قطب تولید فرش نیازمند توجه مسئولان

همدان، قطب فرش دستبافت
فرش بافی در استان همدان از گذشته‌های دور رواج داشته است. بر اساس نوشته‌های سسیل ادواردز (محقق و تاجر انگلیسی فرش) حدود۴۰۰ سال قبل شاه طهماسب تعدادی فرش برای مسجد جامع سلیمانیه در امپراطوری عثمانی فرستاده که چند تخته از آن‌ها در درجزین همدان بافته شده است. وجودکاروانسرا‌ها وکارگاه‌های قالیبافی در همدان حکایت از رونق این حرفه درگذشته دارد. در دهه‌های گذشته بیشتر فرش‌های کشور بویژه منطقه غرب کشور از شهر همدان (سرای گمرک) به کشور‌های اروپایی، کانادا وآمریکا صادر می‌شده است.

فرش همدان با ویژگی‌های منحصر به فرد
فرش همدان دارای برخی ویژگی‌هایی در نقشه، بافت درشت، استفاده از رنگ‌های گرم، تنوع در تولید و شیرازه متصل است. بر اساس آمار در استان حدود ۳۴ هزار نفر به طور رسمی و ۵۰ هزار نفر به طور غیر رسمی سالیانه حدود۶۰ هزار متر مربع فرش می‌بافند. این در حالی است که برخی کارشناسان آمار بافندگان فرش را در دهه۶۰ شمسی تا دویست هزار نفر هم ذکر کرده اند.
فرش‌های استان بیشتر در طرح‌های ماهی درهم، ساروق، چهار فصل، شاه عباسی، تبریزی، گل حیدری، هراتی، انجلاس، جوزان، افشار، مهربان، عشوند و سالاری بافته می‌شود و به علت ارزان بودن بیشتر جنبه تجاری دارد و به آمریکا و اروپا صادر می‌شود.

جهانی شدن برند‌های فرش همدان
آقای متین، رئیس سازمان صمت استان از ثبت جهانی برند‌های فرش جوزان ملایر، مهربان کبودراهنگ و سالار نهاوند گفته و گفته ثبت برند فرش رزن، اسدآباد و همدان نیز در دستور کار است.
آقای بابایی، رئیس پیشین اداره فرش همدان درمورد اهمیت صنعت فرش معتقد است ارزش افزوده صد در صدی دارد و با سرمایه اندک می‌توان اشتغال بالایی را برای استان و کشور ایجاد و ۲۵ شغل جانبی نظیر پشم‌چینی، چله کشی، حلاجی، نخ‌ریسی، پرداخت و بازرگانی فرش را فعال کرد.
حال این روز‌های فرش دستبافت زیاد خوب نیست
با وجود ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل در این صنعت، تولید فرش دستبافت و بازار آن در همدان این روز‌ها رونق پیشین را ندارد و صادرات آن هم به طرز چشمگیری کاهش یافته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان می‌گوید صادرات فرش در سال ۹۵ بیش از یک میلیون و هشتصد هزار دلار و در سال‌های ۹۴ و ۹۳ هم به ترتیب بیش از ۸۰۹ هزار، و یک میلیون و چهار صد هزار دلار بوده در حالی که این میزان در سال جاری و سال قبل به حدود۳۰۰ هزار دلار رسیده است. او علت این روند نزولی را تحریم‌های آمریکا ضد ایران می‌داند که مستقیم روی صادرات فرش به این کشور تاثیر داشته است.

برای بازار ببافیم
آقای حسینی طراح فرش، به روز کردن طرح و نقشه را در این صنعت ضروری می‌داند و معتقد است فرش باید برای مشتری بافته شود نه اینکه بافته شود تا به فروش برسد. او آگاهی از فرهنگ سایر کشور‌ها و علاقمندی آن‌ها به رنگ و طرح‌های مختلف را از جمله اقدامات مهم و موثر در بازاریابی فرش می‌داند.
آقای نبوی یکی دیگر از تولیدکنندگان فرش دستبافت با اشاره به اینکه تشویق‌های صادراتی فقط برای تاجر و صادرکننده است، می‌افزاید: اهمیت تولیدکننده بیشتر از صادرکننده است و دولت هم باید تشویق‌ها و حمایت‌های قانونی از تولیدکننده داشته باشد.
آقایان ترابیان و فرهادی مدیران صنعت، معدن و تجارت نهاوند و کبودراهنگ هم بیمه، بازنشستگی و عدم دریافت تسهیلات مناسب را از مهم‌ترین مشکلات فرش بر می‌شمارند.

سود همچنان در جیب دلالان
خانم محمدی، بافنده فرش دستبافت در کبود راهنگ دلالان را از مشکلات صنعت فرش می‌داند و می‌گوید دلال، فرش مرا ۴ میلیون تومان می‌خرد و۱۰ میلیون تومان در بازار می‌فروشد.
آقای اکبری، دیگر فروشنده فرش، ورود فرش ماشینی را آفت رشد و توسعه هنر ایرانی می‌داند و می‌گوید: ورود فرش‌های ماشینی و تبلیغات گسترده آن‌ها به همراه قیمت ارزان، بخش عمده‌ای از بازار فرش دستباف را گرفته است. او می‌گوید: به علت افزایش هزینه و قیمت مواد اولیه، فرش دستباف با قیمت گزافی به دست مصرف کننده می‌رسد و بسیاری از مردم توانایی خرید آن را ندارند به همین خاطر فرش‌های ماشینی خریداران بیشتری دارد.
آقای خاکسار متخصص طب کار نیز با اشاره به مشکلاتی همچون کم سویی، مشکلات عضلانی و ریوی ضرورت بیمه آنان را یادآور می‌شود.

قالی بافان: بیمه و تسهیلات می‌خواهیم
رئیس اداره فرش استان آمار بیمه شدگان را ۱۳ هزار و ۳۲۳ نفر اعلام می‌کند و می‌گوید در حال حاضر سایت تامین اجتماعی بسته است، ولی قرار است امسال سهمیه‌ای اختصاص یابد تا بتوانیم شماری دیگر را هم بیمه کنیم.
آقای خزندی با تایید نقش واسطه‌ها در بازار می‌افزاید ما سعی کرده ایم با تقویت شرکت تعاونی‌ها در همه شهرستان‌ها نقش دلالان را کمرنگ‌تر کنیم اگرچه این اقدام زیاد تاثیرگذار نبوده است.
آقای فراشی کارشناس فرش نیز پرداخت تسهیلات در قالب مشاغل خانگی به منظور تقویت و ایجاد اشتغال توسط قالی بافان را از رویکرد‌های حمایتی دولت برمی شمارد و می‌افزاید: طبق آمار اداره فرش همدان هر ساله حدود ۲ هزارو ۴۰۰ ساعت دوره آموزشی با تمرکز در روستا‌ها برگزار می‌شود که کمک کرده تا فرش بافان همه کار‌های مربوط به بافت قالی همچون چله کشی، دارگردانی و نقشه خوانی را انجام دهند و با طرح‌های مختلف آشنا شوند.

بازار داخلی فرش را دریابیم
آقای روستایی، کارشناس فرش مهم‌ترین علت پایین آمدن صادرات در سال‌های اخیر را ناشی از تحریم‌ها و بالا رفتن قیمت مواد اولیه می‌داند. این کارشناس با اشاره به شرایط تحریم و بازار وسیع داخلی معتقد است بانک‌ها از طریق تسهیلات می‌توانند مردم بویژه زوج‌های جوان را به خرید فرش دستبافت تشویق کنند و رونق را به بازار بازگردانند.
او همچنین جمع آوری، تهیه و شستشوی پشم را در استان با توجه به دام‌های فراوان، از راهکار‌های پایین آوردن قیمت مواد اولیه می‌داند و می‌گوید این در حالی است که بسیاری از گله داران و عشایر پشم گوسفندان خود را یا دور می‌ریزند و یا به بهایی اندک به دلالان می‌فروشند.
آقای زبردست رئیس اتاق بازرگانی استان هم با تاکید بر ضرورت هماهنگی بیشتر بین بافندگان و تجار فرش معتقد است باید به دنبال کشف بازار‌های جدید باشیم.
آقای صفایی مدیر صنعت معدن و تجارت ملایر نیز صادرات غیر مستقیم را راه حلی برای فروش می‌داند و می‌گوید: از آنجایی که امکان صادرات مستقیم به کشور آمریکا و برخی کشور‌های اروپایی وجود ندارد می‌توانیم ابتدا به یک یا چند کشور صادر و از آن کشور‌ها با استفاده از تاجران و کشور‌هایی که منعی در صادرات ندارند اقدام به صادرات کنیم.

بازاریابی، راه برون رفت از مشکلات
بازاریابی مناسب می‌تواند به رونق دوباره این هنر کمک فراوانی کند. ضعف بازاریابی در این صنعت، نقش مهمی در روند نزولی صادرات فرش دستبافت داشته است. تمرکز صادرات فقط به یک یا چند کشور خاص باید با تدارک مشتریان متنوع از کشور‌های مختلف جایگزین شود و تبلیغات بازاریابی و آموزش‌های لازم به بازاریان برای افزایش فروش و افزایش سهم بازار باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین برگزاری برخی همایش‌های کاربردی در این زمینه و انجام برخی اقدامات علمی در سطح رشته‌های دانشگاهی و فنی شاید بتواند حال و روز فرش را بهتر کند.
تنظیم و نگارش: حسن شعبانلو