تقویت هویت آسیایی راه کار تقویت پيوستگي

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما، رویدادهای اخیر در جنوب ،جنوب شرق و شرق آسیا و ادامه مقاومت کشورهای این منطقه در برابر فشارهای امریکا جهت توقف خرید نفت از جمهوری اسلامی ایران ،از شکل گیری تحولاتی حکایت دارد که در چارچوب تقویت "هویت آسیایی" قابل درک و تحلیل است.
برگزاری نشست وزرای دفاع کشورهای حوزه اتحادیه کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا آ.سه .آن بعلاوه شش کشورهند ،استرالیا ،چین ،ژاپن ،کره جنوبی و آمریکا در سنگاپور و درخواست از دولتهای واشنگتن و پکن برای رعایت ملاحظات پروازی در منطقه دریای چین جنوبی به منظور پرهیز از هر گونه اقدامات مخاطره آمیز مهمترین تحول در حوزه امنیتی این منطقه است.
این بدان معنا است که کشورهای آسیایی، آمریکا را عامل تداوم ناامنی در منطقه جنوب شرق آسیا بخصوص دریای چین جنوبی می دانند و براین اعتقادند که آمریکا باید رفتارهای امنیتی خود را در این منطقه کنترل نماید و براساس کد های رفتاری بخصوص در بخش پروازی عمل نماید تا امنیت منطقه به مخاطره نیافتد .
در این حال ،سفر شینزوآبه به چین نخستین سفر یک نخست وزیر ژاپن به پکن بعد از هفت سال است که به بهانه چهلمین سالروز بهبود روابط دو کشور صورت گرفت .اگر چه ژاپن از متحدان آمریکا در منطقه است اما رویکرد آبه به توسعه روابط توکیو و پکن بیانگر احیای تفکر دولت قبلی ژاپن به نخست وزیری"هاتویاما"است که معتقد به تشکیل"اتحادیه آسیایی"بود.
نخست وزیر ژاپن در سفر به پکن بر توسعه همکاری های اقتصادی و امنیتی میان دو کشور تاکید کرد و مسئولیت چین و ژاپن را کمک به استقرار صلح و امنیت در منطقه دانست .یکی از مهمترین موارد توافق رهبران ژاپن و چین استفاده از ارزهای ملی در روابط تجاری میان خود به ارزش حدود 30 میلیارد دلار است .تاکید آبه بر آغاز فصل تازه ای از روابط پکن و توکیو بیانگر بروز تحولات مهمی در شرق آسیا است .

گسترش روابط دهلي و توکيو
سومین تحول مهم در آن منطقه، سفر نارندرا مودی نخست وزیر هند به ژاپن و دیدار با شینزوآبه نخست وزیر این کشور بود.
میزبانی آبه از مودی در ویلای شخصیش در شهر"یاماناشی" نشان می دهد که دولت ژاپن به طور جدی درصدد گشایش فصل تازه ای در روابط دهلی نو و توکیو است.زیرا بنا به اعلام رسانه های هند، مودی تنها رهبر جهان است که در این سطح در ژاپن مورد پذیرایی قرار می گیرد.
شهر"یاماناشی"در 110 کیلومتری توکیو قرار دارد و با کوه معروف "فوجی" که 3776 متر ارتفاع دارد محصور شده است .نخست وزیران ژاپن و هند در دیدار خود بر بهبود و توسعه همکاری های امنیتی از طریق گسترش تمرین های نظامی مشترک میان نیروهای دفاع از خود ژاپن و ارتش هند با هدف آزاد و باز نگه داشتن اقیانوس هند و اقیانوس آرام توافق کردند .دو کشور همچنین موافقت کردند به گفتگوها و تلاشهای خود برای رسیدن به یک توافق بنیادی تا پایان سال برسر یک پیمان تجارت آزاد آسیا- اقیانوس آرام، ادامه دهند.
روزنامه اکونومیک تایمز چاپ هند با انعکاس اخبار دیدار سران ژاپن و هندوستان در توکیو اعلام کرد دو کشور یکی از بزرگترین توافقنامه های مبادله دوجانبه به ارزش 75 میلیارد دلار را امضا کردند که یکی از بزرگترین توافق نامه های مبادله ای در جهان است .
از دیدگاه ناظران سیاسی ،تحولات جاری در منطقه جنوب شرق و شرق آسیا نشان می دهد که کشورهای آسیایی به ارزیابی های جدیدی از تحولات جهانی و متاثر از سیاستهای دولت آمریکا رسیده اند که تجلی آنرا در تقویت روابط کشورهای آسیایی می توان مشاهده کرد که به گونه ای بیانگر تلاش آنها برای احیای هویت آسیایی است .

تقويت هويت آسيايي
در تحلیل علل و عوامل چنین رویکردی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1-اتخاذ سیاست نگاه به درون آمریکا یا "اول آمریکا " که دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور در پیش گرفته کشورهای آسیایی را به این نتیجه رسانده است که آنها نیز برای حفظ موقعیت خود در بخشهای مختلف اقتصادی و امنیتی باید به خود اتکایی منطقه ای روی بیاورند و به جای تکیه بر ظرفیتهای فرامنطقه ای به استفاده از ظرفیتهای منطقه ای توجه نمایند.
با توجه به اهمیت این مساله است که شینزوآبه نخست وزیر ژاپن در سفر به چین تاکید کرد دو کشور بدون توجه به برخی اختلافات خود در مورد مسایل ارضی و مرزی در دریای چین شرقی ،درصددند از همه فرصتها و ظرفیتهای خود برای توسعه روابط استفاده کنند .در واقع کشورهای آسیایی به این نتیجه رسیده اند که با بازیابی هویت آسیایی می توانند ضمن ایجاد قطب قدرتمند اقتصادی و امنیتی دربرابر زیاده خواهی های آمریکا نیز ایستادگی کنند.
زیرا ترامپ در اعمال تعرفه های تجاری حتی به شرکای راهبردی خود در منطقه از جمله ژاپن نیز رحم نکرده و این کشور را از نظر اقتصادی و تجاری تحت فشار قرار داده است .

2-کشورهای نوظهور اقتصادی مانند هندوستان و چین که از رشد اقتصادی بالایی برخوردارند برای ادامه این روند و کارآمد کردن اقتصاد های خود به شدت نیازمند کسب تکنولوژی های روز جهانی هستند.
بی توجهی کشورهای غربی به نیاز کشورهای نوظهور اقتصادی در این خصوص باعث شد تا کشورهایی مانند هندوستان و چین به دنبال کسب تکنولوژی های پیشرفته از کشورهای آسیایی مانند ژاپن ،کره جنوبی و حتی برخی کشورهای عضو اتحادیه آ.سه .آن باشند.
استقبال نارندرامودی نخست وزیر هند و شینزوآبه نخست وزیر ژاپن از همکاری دو کشور در بخش توسعه اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در همین راستا قابل توجه و تامل است .

3-رویکرد ژاپن و اتحادیه آ.سه .آن برای توسعه روابط تجاری در بالاترین سطح با چین و هندوستان نیز در راستای توسعه بازارهای آنها در این کشورها است.چین و هندوستان بالغ بر دو و نیم میلیارد نفر جمعیت دارند که بازاری بسیار مهم برای سرمایه های ژاپن و آ.سه. آن تلقی می شود.
اعمال سیاستهای ملی گرایانه دولت آمریکا در بخش اقتصادی و اعمال تعرفه های سنگین برای کالاهای وارداتی از ژاپن و چین باعث شد تا دولت توکیو با بازنگری در سیاستهای نگاه به غرب خود ،بازارهای شرق را هدف قرار دهد .

4-اگر چه نخست وزیر ژاپن نیز خیز بلندی را برای آغاز فصل تازه در روابط توکیو با پکن و دهلی نو برداشته است با این حال به نظر می رسد اتحادیه آ.سه .آن درصدد است با محور قرار گرفتن همکاری های اقتصادی منطقه ای از تاثیر گذاری اختلافات آنان بر روابطشان بکاهد و اقتصادهای آسیایی همکاری در بخشهای مختلف را اولویت برنامه های خود قرار دهند.
به همین جهت ژاپن و چین به رغم اختلافات خود در دریای چین شرقی ،گامهای مهمی را برای توسعه روابط تجاری و سرمایه گذاری برداشته اند .

5-نکته مهم در توافقنامه های اخیر میان ژاپن با چین و ژاپن با هندوستان استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری میان خود به جای دلار است .این بدان معنا است که کشورهای آسیایی در حال اهمیت قایل شدن به ارزش پول ملی خود به عنوان اقتصادهای در حال ظهور هستند و ژاپن نیز به عنوان یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان درصدد تبدیل "ین" واحد پول این کشور به ارز بین المللی است .به همین دلیل نخست وزیر ژاپن سفر اخیرش به چین را طلوع همکاری جدید میان دو کشور دانست که باعث رشد در زمینه های مختلف از جمله مالی و پولی می شود.
چین نیز که برنامه جامعی را برای تبدیل شدن به اقتصاد جهانی دنبال می کند با توافقهای صورت گرفته با بسیاری از کشورها ازجمله روسیه تصمیم گرفته است از پولهای ملی خود"یوان"در مبادلات تجاری استفاده کند .سلب مسئولیت آمریکا در برابر تعهدات و پیمانهای بین المللی و نوسان شدید ارزش دلار در بازارهای جهانی به همراه عزم جهانی برای استفاده از پولهای ملی به جای دلار در مبادلات تجاری باعث شده است اقتصادهای آسیایی نیز به طور جدی استفاده از پول ملی را در مبادلات دو جانبه در دستور کار خود قرار دهند .

6-حمایتهای چین از کره شمالی در برابر فشارهای آمریکا و اثر پذیری بسیار کم اقتصاد چین از فشارهای مالی و تجاری واشنگتن و تاکید پکن بر ادامه همکاری با اقتصادهای آسیایی با سرمایه گذاری و ارائه طرح های مهم تجاری و ترانزیتی مانند یک جاده –یک کمربند اعتماد آسیایی را به اقتصاد چین افزایش داده است و اتحادیه آ.سه. آن همچنان چین را بزرگترین شریک تجاری خود می داند . این به معنای ناکامی آمریکا برای بحرانی کردن اقتصادهای آسیایی از جمله چین است .

7-بسیاری براین اعتقادند سیاست"اول آمریکای"دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در همان حال که اعتراضهای جهانی را به دلیل نادیده گرفتن توافقنامه های جهانی از سوی وی برانگیخت با این حال یکی از پیامدهای آن تقویت همگرایی میان کشورهای مختلف برای ایستادگی در برابر فشارهای کاخ سفید است که تقویت همکاری های آسیایی نیز در همین راستا قابل ارزیابی است.
این سیاست دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا موجب تقویت اعتماد به نفس کشورهای آسیایی برای رفع نیازهای خود از طریق توسعه همکاری های درون منطقه ای شده است .

8-تقویت ذخایر مالی ژاپن و چین و حتی کره جنوبی و همچنین اعضای اتحادیه آ.سه .آن نه تنها آنها بلکه سایر کشورهای آسیایی را نیز به استفاده از توان مالی آسیایی به جای استفاده از توان مالی غرب بسیار امیدوار کرده است و اقتصادهای پیشرو آسیایی نیز به این نتیجه رسیده اند که سرمایه گذاری بیشتر در بازارهای آسیایی نه تنها قدرت رقابت آنها را در بازارهای جهانی افزایش می دهد بلکه مانع از تاثیر گذاری بازی های اقتصادی غرب بخصوص آمریکا بر اقتصادهای آسیایی می شود .
به همین دلیل کشورهای آسیایی همچون هندوستان ،کره جنوبی و ژاپن که از متحدان راهبردی آمریکا در منطقه هستند دربرابر فشارهای آمریکا برای توقف خرید نفت از جمهوری اسلامی ایران به دلیل تحریم های کاخ سفید مقاومت می کنند و تمایلی برای همراهی سیاستها آمریکا ضد جمهوری اسلامی ایران ندارند.
اقتصادهای آسیایی اکنون به این نتیجه رسیده اند که آمریکا فقط به منافع خود می اندیشد و اهمیتی به وضعیت اقتصادی حتی شرکای خود ندارد .

9-یکی از برنامه ها و طرح های مهم کشورهای آسیایی ادامه گفتگوها و تلاش برای رسیدن به یک توافق بنیادی تا پایان سال 2018 برسر یک پیمان تجارت آزاد آسیا- اقیانوس آرام است.
با خارج شدن دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از پیمان تجارت آزاد آسیا -پاسفیک کشورهای عضو این پیمان با محور قرار دادن چین درصدد هستند آنرا بدون آمریکا اجرایی کنند تا به واشنگتن نشان دهند که دیگر محور گفتگوها و همکاری های منطقه ای و جهانی نیست و آنها قادر هستند بدون آمریکا نیز برنامه های اقتصادی و تجاریشان را به پیش ببرند .

جمع بندي
با این حال ،کشورهای آسیایی با اختلافات و چالشهایی در روابط دوجانبه و چند جانبه برخوردارند که آمریکا می کوشد با استفاده از آنها به اختلافات و تنش میان آنها دامن بزند .اختلافات چین با برخی از اعضای ا.سه .آن همچون با تایلند ، فیلیپین و ویتنام در دریای چین جنوبی ،اختلافات چین با ژاپن در دریای چین شرقی ،اختلافات ارضی و مرزی چین با هندوستان ،نگرانی دهلی نو از توسعه روابط نظامی چین با پاکستان به عنوان رقیب سنتی و اتمی هندوستان از جمله موارد اختلاف برانگیزی هستند که تاکید برآنها می تواند روابط کشورهای آسیایی را به سردی و حتی تنش بکشاند .
با این حال ،بسیاری از تحلیلگران منطقه براین باورند نقاط اشتراک و همگرایی کشورهای آسیایی بخصوص در اتحادیه آ.سه .آن بسیار فراتر از کشورهای عضو اتحادیه اروپا است .یکی از بزرگترین این اشتراکات تاکید بر هویت آسیایی با فرهنگها ،تمدن و بعضا درهم آمیختگی زبانی است که ژاپن نیز با ارزیابی سیاست خود در این خصوص در حال برداشتن گامهای بزرگی برای تقویت اتحاد آسیایی است.
===================
نويسنده: مجيد وقاری- کارشناس سياست در آسيا.
.