افول ارزش دلار در داخل آمریکا و سراسر جهان

پژوهش خبری صدا وسیما:ارزش پول ملی اکثر کشورهای جهان در سال های گذشته در مقابل دلار کاهش یافته است. برخی کشورهای صادرات محور نظیر چین از کاهش ارزش پول ملی خود سود می برند و کشورهای واردات محور دچار خسارت و زیان می شوند. اما خود آمریکا هم از وضعیت ارزش پول ملی خود راضی نیست. دولتمردان این کشور برخی اوقات از چین شکایت می کنند که چرا نرخ یوان را در مقابل دلار کاهش می دهد و حتی آن را یک جنگ ارزی علیه آمریکا توصیف می کنند. این فرایند که دامپینگ نامیده می شود، می تواند قیمت تمام شده یک کالای چینی را در مقابل یک کالای آمریکایی با همان کیفیت کاهش دهد. در مقابل از افزایش قیمت دلار در مقابل کشورهایی نظیر ونزوئلا، ایران و ترکیه که بیشتر واردات محور و متکی به فروش محصولات خام هستند، حمایت می کند.

سابقه دلار ($)در آمریکا
کلمه دلار از نام تالر( thaler)یک سکه نقره در منطقه ساکسون سفلی که به مدت چهارصد سال در سراسر اروپا رواج داشت گرفته شده است. این کلمه در منطقه چک، تولار (Tolar ) و در انگلیسی دلار تلفظ می شد. تا قرن هجدهم این سکه در اروپا رواج داشت. اما علامت دلار($) هم که نشانه پول ملی امریکا در سراسر جهان هست، نیز در واقع نشانه پزوی اسپانیا است که به مرور بر دلار اطلاق شده است. تا پایان سال 1778 ارز قاره ای در میان مردم آمریکا رواج داشت. این ارزهای قاره ای در آن زمان تنها از یک پنجم و یا یک هفتم ارزش اسمی خودشان برخوردار بودند. کنگره آمریکا در آن زمان به حذف اسکناس های قدیمی و انتشار اسکناس های جدید مباردت ورزید. در دهه 1790، ارزش همان ارزهای قاره ای نیز به شدت کاهش یافت. در سال 1792، قرار شد که هر هشت رئال اسپانیا که برابر با یک دلار به عنوان پول ملی آمریکا تعیین شود. در ان زمان جورج واشنگتن رئیس جمهوری آمریکا بود و به سیاست های مالی و پولی توجه خاصی نشان می داد. الکساندر هامیلتون، وزیر خزانه داری وقت، مامور شد تا لایحه ای برای دلار بنویسد و قانون 1792 که دلار را پایه پولی آمریکا در نظر گرفته می شد، تحت نظارت او تصویب شد. تا آن زمان، مستعمره نشینان آمریکا از پزوی اسپانیا برای مبادلات خود استفاده می کردند. نکته قابل توجه اینکه آنچه اکنون به عنوان ارزهای ملی در سراسر دنیا رواج یافته است مانند ریال عربستان و ایران، رئال برزیل، پزوی هشت کشور آمریکای لاتین، یوآن چین و ین ژاپن یکی از مضرب های پولی اسپانیا بوده اند.

در قرن نوزدهم، سکه و اسکناس های دلار در مقابل پشتوانه های مالی ضرب می شد. از سال 1863 با تصویب قانون بانکداری ملی در آمریکا و در بحبوحه جنگ شمال و جنوب در این کشور، دلار به عنوان پول رایج این کشور شناخته شد.
در سال 1878 براساس قانون بلند- آلیسون،‌ قرار شد دولت هر ماه بین دو میلون تا چهارمیلیون دلار نقره به ارزش قیمت بازار خریداری کند و آنها را به دلارهای نقره تبدیل کند. افشای وجود مقادیر بسیار زیادی نقره در غرب ایالات متحده آمریکا در اواخر قرن نوزدهم، یک جنجال سیاسی به پا کرد؛ زیرا این میزان ذخایر نقره، می توانست نفوذ سیاسی بسیار زیادی برای غرب آمریکا به دست آورد. از سال 1965، پشتوانه طلا و نقره از دلار برداشته شد و آمریکا بدون پشتوانه دلار منتشر کرد و با کمک های دلاری به سراسر جهان، این پول بدون پشتوانه را به اندازه طلا و نقره با ارزش کرد.

دلار در جهان
تا قرن نوزدهم، تقریبا دلار در سراسر جهان شناخته شده نبود. در آن زمان پوند انگلیس، مقبولیت جهانی داشت. اولین بار"نیلی بلای" در کتاب 72 روز دور دنیا در سال های 1889 – 1890، خاطر نشان می کند که دلار در آن زمان برای اکثر مردم جهان ناشناخته بود. او برای اولین بار دلار را در نیویورک دید. بعد از جنگ جهانی اول و دوم و تاسیس دو نهاد مالی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، دلار آمریکا به تدریج به عنوان ارز پایه در سراسر جهان شناخته شد. به دلیل آشفتگی های مالی بعد از جنگ جهانی دوم در اوایل دهه 1960 حدود 60 بانک بزرگ اروپایی و آمریکایی به دنبال راهکاری برای تبادل پیام های بین بانکی از طریق یک اتوماسیون بانکی بین المللی بودند.
در دسامبر سال 1967، هفت بانک معتبر در آمریکا، اتریش، انگلستان، دانمارک، سوئیس، فرانسه و هلند، تحقیقاتی در این زمینه انجام دادند . 73 بانک در این هفت کشور نیز هزینه های این پژوهش را تقبل کردند. مطالعات به صورت جدی از سال 1971 اغاز شد و پس از یک سال، نتایج آن در سال 1972 ارائه شد. در نهایت در ماه مه 1973، سوئیفت با عضویت 239 بانک از 15 کشور در شهر لا هولپ در نزدیکی بروکسل، پایتخت بلژیک تأسیس شد.
دلار در این نظام مالی هم نقش تعیین کننده ای دارد و به عنوان ارز مرجع در نظر گرفته می شود که به آن U- Turn یو ترن، گفته می شود. بر این اساس هر ارزی که قرار است از مکانیزم سوئیفت مبادله شود، باید ابتدا به دلار آمریکا تبدیل شود و بعد از آن به حساب مقصد وارد شود.  در حال حاضر،43 درصد مبادلات مالی جهان به دلار صورت می گیرد و 61 درصد از ذخایر ارزی در کل جهان به دلار است. 30 درصد ذخایر ارزی در جهان نیز یورو است. که البته با توجه به وجود بحران های بدهی در منطقه یورو، آینده مطلوبی برای این ارز هم تصو نمی شود.

افول ارزش دلار در داخل آمریکا
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی در داخل آمریکا پیش بینی کرده اند که حتی احتمال فروپاشی دلار یکی از ده چالش اصلی آمریکا در دو دهه آینده است. ارزش یک دلار در سال 2018 برابر با چهار سنت در سال 1913 است. به عبارت دیگر آنچه که در سال 1913 آمریکایی ها می توانستند با یک دلار خریدار کنند در حال حاضر همان را باید با 22 دلار و چهل و یک سنت بخرند. به نوشته جان اسمیت، این وضعیت پایدار نیست و همچنان روند رو به افول ارزش دلار ادامه دارد. جوزف هیلمن، یک کارشناس اقتصادی درپاسخ به این سئوال که آیا احتمال فروپاشی دلار وجود دارد یا خیر، می گوید، قطعا این اتفاق خواهد افتاد. از نظر او با توجه به بدهی های آمریکا، دلار بین ده تا بیست سال آینده فروخواهد پاشید. از نظر تحلیلگران اقتصادی به دلار طی یک یا دو دهه آینده ارزش خود را به طور کامل از دست خواهد داد، از نظر این تحلیلگران، بعد از جنگ جهانی دوم، دلاری که توسط طلا پشتیبانی می شد، به عنوان اولین ارز ذخیره جهان به رسمیت شناخته شد و اهمیت بالایی پیدا کرد. در سال 1971، ریچارد نیکسون، پشتوانه طلا را از دلار برداشت و ارزش دلار از همان زمان به شدت کاهش یافت. در آن زمان منتقدان سیاست نیکسون معتقد بودند که او می توانست نفت را پشتیبان دلار قرار دهد تا ارزش دلار کاهش نیابد. برخی سال 1985 را آغاز افول دلار می دانند. در سال 1992 در حالی که جهان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را با حیرت می نگریست، دور از چشم دوربین ها و جنجال های رسانه ای، دلار به پایین ترین ارزش خود رسید. این روند بعد از یازده سپتامبر اندکی ترمیم یافت. همچنین از سال 2001-2002 برخی از کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت تصمیمی گرفتند برای خرید و فروش نفت از ارزهای دیگری استفاده کنند. اما در سال 2008 با عمیق شدن بحران اقتصادی برخی کشورها بار دیگر به دلار بازگشتند، اما باز هم ارزش دلار به 1985 نرسید.  
ارزش دلار همچنین در مقابل ارزهای دیگر از جمله یورو هر روز بیشتر ارزش خود را از دست می دهد. در سال 2017 با وجود این که ارزش دلار حدود 25 درصد در مقایسه با سال 2014 افزایش یافت، اما اساس ارزش دلار در مقابل یورو به شدت کاهش یافته است. از سال 2002 تا 2012 ارزش دلار در مقابل یورو تا 54.7 درصد کاهش یافته است. در همین مدت، بدهی آمریکا سه برابر شده و از 6 هزار میلیارد دلار به 15 هزار میلیارد دلار رسید. وضعیت بدهی آمریکا در سال 2018 شرایط بسیار وخیم تری دارد به طوری که در حال حاضر، بدهی آمریکا با رسیدن به 21 هزار میلیارد دلار برابر با صد درصد تولید ناخالص داخلی است. شاید همین وضعیت آمریکا را مجبور کند تا ارزش دلار خود را کاهش دهد تا بتواند بدهی های خود را آسانتر پرداخت کند.

در جدول زیر افول ارزش دلار از سال 1970 تا 2018 نشان داده می شود:
 

افول ارزش دلار در خارج آمریکا
تحریم های آمریکا بر بیش از نیمی از بشریت یعنی حدود سه میلیارد نفر در جهان و اتباع حدود صد کشور باعث شده است که برخی کشورها بویژه اتحادیه اروپا و روسیه به فکر ساز و کارهایی برای عبور از دلار باشند. ژو چیائوچان ، رئیس بانک مرکزی چین در سال 2017 اعلام کرد که در معاملات نفتی یوان را جایگزین دلار خواهد کرد تا رشد اقتصادی جین حفظ شود. با توجه به اینکه چین دارای بیشترین ذخایر ارزی دلاری در جهان است، این تحول یک هشدار قابل توجه برای دلار آمریکاست. در عین حال آمریکا بزرگترین بدهکار دلاری به چین است و کاهش ارزش دلار به نفع چین نیست. با وجود این در سال 2018، پکن خرید نفت با یوان را آغاز کرد. مقامات چینی در 26ماه مارس 2018 از ثبت اولین قرارداد نفتی خود با پول ملی این کشور برای مقابله با سلطه دلار خبر داد. با توجه به اینکه چین در حال حاضر بزرگترین واردکننده نفت خام در جهان است، به اعتقاد تحلیلگران این کشور می تواند یوان نفتی را جایگزین دلار نفتی کند.

پژوهش خبری // تهمینه بختیاری