پنهان مانده در کجاوه عروس های ترکمن

شتر ، حیوانی که نسل به نسل همراه با تاریخ در روزگارهای مختلف زاد و ولد می کند ، اما هنوز از این ذخیره ارزشمند به ویژه در گلستان بهره چندانی گرفته نشده است.

مصرف شیر شتر و به خانه بخت بردن نوعروسان ترکمن ، سوار بر کجاوه این حیوان پر فایده شاید بیشترین استفاده ای باشد که این روزها در گلستان از آن می شود.

این در حالی است که حمایت از پرورش شتر به ویژه در مناطق شمالی و بیابانی گلستان ، می تواند برای مردمی که کسب و کاری برای درآمد ندارند شغل ایجاد کند.

شترداری در گلستان :

هم اکنون در گلستان 500 واحد سنتی 7 هزار  و 500 شتر یک کوهانه با قابلیت شیردهی فراوان پرورش می دهند.

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی گلستان می گوید : از همین روش پرورش سنتی سالانه حدود 4 هزار تن شیر و هزار تن گوشت قرمز در استان تولید می شود.

تخله ادامه می دهد : شترداری صنعتی زودبازده است . هر شتر روزی 6 تا 7 کیلو شیر تولید می کند که هر کیلو بین 8 تا 9 هزار تومان در استان و کیلویی 15 تا 17 هزار تومان در تهران فروخته می شود و می توان گفت نسبتا درآمد خوبی برای شترداران است.

او همچنین گفت : گوشت آن نیز کیلویی 60 تا 70 هزار تومان در قصابی های کمتر شناخته شده ای آن هم بیشتر در مناطق ترکمن نشین خریدار دارد.

تخله ادامه داد : اکنون در گلستان تنها دو واحد صنعتی پرورش شتر داریم و حدود 6 واحد هم مجوز فعالیت دریافت کردند.

حیوانی قانع ؛ اما بخشنده :

شتر حیوانی است ، قانع که با گیاه خار شتر بیابان هم شکم سیر می کند و در شرایط خشکسالی به علت نیاز کم تر به آب و علف تازه پرورش آن نسبت به سایر دامها اقتصادی تر است.

این حیوان به دلیل خلقت منحصر به فردش، می تواند در شرایط سخت هم زندگی کند.

شتر به علوفه بسیار کم ، آب محدود و عرصه وسیع بیابانی نیاز دارد و در مقابل بیماری ها و اختلاف دما بسیار مقاوم است و به دلیل برخورداری از دستگاه گوارشی منحصر به فرد، بی ارزش ترین گیاهان را تبدیل به سلولز و انرژی می کند و در شرایط کم آبی نیز تا مدت ها می تواند بدون نیاز به آب اما پر انرژی روزگار بگذراند.

مشکلات صنعت شترداری در گلستان :

بر این اساس مناطق بیابانی کم آب شمال گلستان با 862 هزار هکتار مرتع گزینه خوبی برای پرورش شتر است و می توان با حمایت از ساکنان این مناطق هم نبض بازار را به دست گرفت ، هم با توجه به داشتن مرز مشترک با ترکمنستان نبض صادرات را.

هم اکنون نبود صنایع تبدلی به ویژه برای پاستوریزه کردن شیر ، حمایت نکردن از شترداران برای اختصاص سهمیه مرتع ، کم بودن میزان تسهیلات حمایتی و سخت گیری در اختصاص زمین در مناطق بیابانی گلستان به متقاضیان پرورش شتر از جمله مشکلات پیش روی این صنعت است.

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی گلستان می گوید : شتر با توجه به ویژگی قانع بودنش به روش سنتی هم درآمدزا می تواند باشد اما صنعتی شدن به منسجم شدن تولید کمک می کند و سبب می شود بهره برداری افزایش پیدا کند ، بهداشت شیر و گوشت کنترل شود و دام را راحت تر معاینه و درمان کنند .

تخله همچنین می افزاید : مشخص نبودن پرورش دهنده و پراکندگی جغرافیایی پرورش شتر سبب شده تمایلی برای ایجاد مرکز جمع آوری شیر شتر وجود نداشته باشد.

او گفت : کارخانه های فرآورده های لبنی این قابلیت را دارند تا شیر شتر را پاستوریژه و هموژنیزه کنند اما به علت هزینه بر بودن حمل و نقل ، تمایلی به این کار ندارند.

پقه کارشناس امور دام جهاد کشاورزی گلستان نیز می گوید : کرک پشم شتر با الیاف گران قیمت بز کشمیر برابری می کند ، اما در این بخش استان گلستان برنامه ای برای تبلیغ، فرآوری، بسته بندی و عرضه این محصول به بازارهای داخلی و خارجی ندارد و
تنها یک کارگاه کوچک در مراوه تپه در شرق استان فعالیت دارد که خود پرورش دهنده ، پشم دام های خود را بسته بندی کرده و می فروشد.

کم بودن مراتع اختصاص یافته برای تغذیه این حیوان نیز از چالشهای دیگر این بخش محسوب می شود .

آق بردی پرورش دهنده 85 ساله که از 12 سالگی با پرورش شتر آشناست می گوید : کم بودن مراتعی در بیابان که برای پرورش این حیوان در گلستان اختصاص داده اند موجب شده است پرورش دهندگان به نگه داشتن شتر تمایلی نشان ندهند.

او ادامه می دهد : شتر برای داشتن گوشت و شیر بهتر باید از علفهای بیابانی مانند کنگر، خارشتر و برگ گزچه استفاده می کند که هیچ حیوان دیگری از آن ها تغذیه نمی کند ، شتر هر چقدر علوفه خشک بیشتر مصرف کند ، غلظت و کیفیت دوغ و شیرش افزایش می یابد.

آقای اونق نیز پرورش دهنده دیگری است که تسهیلات حمایتی پرداختی را برای رونق شترداری و دلگرمی پرورش دهندگان ناکافی می داند و می گوید : هر شتر بین 15 تا 30 میلیون تومان قیمت دارد و با تسهیلاتی که به نام حمایت از رونق پرورش شتر پرداخت می شود شاید بتوان فقط یکی دو شتر خرید.

او افزود : چندین سال است برای دریافت 3 و نیم هکتار زمین شوره زار درخواست دادم تا شتر را در آنها نگهداری کنم اما در پیچ و خم کاغذ بازی های اداری معطل مانده ام.

کشورهای آسیای میانه مقصد صادراتی شتر :  

پرورش شتر و صنعتی شدن یا به عبارتی منسجم شدن آن می تواند فرصتی مهم برای توسعه صادرات گلستان باشد.

کارشناسان معتقدنداکنون که راه آهن بین المللی آسیای میانه احداث و زمینه صادرات را تسهیل کرده است می توان با شیر و گوشت و کرک شتر بازار کشورهای همسایه مانند ترکمنستان و قزاقستان را هدف گرفت.

سمیعی کارشناس جهاد کشاورزی استان در این باره می گوید : با توجه به اینکه کشورهای اسلامی ترجیح می دهند گوشت قرمز خود را از کشورهای اسلامی تامین کنند پرورش شتر می تواند فرصتی مهم برای توسعه گلستان باشد.

او گفت : هنوز در این زمینه از گلستان صادراتی نداشتیم در صورتی که با حمایت از آن می توانیم با هزنیه کم و با شیر و گوشت ارگانیکش جیب بسیاری از خانواده ها را پر پول کرد .

افزایش اقبال جامعه به شیر و گوشت شتر:

هر چه که جهان مدرن تر می شود و انجام امورات آسان تر ، انسان امروزی و به ویژه ایرانی ها اما این مدرن بودن را در بخش تغذیه خود نمی خواهند و  به دنبال داشتن تغذیه سالم و ارگانیک هستند.در سالهای اخیر گوشت و شیر شتر به دلیل داشتن چربی کمتر در مقایسه با گوشت گاو و گوسفند و استفاده از نشدن از دارو و آنتی بیوتیکی در پرورش آن هر روز متقاضیان بیشتری پیدا می کند و می تواند در سفره غذایی اکثر خانوارها جای بگیرد.

خانم دکتر ابومردانی ، متخصص تغذیه در این باره می گوید : شیر شتر آهن بیشتری در مقایسه با گوشت گاو دارد و منبع بسیار خوبی از مواد مغذی است ، چربی آن کمتر است ، کلسیم ، فسفر و سدیم بیشتری دارد.

گفته می شود این گوشت و شیر در درمان کمر درد ، روماتیسم و درد پا فایده زیادی دارد.

کلام آخر :

حال که خشکسالی و کم آبی بر سر ایران سایه افکنده ،پرورش این حیوان قانع می تواند به یکی از پر سود ترین بخش های دامداری کشور تبدیل شود و اگر پرورش این حیوان کم خرج پر فایده در گلستان به ویژه در مناطق شمالی و بیابانی و کم آب رونق بگیرد شاید روزنه ای برای اشتغالزایی روستائیان این مناطق و حتی صیادان کم بهره ایجاد شود.

حیوانی که عروس های ترکمن را سوار بر کجاوه به خانه بخت و امید می رساند حالا می تواند آنها را از رکود و فقر و بیکار هم نجات دهد.

سردبیر : سکینه محمدنژاد