میراث فرهنگی سند تمدنی تاریخ یک کشور است و محافظت و پاسداری از این آثار تاریخی و فرهنگی که هماناند شناسنامهای موثق
است کاری بس شگرف و البته طاقت فرسا است چراکه نگهداری و حفظ این آثار علمی است با عنوان مرمت که خود هزینهای گزاف بر روی دست میراث فرهنگی میگذارد
تکیه معاون الملک ازایندست میراث است که متعلق به دوره قاجاریه است که حدود ۵۰ سال است در سیاهه آثار ملی ایران قرار دارد؛ و بر اساس بیمهریهایی که در طی سالها پیشین دیده است و درگیر قصه پرغصه شده است که گوشی شنوا برای دردهایش میطلبد.
معماری بینظیر و کاشیکاریها و نگارگریهای منحصربهفرد و زیبا، این بنا را به یک تابلو رنگارنگ از جنس کاشی کرده است که شهرتش جهان را در برگرفته و بهجرئت میتوان آن را شناسنامه فرهنگی کرمانشاه نامید و به تعبیر بسیاری از بزرگان موزه کاشی ایران لقب گرفته است.
این تکیه دانشنامهای تصویری و کامل از حماسه کربلا، حوادث پس از واقعه عاشورا، قصص قرآنی و داستانهای شاهنامه و جلوهای از هنر ایرانی اسلامی است و یک میراث معنوی ارزشمند برای مردم این دیار به شمار میرود و، اما امروز این میراث ارزشمند در پی بیتوجهیها وضعیتی نگرانکننده دارد هرچند مسئولان میراث فرهنگی استان میگویند برای جلوگیری از وخیمتر شدن اوضاع نسخهای پیچیدهاند که معلوم نیست درد این تکیه بینظیر را دوا میکند یا خیر؟
مشکل عمده این بنا بستر بیثبات رودخانه آبشوران است که دامان تکیه در کنار آن پهنشده است و حالا امروز بزرگترین تهدید برای این بنای بینظیر است و بیم تخریب شدن این بنا هرلحظه موجب نگرانی است.
بیژن کلهر نیا استاد برجسته معماری پیشتر در
گفتگویی با خبرگزاری تسنیم بابیان اینکه وضعیت تکیه معاونت بحرانی است، اظهار داشته است: به دلیل ساختمانسازی که در سالهای اخیر انجام شده است جریان آبهای زیرزمینی که به رودخانه آب شوران وارد میشود بستهشده و راهی برای عبور نداود و همین امر سبب شده است که این آبهای جمع شده به داخل تکیه نفوذ کند و با توجه به ترافیک بالا و تردد خودروها بر روی این رودخانه سرپوشیده احتمال ریزش آن نیز زیاد است.
وی در ادامه گفتگویش بابیان اینکه نفوذ آب به تکیه از چند جهت انجام میشود، خاطرنشان کرده است: در بخشی که به عنوان حمام در این تکیه شناخته میشود باید دستگاه پمپاژ آب به طور مداوم کار کند تا آبها را به بیرون هدایت کند و نفوذ آب از سوی بافتهای سمت غرب را مسدود کند
این سطح از آب متاسفانه ازلحاظ ارتفاع بر تکیه مسلط است که همین موضوع از دیگر تهدیدهای این بنا است و این آبها در زمین نفوذ کرده و از دیوارها و پشت کاشیها بیرون میزند که با رطوبت گرفتن دیوار، کاشیها نیز در حال جدا شدن هستند.
بهد از انتشار این مطلب بود که به سراغ برشاهی مدیر مجموعه تاریخی تکیه معاون الملک کرمانشاه رفتم و در گفتگویی این دغدغهها را با او در میان گذاشتم برشاهی در پاسخ به این دلنگرانیها میگوید: در آن زمان که تکیه بناشده است به خاطر اینکه سطح آبهای زیرزمین که زیر تکیه است پایینتر از رودخانه آبشوران بود مشکلاتی برای تکیه به وجود نمیآورده، اما در زمان ساخت خیابان حداد عادل و دیوارکشی دو طرف رودخانه آبشوران، خروجی آبها از بین رفته است و همین امر باعث شده است تا نم به دیوارهای این تکیه نفوذ پیدا کند.
برشاهی در ادامه میگوید: در سالهای اخیر به دلیل اهمیت کاشیها و نگرانی از تخریب آنها، یک مخزن بتنی که آب داخل تکیه را به رودخانه پمپاژ میکند ساختهشده است و طی مذاکراتی که با استانداری، فرمانداری و آب منطقهای استان بهعملآمده، مطالعاتی مبنی بر اینکه چگونه از نفوذ آب به تکیه جلوگیری کنیم انجامشده و در این رابطه شرکت آب منطقهای کرمانشاه با همکاری شرکت مشاورهای گاماسیاب از چند روز پیش کار برای جلوگیری از نفوذ آبهای زیرزمینی اقدام کردهاند و در حال حاضر هم پمپهایی بهطور مداوم آبهای سطحی در تکیه را به بیرون و در رودخانه آبشوران هدایت میکند
مدیر مجموعه تاریخی تکیه معاون الملک کرمانشاه بابیان اینکه این تکیه همیشه نیاز به مرمت دارد و این انر در دستور کار ما است و مداوم در حال انجام است گفت: رطوبتی که در تکیه وجود دارد مسئله طبیعی است و از همان ابتدای ساخت این رطوبت وجود داشت و یکی از دلایل به وجود آمدن حمام حسن خان که در مجاورت تکیه قرار دارد وجود همین آبهای زیرزمینی و چشمهها است.
وی به این موضوع هم اشاره میکند که برای انجام کار مرمت کاشیها از بهترین مرمت کاران مدد جسته اند و تیمی در حال حاضر مشغول انجام کارهای احیاء سازی و مرمت کاشیهای آسیب دیده است.
اما خبر خوشی که از ماه پیش برای تکیه بشارت داده شد ورود یونسکو به مسئله بازسازی و مرمت این تکیه بود جلیل بالایی مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان در مصاحبهای که با داشتم با اعلام این خبر گفت: یک گروه متخصص از یونسکو به سرپرستی یک کارشناس ایتالیایی بهمنظور مرمت بخشهایی از سقف و گنبد تکیه معاون الملک در این تکیه مشغول به فعالیت هستند.
او همچنین تأکید کرده که این گروه پیشتر نیز بهمنظور انجام اقدامهای تحقیقاتی به استان کرمانشاه سفرکرده بودند و اکنون رسماً اقدامهای فنی خود بهمنظور مرمت را آغاز کردهاند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کرمانشاه میگوید: علاوه بر این گروه، یک گروه بومی نیز همکاری سازمان آب در حال رفع تهدید آبهای جاری برای بنای تکیه است.
بالایی همچنین به اقدامهای انجامشده بهمنظور مستند نگاری کاشیهای تکیه معاون الملک اشارهکرد و اظهار داشت مستند نگاری کاشیهای تکیه معاون بهمنظور آسیبشناسی، نگهداری و مقاومسازی آنها انجام میشود.
صحبتهای بالایی در حالی عنوان میشود که در گودبرداریها و انجام مرمتهای قبلی در این تکیه بهتازگی یک
حمام قدیمی کشف شد که درب این حمام از پیش بسته بود.
ماجرا از آنجا شروع شد که با خاکبرداریهای انجامشده محوطهای در این مجموعه بیرون افتاد که هیچکس از آن خبر نداشت و این نشان میدهد که مطالعات و مستند نگاری درباره این مجموعه چقدر حائز اهمیت است.
اما آنچه در این راستا بسیار موردتوجه باید قرار گیرد این موضوع است که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه وظایفی در راستای مراقبت، حفاظت و نگهداری آثار تاریخی بر عهده دارد را بیشتر از پیش در دستور کار خود قرار دهد، چراکه رسالت این سازمان برای بحث حفظ و نگهداری آثار تاریخی است که میتواند پتانسیلی باشد تا این آثار بهعنوان جاذبه گردشگری به یکی از بسترهای توسعهای و جذب توریست تبدیل شود.
استان کرمانشاه میتواند یکی از بخشهای توسعهای را در مناطق گردشگری قرار دهد و نقطه هدفگذاری دستگاههای گردشگری را بر روی این موضوع متمرکز نماید؛ چراکه داشتههای تاریخی بهعنوان اصلیترین فرآیند بخش گردشگری است و تکیه معاون الملک بهواسطه دیگر داشتهها کمتر بدان پرداختهشده، بدیهی است که درزمینهٔ حریم این اثر نتوانستهایم بهخوبی گام برداریم و جای کار بسیار دارد.
نویسنده: آذر طاهرآبادی