گامی برای سرپا نگهداشتن حمام زیرزمینی کندوان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، حمام صخره ای روستای تاریخی کندوان در شهرستان اسکو، از حمام های قدیمی نادر در دنیاست که سال ها و شاید قرن ها پیش، در زیرِ زمین بنا شده و از قدمت این منطقه حکایت دارد.

ساکنان روستای تاریخی و صخره ای کندوان که سن و سالی از آنها گذشته، می گویند: از پدرانمان شنیده بودیم که این حمام را نیاکانمان با دست و ابزارهای قدیمی در دل زمین کنده و ساخته اند.
آنها می گویند: در کودکی همراه پدرانمان برای استحمام به این حمام زیرزمینی می آمدیم.
یکی از اهالی کندوان می گوید: به خاطر دارم پدرم هر سال از بابت هزینه استحمام در حمام صخره ای، 10 کیلو گندم به حمامچی می داد.

اهالی می گویند: یادمان هست برای گرم کردن آب حمام از چوب استفاده می شد، برای همین برای آوردن چوب، به کوه های اطراف روستا می رفتیم و با جمع آوری چوب گَوَن، آن را به حمام چی می دادیم تا آب را برایمان گرم کند.
به گفته آنان منبع آب حمام هم با شيب طبيعي و با استفاده از لوله هاي سفالي حفر شده در داخل ديواره ها از آب معدني چشمه كندوان تامين مي شده است.
معماری کاملا بومی در ساخت این حمام مشهود است با این حال کارشناسان میراث فرهنگی زمان دقیق ساخت آن را نمی دانند.
البته برای تعیین زمان دقیق ساخت آن، به کارشناسیِ ویژه و تخصصی نیاز است.

این بنای تاریخی و منحصر به فرد هم، همچون دیگر بناهای تاریخی، دستخوش زمان بوده و با گذشت ایام، آن چنان تخریب شده بود که حتی ورودی اصلی آبِ آن، از بین رفته بود.
اما این حمام تاریخی، صخره ای و زیرزمینی، به همت میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و به دست معماران زبده، بازسازی شد تا بیش از این در گزند ویرانی و نابودی نباشد.
عايق كاري، بازسازي خزينه و ورودي هشتي حمام صخره اي كندوان، بخشي از مرمت هاي انجام شده در اين بنا به شمار مي رود.
بازسازی این بنا، به اذعان اهالی و ساکنان روستای کندوان، هیچ تغییری در بنای اصلی آن ایجاد نکرده و شکل و شمایل سابق و قدیمی آن، حفظ شده است.
هر چند رعایت نکردن برخی موارد جزیی همچون استفاده از شیرآلات امروزی و مدرن، اندکی بر چهره قدیمی این حمام تاریخی خدشه وارد کرده و همچون وصله ای نامناسب، بر قدمت آن سایه افکنده است.

رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اسکو می گوید: حمام تاریخی کندوان، در 4 دوره با حفظ معماری قدیمی، بازسازی شده است.
احد نعمتی می گوید: حمام متشکل از یک ورودی شامل گرمابه، رختکن و حوض خانه است و هر حوض خانه هم مجهز به نورگیر است.
به گفته وی قسمت شاه نشین هم از دیگر قسمت های این حمام است که داخل آن حوض و حوض خانه ی مجزا بنا و فواره های آب هم در آن تعبیه شده است.

رییس میراث فرهنگی اسکو می گوید: حمام صخره ای کندوان 400 مترمربع مساحت دارد و تا حدود 100 سال پیش، از آن به عنوان حمام عمومی استفاده می شد.
به گفته نعمتی، این حمام صخره ای جزو معدود حمام های قدیمی و تاریخی در دنیاست و با توجه به این که در آن از سنگ به عنوان عایق حرارتی و برودتی استفاده شده است، با دیگر حمام های قدیمی موجود در دنیا تفاوت زیادی دارد.

وی همچنین می گوید: در بازسازی این بنای تاریخی، برای جلوگیری از نفوذ رطوبت، برای نخستین بار از مواد نانو استفاده شده است تا هر چه بیشتر از گزند آسیب هایی که به علت شرایط جوی منطقه، آن را تهدید می کند، در امان باشد.
یادآور می شود: روستاي كندوان در شمال غرب ایران، واقع در ارتفاعات کوه سهند با 7 هزار سال قدمت، یکی از جذاب‌ترین مکان‌های دیدنی و شگفتی‌های ایران به شمار می‌رود و به علت شکل خانه‌های آن که همانند کندوی عسل در دل کوه کنده شده‌، روستای کندوان نامیده شده است.

هم اکنون روستای کندوان در آذربایجان شرقی، تنها روستای زنده صخره‌ای جهان است که زندگی عادی مردم در آن جریان دارد و به عنوان يكي از اصلي ترين نامزدهاي ايران براي ثبت در فهرست آثار جهاني يونسكو در سال 2014 مطرح است.
این روستا از معدود روستاهای صخره ای ایران و جهان است و به همراه روستاهای کاپادوکیه در ترکیه، داکوتا در آمریکا و روستای میمند در کرمان، از چنین معماری بی نظیری برخوردار است.( امروزه تنها در 2 روستای میمند و کندوان ایران زندگی جریان دارد و 2 روستای دیگر خالی از سکنه است)
کندوان به علت ویژگی های معماری صخره ای و سبک زندگی خاص مردمان آن، اردیبهشت سال 1376 به شماره ۱۸۵۷ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.
گزارش از سهیلا محمدیان