(1393)
سفر مدیرکل آفریقای وزارت امور خارجه به اوگاندا (1394)
سفر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان و هیأت همراه و افتتاح درمانگاه ج.ا.ایران در کامپالا (شهریور 1394)
سفر مدیرکل همکاری های منطقه ای وزارت امور خارجه اوگاندا به تهران و تشکیل کمیته سیاسی دو کشور (مهر 1394)
ملاقات دکتر روحانی با رئیس مجلس اوگاندا در اسفندماه ۱۳۹۵ در حاشیه ششمین کنفرانس بینالمللی حمایت از فلسطین در تهران
حضور معاون اول نخست وزیر اوگاندا در مراسم تحلیف ریاست جمهوری ایران و ملاقات با دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور (1396)
سفر معاون وزیر صنعت و تجارت اوگاندا به ایران و ملاقات با وزیر صنعت معدن و تجارت ج.ا. ایران (1396)
سفر دکتر ظریف وزیر امور خارجه ج.ا.ایران به اوگاندا و افتتاح بیمارستان 50 تخت خوابی ج.ا.ایران در کامپالا
سفر دکتر ستاری معاون علمی رئیس جمهور به اوگاندا و امضاء چهار یادداشت تفاهم در زمینه «صادرات داروهای پیشرفته انسانی»، «خدمات گردشگری سلامت» و «راهاندازی پارک فناوری کشاورزی» (1397)
البته پروژه های مشترک سرمایه گذاری ذیل طی چند سال گذشته در دستور کار بخش های دولتی و خصوصی ج.ا.ایران قرار دارد با این حال هنوز افق مشخص و برنامه ریزی مدونی برای تحقق این پروژه ها در اوگاندا وجود ندارد :
توسعه همکاری ها در زمینه های بانکی، بیمه و حمل و نقل
ایجاد منطقه کشت صنعتی در کامپالا به منظور تولید دانه های روغنی
احداث کشتارگاه صنعتی با ذبح شرعی در کامپالا
شرکت در مناقصات خطوط انتقال نیرو و آب و سدسازی در اوگاندا توسط بخش خصوصی
فرصت ها:
1- عضویت اوگاندا در بلوکهای اقتصادی مهم منطقه ای همچون اتحادیه اقتصادی بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا ( کومسا ) ، سازمان بین دولتی توسعه در شرق آفریقا (ایگاد) و جامعه شرق آفریقا و امکان بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی این سازمان ها از طریق اوگاندا
2- بازار بسیار مناسب اوگاندا برای شرکت های ایرانی دست اندرکار در کشاورزی در زمینه انتقال تجربه و فناوری نوین کشت و زرع ، تراکتور و دیگر ماشین آلات کشاورزی و امکان فروش تولیدات صنعتی کشاورزی ایرانی به کشورهای کنگو، جنوب سودان و رواندا از طریق اوگاندا .
3- وجود بازار بسیار مناسب برای شرکت های ایرانی دست اندرکار در خدمات فنی مهندسی ، تولید انرژی بخصوص برق ، پمپاژ آب ، لوله کشی و تأمین آب شرب و ارائه تکنیک های نوین برای ارتقاء آبیاری زمینهای حاصلخیز اوگاندا
4- علاقه فراوان شرکت های دولتی اوگاندا به محصولات فناورانه شرکتهای دانش بنیان و استارتاپ ایرانی بویژه در عرصه های فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرمافزارهای رایانهای ، برق و الکترونیک و سختافزارهای رایانهای ، زیستفناوری ، تجهیزات پیشرفته ساخت و تولید آزمایشگاهی ، صنایع غذایی ، عمران و حملونقل، برق، معدن ، کشاورزی و آبوهوا
5- زمینه مساعد برای سرمایه گذاری شرکت های خصوصی ایرانی دست اندرکار در صنعت فیبر نوری با توجه به افزایش بیست و هشت درصدی نرخ کارآفرینان اینترنتی اوگاندا و افزایش کسب و کارهای اینترنتی ناشی از نصب کابلهای فیبر نوری حتی در دورافتادهترین روستاهای این کشور
6- نیاز کشور اوگاندا به همکاری با شرکت های تخصصی در حوزه های صنعت ساختمانسازي، صنايع راه سازي، تجهيزات کشاورزي، لاستيک ، سيمان ، لیزر ، فوتونیک و ساختارهای میکرونی ، مدیریت آب ، محیط زیست ، سلول های بنیادی ، گیاهان دارویی ، نانو ، زیست فناوری ، نفت ، گاز ، ذغال سنگ ، صنایع دریائی و ... و پتانسیل بالای شرکت های دولتی و خصوصی ج.ا.ایران در این عرصه ها
7- استقبال دولت اوگاندا از شرکت های دولتی و خصوصی ایرانی جهت همکاری های دوجانبه در حوزه انرژی های تجدید پذیر
8- مساعد بودن زمینه فعالیت شرکت های خصوصی ایرانی در بخش های ساختاری مختلف با توجه به اعلام آمادگی دولت اوگاندا برای فراهم آوردن تسهیلات لازم جهت سرمایه گذاری و فعالیت شرکت های ایرانی نظیر : احداث کشتارگاه صنعتی، ایجاد مرکز پرورش شترمرغ، ساخت خطوط انتقال نیرو و آب، ایجاد فروشگاه کالاهای ایرانی، سرمایهگذاری در صنایع کوچک و متوسط فرآوری محصولات کشاورزی و تهیه کنسانتره، فرآوری قهوه و پنبه و برنج و چای، تاسیس واحدهای تولید انواع کیک و بیسکویت و شکلات، ایجاد تاسیسات صید صنعتی از دریاچه ویکتوریا، صادرات خدمات فنی و مهندسی، پرورش انواع گل و گیاهان زینتی، توسعه شبکه حملونقل شهری و بین شهری و شبکه راهآهن
9- اعلام رسمی دولت اوگاندا مبنی بر آن که شرکت های ایرانی سرمایه گذار در این کشور همچون دیگر موسسات تجاری خارجی مستقر در اوگاندا میتوانند صد درصد مالکیت شرکتها را برعهده داشته و سود حاصل از تجارت خود را به خارج از کشور منتقل کنند.
10- اعلام آمادگی رسمی اتاق بازرگانی اوگاندا در خصوص معرفی شرکای تجاری بومی مناسب به شرکت های خصوصی ایرانی و مهیا ساختن تسهیلات لازم برای کمک به سرمایه گذاران ایرانی علاقمند به سرمایه گذاری های خرد و کلان در این کشور .
اتخاذ سیاست های تشویقی جدید توسط دولت اوگاندا با هدف جلب و جذب سرمایه های خارجی خصوصا با توجه به بیکاری گسترده جوانان این کشور بیكاری گسترده جوانان (80 تا 70 درصد – آمار 2016) و تلاش دولتمردان برای فراهم آوردن اشتغال و امکانات شغلی برای آنها
11- امکان صدور محصولات تولیدی سرمایه گذاران خارجی در کشور اوگاندا به دیگر کشورهای عضو جامعه اقتصادی شرق آفریقا بدون پرداخت عوارض گمرکی
12- واحد پول نه چندان قدرتمند اوگاندا ( هر یک دلار آمریکا در حال حاضر 3,702.15 شیلینگ اوگاندا است ) – که در حال حاضر برای سرمایه گذاران ایرانی فرصت محسوب می شود .
13- شبکه بانکی مناسب برای نقل و انتقالات و گردش مالی در داخل و خارج کشور
14- حضور اقلیت چند هزار نفری بلوچ های ایرانی ساکن در شهرهای کامپالا ، سوروتي (Soroti) و آروا (Arua) اوگاندا و علاقه فراوان آنها به توسعه مناسبات تجاری خود با شرکت های دولتی و خصوصی ایرانی
15- وجود ساختار قدرتمند آموزش عالی در اوگاندا و بهره مندی این کشور از مجموعه ای از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی معتبر خصوصا دانشگاه قدیمی و بسیار مشهور ماکرره (Makerere University ) که طی پنجاه سال گذشته در ارتقاء سطح علمی طبقه نخبه و روشنفکر اوگاندا و دیگر کشورهای شرق آفریقا نیز نقش آفرین بوده است. برخی از مشهورترین سیاستمداران کشورهای شرق آفریقا در این دانشگاه پرآوازه تحصیل کرده اند که به عنوان نمونه می توان به جولیوس نایرره ( نخستین رئیس جمهور و رهبر کاریزماتیک تانزانیا) ، بنجامین امکاپا ( رئیس جمهور تانزانیا طی سال های 2005-1995 ) ، جوزف کابیلا (رئیس جمهور فعلی جمهوری دمکراتیک کنگو ) ، موای کیباکی (رئیس جمهور کنیا طی سال های 2002 تا 2013 ) ، میلتون اوبوته (نخست وزیر اوگاندا در سال های 1966-1962 و رئیس جمهور اوگاندا طی سال های 1671-1966 و 1985-1980) ، گادفری بینایسا (نخستین رئیس جمهور اوگاندا پس از استقلال ) ، یوسف لوله (رئیس جمهور موقت اوگاندا درسال 1979 ) و ده ها معاون رئیس جمهور ، نخست وزیر ، وزیر و روسای موسسات عالی اداری در کشورهای تانزانیا ، کنیا ، اوگاندا ، کنگو دمکراتیک ، رواندا و مالاوی اشاره کرد. دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی اوگاندا بارها علاقه فراوان خود به توسعه روابط علمی دانشگاهی با دانشگاه های ایرانی را اعلام کرده اند .
16- وجود اقلیت 30 درصدی مسلمان و اقلیت بسیار کوچک ( حدودا دو هزار نفری ) شیعه در این کشور و امکان بهره گیری از پتانسیل و ظرفیت های آنان در زمینه بازاریابی و فروش تولیدات صنعتی ایرانی با توجه به اشتراکات عمیق دینی و مذهبی و اعتماد متقابل
نمایی از کامپالا پایتخت اوگاندا
تهدیدها :
با وجود آن که کشور اوگاندا بدلیل رشد اقتصادی یک دهه اخیر از فقر و محنت کمتری در مقایسه با کشورهایی همچون سیرالئون ، مالی ، آفریقای مرکزی ، کنگوی دمکراتیک ، لیبریا و ... برخوردار است با این حال این کشور نیز همچون دیگر کشورهای آفریقایی از مشکلات و معضلات اقتصادی و اجتماعی عمیقی رنج می برد که بر فضای عمومی این کشور سایه انداخته اند . مهم ترین مشکلات اجتماعی و اقتصادی اوگاندا عبارتند از :
فقدان امنیت عمومی در مناطق مرزی بویژه در مرزهای این کشور با جمهوری کنگوی دمکراتیک
وجود5/1 تا 6/1 میلیون آواره اوگاندایی ساکن در اردوگاه های پناهندگان کنیا و تانزانیا
درصد نسبتا بالای مبتلایان به ویروسHIV ایدز
مهاجرت تدریجی افراد متخصص و حرفه ای این کشور به اروپای غربی و آمریکای شمالی
جدای از این مشکلات ؛ فساد نسبتا گسترده در بخش اداری کشور ، رواج نابسامانی های اخلاقی بویژه در بین نسل جوان ، رخنه فرهنگ غرب در ساختارهای سنتی و بی توجهی تدریجی جوانان به فرهنگ بومی ، عدم اجراء قوانین توسط قوه مجریه ، وابستگی اقتصادی به کشورهای کمک کننده ( 10 درصد درآمد سالانه اوگاندا متکی به کمک های دریافتی از انگلستان ، استرالیا، ایرلند ، بلژیک ، سوئد و سوئیس است) ، پدید آمدن شکاف عظیم طبقاتی ناشی از توزیع نامناسب ثروت ( وجود اقلیت ثروتمند کمتر از دو درصدی در مقابل خیل جمعیت فقیر و مستمند) و ... از دیگر چالش های بزرگ اجتماعی و اقتصادی این کشور بشمار می رود .