اوگاندا دروازه ورود به بازار سودمند شرق آفریقا
اوگاندا با دارا بودن ذخائر ارزشمند طبیعی، اراضی بسیار حاصلخیز، ثبات قابل ملاحظه سیاسی و رشد اقتصادی مداوم یکی از کشورهای شش گانه هدف جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه مناسبات اقتصادی با قاره آفریقا بشمار می رود.
به گزارش سرويس بين الملل
خبرگزاري صداوسيما ؛ کشور راهبردی اوگاندا واقع در منطقه شرق آفریقا با دارا بودن ذخائر ارزشمند طبیعی ، اراضی بسیار حاصلخیز ، ثبات قابل ملاحظه سیاسی و رشد اقتصادی مداوم – که طی یک دهه اخیر به 7 درصد بالغ گردیده است - یکی از کشورهای شش گانه هدف جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه مناسبات اقتصادی با قاره آفریقا بشمار می رود . در این نوشتار تلاش می گردد پتانسیل و ظرفیت خاص این کشور در زمینه های مختلف به گونه ای مختصر ، مفید و عملیاتی به عموم مردم و علی الخصوص علاقمندان به فعالیت های اقتصادی با قاره آفریقا واکاوی و معرفی گردد.
جایگاه اوگاندا در عرصه جهانی:
کشور زیبا و سرسبز اوگاندا موسوم به " مروارید آفریقا " با مساحت 241038 کیلومتر مربع و جمعیت 39,570,125 نفر ( 2018) در منطقه شرق آفریقا واقع شده است . همسایگان این کشور را از شمال سودان جنوبی ، از غرب جمهوری دمکراتیک کنگو، از شرق کنیا ، از جنوب شرق رواندا و از جنوب تانزانیا تشکیل می دهند. دریاچه ویکتوریا نیز دربرگیرنده بخشی از نوار مرزی این کشور با کنیا است. نام اوگاندا برگرفته از پادشاهی بوگاندا می باشد که در قرون هجده و نوزده بخش عمده ای از قلمرو اوگاندای کنونی را پوشش می داده است .
اقتصاد : کشور اوگاندا با دارا بودن منابع طبیعی فراوان منجمله معادن مس و کبالت ، انرژي برق آبي، سنگ آهك ، سنگ آهن ، نمك ، منابع استخراج نشده نفت خام و گاز و خاک بسیار حاصلخیز کشوری بالقوه ثروتمند می باشد با این حال سیاست های غلط و نامناسب اقتصادی ، مشکلات بزرگ کشور در دهه 1970 ( در دوره حاکمیت عیدی امین ) و جنگ با تانزانیا در سال 1979 که منجر به اشغال این کشور بمدت چند سال توسط ارتش تانزانیا گشت این کشور را به یکی از فقیرترین کشورهای جهان با اقتصادی متزلزل و شکننده مبدل ساخت . علیرغم این امر پس از بازگشت ثبات سیاسی به این کشور در سال 1986 ، اتخاذ سیاست اقتصادی درهای باز و جلب سرمایه گذاران خارجی ؛ اوگاندا بتدریج در مسیر بهبود وضعیت اقتصادی گام برداشته است . به موازات این امر تدوین سیاست هایی همچون تقویت واحد پول ملی ، اصلاحات اقتصادی و تلاش برای افزایش صادرات در دهه های 1990 و 2000 میلادی نیز موجب کاهش نرخ تورم از 240 ٪ در سال 1987 به 9/5 % در سال 2015 شده است . در حال حاضر بخش عمده درآمد ارزی کشور از طریق صادرات قهوه تامین می گردد و به موازات آن کشاورزی یکی از ستون های اصلی اقتصاد اوگاندا بشمار می رود به گونه ای که 80 درصد نیروی کار این کشور در بخش کشاورزی اشتغال دارند . صنعت گردشگري و دریافت کمک های مالی از کشورهای کمک کننده ( Donor Countries ) از دیگر منابع مهم درآمد دولت محسوب می شوند .
براساس جدیدترین آمار ؛ درآمد اوگاندا در سال 2016 مبلغ سه میلیارد و هفتصد و چهل و هشت میلیون دلار بوده و ذخائر طلا و ارز خارجی این کشور 2.851 میلیارد برآورد شده است . تراز بازرگانی اوگاندا در سال 2016 مبلغ 2.723 میلیارد صادرات و 4.677 میلیارد بوده است . بدهی های خارجی این کشور در سال 2016 نیز 6.241 میلیارد دلار برآورد گردیده است .
منابع معدنی :کشور اوگاندا از منابع و معادن زیرزمینی غنی برخوردار است . مهم ترین منابع معدنی این کشور عبارتند از : مس ، کبالت ، سنگ آهن و طلا . علاوه بر آن اوگاندا دارای ذخائر عظیمی از نفت و گاز طبیعی است که هنوز اقدامی برای استخراج این منابع صورت نگرفته است .
سیاست خارجی : سیاست خارجی اوگاندا از سال 1986 و تصدی قدرت توسط آقای یوری موسوینی بر روابط مسالمت آمیز با همسایگان ، اتحادیه آفریقا ، سازمان های منطقه ای ، نهضت عدم تعهد و کشورهای مختلف جهان طراحی و تدوین شده است . حفظ مناسبات خوب و حسنه با کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیز یکی از مهم ترین اولویت های سیاست خارجی اوگاندا بشمار رفته و آقای موسوینی طی دو دهه گذشته با انجام اقداماتی همچون اعزام حدود 5000 سرباز به سومالي، استخدام مربيان غربی براي آموزش نظامیان پايگاه هاي شمال كشور، تلاش برای حفظ ثبات شرق جمهوري دموكراتيك كنگو، مبارزه جدی با باقيمانده هاي ارتش مقاومت پروردگار و حمایت از استقلال جنوب سودان روابط خود را با غرب هرچه بیشتر تحکیم و تثبیت نموده است . دولت فعلي اوگاندا همچنين از روابط خوبي با كشورهاي اسلامي از جمله جمهوري اسلامي ايران، عربستان، كويت، امارات متحده عربي ، مالزي و... برخوردار است و دولتمردان اين كشور هوشمندانه تلاش كردهاند از وجود اقليت مسلمان اوگاندا به عنوان عاملي براي توسعه مناسبات خود با كشورهاي ثروتمند و ترغيب آنها به سرمايهگذاري در مناطق مختلف كشور (از جمله مناطق استقرار مسلمانان) بهرهبرداري مناسبي بعمل آورند.دولت فعلي اوگاندا همچنين از روابط خوبي با كشورهاي اسلامي برخوردار است و دولتمردان اين كشور هوشمندانه تلاش كردهاند از وجود اقليت مسلمان اوگاندا به عنوان عاملي براي توسعه مناسبات خود با كشورهاي ثروتمند و ترغيب آنها به سرمايهگذاري در مناطق مختلف كشور (از جمله مناطق استقرار مسلمانان) بهره برداري مناسبي بعمل آورند.
طرح بحث:
در حال حاضر و خصوصا در عصر پسابرجام و خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از توافق برجام ، زمینه همکاری اقتصادی بسیار خوبی بین دو کشور ایران و اوگاندا وجود داشته و این امر اهمیت توسعه مناسبات طرفین را با توجه به جایگاه و موقعیت منطقه ای هر دو کشور دوچندان می سازد . توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور عمدتا در بخش های مختلف صنعتی معدنی مناسب و متناسب با ظرفیت های تجاری ایران اوگاندا خصوصا در عرصه های ذیل که دو طرف از پتانسیل خوبی برخوردارند عملیاتی می باشد : مواد شیمیایی، مواد شوینده، مواد غذایی فرآوری شده، تجهیزات الکترونیکی ، فولاد، اتومبیل، تجهیزات تصفیه آب و فاضلاب، تریلرها و مخازن دیزلی، ابزار و ادوات کشاورزی ، شیلات و آبزی پروری ، صنایع پتروشیمی، پلاستیک، صنعت ساختمان و مصالح ساختمانی. علاوه بر آن اوگاندا از نظر واردات نفت خام، گاز و پتروشیمی بازار خوبی برای صنایع نفتی ایران بشمار رفته و ظرفیتهای مناسبی برای شرکت های دولتی و خصوصی ایرانی در زمینه مشارکت در نفت، پتروشیمی، قیر ، گاز و امور مربوط به آن در اوگاندا وجود دارد.
جدای از مناسبات مستقیم اقتصادی طرفین ؛ جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت منطقه ای شاخص در خاورمیانه با در اختیارداشتن زیرساخت های حمل و نقل ریلی و جاده ای و بنادر مهم تجاری در خلیج فارس می تواند دستیابی زمینه ارتباط کشور اوگاندا با کشورهای آسیای مرکزی ، قفقاز و روسیه در خصوص صدور اقلام عمده کشورزی خود بویژه چای و قهوه را فراهم نماید و از سوی دیگر اوگاندا به عنوان کشوری مهم در منطقه شرق آفریقا می تواند به عنوان دروازه ورود ایران به بازارهای کشورهای شرق بزرگ آفریقا نقش آفرین باشد .
پیشینه روابط ایران و اوگاندا :
هرچند مناسبات سیاسی دو کشور به سال 1353 باز می گردد با این حال سفارت ج.ا.ایران نخستین بار در کامپالا در سال 1376 تاسیس گردید . روابط دو کشور طی دو دهه گذشته از پیشرفت ها و دستاوردهای خوبی برخوردار بوده و علاوه بر امضاء یادداشت های تفاهم سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی متعدد ؛ روسای جمهور و دیگر مسئولان عالیرتبه دو کشور نیز در دهه های 1370، 1380 و 1390 به کشور مقابل سفر کرده اند . روسای محترم جمهور کشورمان مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی ، حجت الاسلام سید محمد خاتمی و دکتر محمود احمدی نژاد در سال های 1375 ، 1384 و 1389 به این کشور سفر کردند. آقای موسوینی نیز تاکنون چهار بار از ایران بازدید نموده است . دو کشور ایران و اوگاندا از مواضع مشترک و همسوئی در عرصه های منطقه ای و بین المللی برخوردار بوده و اوگاندا در موارد متعدد علیرغم فشار ایالات متحده از ارائه رای منفی علیه جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و سازمان های وابسته به آن خودداری نموده است .
زمینه های همکاری ایران و اوگاندا :
هرچند جمهوری اسلامی ایران از اوایل دهه 1370 هجری شمسی و بویژه پس از سفر آیت الله رفسنجانی به این کشور (1375) توسعه مناسبات اقتصادی با اوگاندا را یکی از اولویت های خود در منطقه شرق افریقا معرفی نموده است با این حال در مقایسه با سطح مناسبات اقتصادی چین ، ترکیه ، انگلستان و هند با اوگاندا می توان گفت اهداف اقتصادی ایران در این کشور مهم و راهبردی تاکنون به سطح مطلوب خود نائل نیامده است . براساس آمار موجود صادرات ایران به اوگاندا را عمدتا تراکتورهای کوچک ، قیر نفت ، موم پارافین ، خمیرهای غذایی پخته شده ، کفپوش های مخملی و غیر مخملی باف ، دستگاه های فرستنده مخابراتی ، مرکب چاپ و دارو تشکیل می دهد که طی سال های گذشته در بهترین وضعیت در سال 1394 به 651540 دلار بالغ گشته است . در مقابل ایران از این کشور انواع لوبیا و آناناس را به ارزش 73 هزار دلار وارد نموده است .
لازم بذکر است تاکنون موافقت نامه های اقتصادی متعددی بین دو کشور امضاء و وارد مرحله اجرائی شده و شرکت های خصوصی ایران بدفعات در نمایشگاه بازرگانی کامپالا حضور یافته اند . چند پروژه سرمایه گذاری مشترک در اوگاندا نیز در دست بررسی است .
یادداشت تفاهم همکاری موسسات استاندارد دو کشور (1380 )
یادداشت تفاهم ایجاد منطقه کشت صنعتی در اوگاندا (1383)
امضاء تفاهم نامه بین نماینده انحصاری چند شرکت دارویی ایران و سازمان ملی غذا و داروی اوگاندا (1386 )
تأسیس دفتر همکاری بین اتاق تعاون استان زنجان و کامپالا (1387)
یادداشت تفاهم مونتاژ تراکتور در اوگاندا ، اهدای 65 دستگاه تراکتور از محل کمک های توسعه ای (1388)
یادداشت تفاهم ایجاد بانک مشترک اسلامی (پیشنهاد بانک توسعه و صادرات ایران در سال 1389)
موافقتنامه حمل و نقل هوایی، یادداشت تفاهم همکاری های رادیو و تلویزیونی، یادداشت تفاهم کمک های توسعه ای جمهوری اسلامی ایران به دولت جمهوری اوگاندا - در قالب احداث درمانگاه جمهوری اسلامی ایران در کامپالا- ( 1389)
امضاء یادداشت تفاهم بین نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و پلیس اوگاندا (1393)
امضاء یادداشت تفاهم (همکاری های مشورتی) بین وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و وزارت خارجه جمهوری اوگاندا (1393)
امضاء تفاهم نامه 8 ماده ای همکاری میان دولت اوگاندا و دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (1394)
نوع نگرش دولتمردان اوگاندا در مورد فعاليت هاي اقتصادی جمهوري اسلامي ايران:
1-نگاه مثبت دولتمردان اوگاندا به جمهوری اسلامی ایران از زمان تصدی قدرت توسط آقای یوری موسوینی
2-اعلام حمایت آقای یوری موسوینی رئیس جمهور اوگاندا از مواضع انقلابی جمهوری اسلامی ایران در برهه های مختلف
3-استقبال و فراهم آوردن تسهیلات برای حضور سالیانه شرکت های خصوصی ایرانی در نمایشگاه تجاری بین المللی کامپالا
4-علاقه مندی اوگاندا به گسترش روابط با ج.ا.ایران به عنوان دولتی قدرتمند و مستقل در عرصه بین الملل
نويسنده: دکتر امیر بهرام عرب احمدی
مدیر گروه مطالعات آفریقای مرکزی و جنوبی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران