نيجريه،کشتار شیعیان و عوامل داخلی و بیرونی موثر در آن ( قسمت چهارم-تهدید ها )

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، در کنار فرصت های موجود که جامعه شیعی نیجریه می تواند موقعیت های گرانبهایی را در درون مشکلات فعلی برای خود پدید آورد، تهديدهايي نيز وجود دارد.
در عین حال شیعیان این کشور هم اکنون با تهدید هایی مواجهند که عدم توجه به این تهدیدها می تواند در آینده مخاطراتی جدی برای آنها فراهم آورد:

1-پنهان کاری
شیعیان نیجریه با وجود تحمل سخت شرایط تحمیلی از سوی دولت و ظلم و ستم وارده بر آنان ، طی سه دهه اخیر شیوه ای تقیه گونه را در مقابل دولت در پیش گرفته و همواره از ارائه اطلاعات و شفاف سازی در مقابل دولت و سازمان های اطلاعاتی و امنیتی نیجریه خودداری ورزیده اند که این وضعیت بخصوص از زمان حبس خانگی شیخ زاکزاکی در سال 2015 میلادی به اوج خود رسیده است.
از این روی دولت نیجریه همواره آنها را به عنوان خطری بالقوه که می توانند برای دستگاه حاکمه خطرآفرین شوند و حتی تهدید و خطر"دولتی درون دولت"درنظر می گیرد.
در چنین شرایطی که حساسیت خاصی علیه شیعیان در این کشور بوجود آمده و ارتش نیجریه نیز نهایت ددمنشی را علیه آنها صورت داده شایسته است پیروان اهل البیت (ع) هوشمندانه از این وضعیت بغرنج عبور نموده و ضمن پرهیز از کتمان واقعیات موجود ، اقدامات خود را سازماندهی و شفاف سازی نمایند .

2-سرکوب شیعیان از چند جبهه
شیعیان بومی نیجریه در حال حاضر از چند ناحیه تحت فشار بوده و دستگاه های متعددی در داخل کشور درصدد تضعیف کامل و نابودی نهضت اهل البیت (ع) می باشند.
یکی از مهم ترین این تهدیدات از سوی برخی نظامیان این کشور که چندان تحت فرمان دولت مرکزی نبوده و در مسیر نابودی و یا تضعیف حرکت اسلامی از حمایت برخی کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس بویژه عربستان سعودی برخوردارند اعمال می گردد.
اوج درنده خویی ارتشیان به قتل رساندن گروهی از شیعیان در مراسم روز قدس سال 2014 میلادی ، قتل عام وحشیانه یک هزار نفر از شیعیان در زاریا در دسامبر سال 2015 میلادی ، کشتار حدود یکصد نفر از اعضاء حرکت اسلامی در جریان راهپیمائی اربعین 2016 و قتل عام 42 نفر از راهپیمایان اربعین 2018 در ابوجا بود . از سوی دیگر سازمان های وهابی تکفیری نظیر بوکوحرام که مورد حمایت ایدئولوژیک برخی کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار دارند طی سال های اخیر حملات تروریستی دهشتناکی را علیه اعضاء حرکت اسلامی نیجریه رقم زده اند که موجب شهادت ده ها نفر از شیعیان این کشور شده است.
این در حالی است که دولت نیجریه فاقد عملا هرگونه راهبرد مشخص برضد گروه تروریستی تکفیری بوکوحرام بوده و علیرغم وعده های مکرر ارتش در وارد آوردن ضربات و خسارات جبران ناپذیر بر آنها، تاکنون نه تنها از قدرت بوکوحرام کاسته نشده بلکه طی سال گذشته با انجام عملیات تروریستی در مناطق شمالی کشور بنوعی قدرت خود را هرچه بیشتر عیان ساخته اند .

3-ترسیم فضای شیعه هراسی
طی سال های گذشته دولت نیجریه تلاش تدریجی و گام به گامی را برای ترسیم فضای شیعه هراسی و ارائه تصویری منفی و کاملا مخدوش از اقلیت شیعه این کشور ساماندهی نموده است.
هرچند شیعیان این کشور مردمانی کاملا صلح طلب و برخوردار از رفتار مسالمت جویانه توام با احترام بوده و تاکنون نیز هیچ گاه رفتار خشونت باری از آنها سر نزده است با این حال نهادهای اطلاعاتی و امنیتی بشدت در تلاشند آنها را افرادی خشن و خشونت طلب جلوه داده و اتهامات گوناگونی را بر مبنای اندیشه شیعه هراسی به آنها نسبت دهند.

4-تلاش دولت برای توجیه جنایات علیه شیعیان
اقدام مزوّرانه دولت نیجریه در مبری دانستن کامل خود از قتل عام دسامبر 2015 زاریا و تلاش برای وانمود ساختن اینکه ارتش متمردانه و بدون کسب اجازه از دولت اقدام به کشتار شیعیان و نابودی نهادهای فرهنگی اجتماعی نهضت حرکت اسلامی در شهر زاریا نموده است و کشتارهای سال های 2016 و 2018 خطر دیگری است که می تواند بین اعضاء حرکت اسلامی شمال نیجریه تفرقه و جدائی ایجاد نموده برخی شیعیان ساده دل را از سایرین جدا نماید.
در واقع هرچند ممکن است اصل تمرد نظامیان از دولت تا حدودی صحت داشته باشد با این حال رفع هرگونه اتهامی از دولت نیجریه و محمد بوهاری رئیس جمهور فعلی ( که در شعارهای انتخاباتی خود احترام به حقوق بشر و محترم شمردن جایگاه جوامع و اقلیت های دینی را مورد تاکید قرار می داد ! ) در قضیه کشتار زاریا در سال 2015 و سال های بعد - در شرایطی که رهبر کاریزماتیک حرکت اسلامی کماکان در حبس بسر می برد – تهدید و توطئه ای خطرناک علیه شیعیان خواهد بود .

5-تداوم ظلم و ستم های وارده بر شیعیان
ظلم و ستم وارده بر شیعیان از زمان دستگیری شیخ زاکزاکی و کشتار زاریا همچنان تداوم یافته است به گونه ای که گفته شده است نظامیان در برخی جاده های ایالات شمالی نیجریه بویژه جاده های منتهی به زاریا ، کانو و کادونا اتوبوس ها را مورد بازرسی قرار داده و در برخی مواقع وسایل مسافران از جمله موبایل های آنها را تفتیش و در صورت مشاهده تصویر شیخ زاکزاکی در موبایل افراد، آنها را بازخواست و گاه نیز زندانی می نمایند.
علاوه بر آن دولت نیجریه برای کنترل شیعیان ایالات شمالی ، پس از فاجعه زاریا بمدت چند ماه تمامی شبکه های اجتماعی را در مناطق شمالی نیجریه قطع کرد تا سازمان ها و نهادهای حقوق بشری نتوانند از وضعیت شیعیان مطلع شوند.
دولت نیجریه همچنین با اعمال محدودیت هایی طی چند سال گذشته موانعی برای سفر اعضاء شناخته شده حرکت اسلامی به خارج کشور بوجود آورده که این تضییقات با شدت و ضعف هایی همچنان تداوم دارد.
سازمان امنیت نیجریه همچنین با ارسال ایمیل های تهدید آمیز به دانشجویان و طلاب شیعه نیجریائی شاغل به تحصیل در خارج از کشور – که در مراسم مردم نهاد حمایت از شیخ زاکزاکی در سال 2016 شرکت و سخنرانی نموده بودند -آنها را رسما تهدید نمود در صورت مراجعه به نیجریه تحت بازجویی سازمان امنیت قرار خواهند گرفت.
این محیط ارعاب و وحشت علیه شیعیان بومی و تهدید به قتل یا زندانی نمودن شیعیان به بهانه های واهی طی سال های گذشته همواره از سوی دستگاه های نظامی امنیتی نیجریه ادامه یافته است .

6-عدم کادرسازی برای آینده
یکی از اشکالات وارده بر شیعیان نیجریه عدم کادرسازی برای آینده و تکیه کامل بر شیخ ابراهیم زاکزاکی به عنوان رهبر بلامنازع حرکت اسلامی شمال نیجریه بوده است.
هرچند سیمای کاریزماتیک شیخ زاکزاکی و نقش بی بدیل وی در تاسیس ، سازماندهی و انسجام نهضت تشیع در این کشور واقعیتی کتمان ناپذیر است با این حال تصور اینکه نهال پویای تشیع در این کشور همواره قائم به شیخ زاکزاکی خواهد بود اشتباهی است که برخی از یاران شیخ در این امر زیاده روی کردند.
در حقیقت در حال حاضر که رهبر حرکت اسلامی شمال نیجریه در حبس خانگی بسر برده و به احتمال زیاد پس از آزادی نیز بدلیل نابینائی کامل یک چشم و کم بینائی قابل ملاحظه چشم دیگر ، فلج شدن یک دست و صدمه دیدن یک پا و مشکلات جسمانی ناشی از گلوله های اصابت نموده به شکم و سینه اش فاقد تحرک جسمانی برای سفر به مناطق مختلف شیعه نشین و ناتوانی نسبی در مدیریت موثر بر این نهضت عظیم ده میلیونی خواهد بود خلاء موجود در رهبری آینده نهضت کاملا بچشم می خورد.
این البته بدین معنی نیست که شیخ زاکزاکی پس از رهائی به رهبری خمود و کم تحرک مبدل خواهد شد با این حال در صورتی که رهبرانی مدیر و مدبر در درون حرکت اسلامی تربیت می یافتند امروزه می توانستند با تشکیل نوعی شورای رهبری خلاء شیخ زاکزاکی را تا زمان رهائی از حبس خانگی مرتفع نموده و پس از آن نیز یار و یاور وی در مدیریت امور مربوط به نهضت باشند.
در مجموع می توان گفت در صورتی که در آینده نزدیک بنا به دلایلی رهبری و پرچمداری نهضت اهل البیت (ع) بصورت دائم به فردی غیر از شیخ ابراهیم زاکزاکی سپرده شود شاید حرکت اسلامی با چالش ها و مشکلاتی مواجه شود که آینده این نهضت را با مخاطراتی جدی مواجه سازد.

7-تفرقه درونی
هرچند اکثریت اعضاء حرکت اسلامی در مسیر پر فراز و نشیب این نهضت همواره به شیخ زاکزاکی اعتماد داشته اند با این حال در اوایل دهه 2010 برخی اختلافات در درون نهضت اوج گرفت بطوری که معدودی از رهبران منطقه ای حرکت اسلامی در زمره مخالفان شیخ زاکزاکی جای گرفته و با وارد نمودن انتقاداتی تند به اصول مدیریتی و دیدگاه رهبر شیعیان نیجریه ، انشعابی در حرکت اسلامی شمال نیجریه ایجاد کردند.
البته این انتقادها در آن زمان مقیاسی نبود که خللی در ساختار مستحکم نهضت اسلامی پدید آورد و پس از کشتار شیعیان در سال 2015 تیز این منتقدان به اشتباه خود بطور کامل پی برده و به صفوف منسجم نهضت حرکت اسلامی پیوستند.
با این حال با رسوخ برخی عناصر وابسته به جریان وهابیت ممکن است این وضعیت در آینده نیز تکرار گردد.

از اينرو شیعیان باید با بینشی عمیق مراقب توطئه های دشمنان خود در ایجاد تفرقه و تضعیف نهضت بوده و اتحاد و انسجام درونی خود را هرچه بیشتر تقویت نمایند./

============================================

نويسنده:امیربهرام عرب احمدی، کارشناس و مدیر گروه مطالعات جنوب آفریقا، دانشگاه تهران.