چالش هاي روسيه با بزرگترین رزمایش ناتو

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،بیست و نه کشور عضو ناتو و دو کشور فنلاند و سوئد از روز پنج شنبه ، سوم آبان به مدت دو هفته بزرگترین رزمایش این ائتلاف نظامی غرب پس از پایان جنگ سرد تحت عنوان"Trident Juncture 2018"را برگزار می کنند.
انتقال تجهیزات برای برگزاری این رزمایش از دو ماه پیش شروع شده است. از جمله تجهیزاتی که در این رزمایش به کار گرفته خواهد شد ، شصت و پنج فروند انواع کشتی و ناو جنگی که ناو بزرگ هواپیمابر "هری ترومن" آمریکا را نیز شامل می شود و همچنین دویست و پنجاه فروند هواپیمای نظامی است. شمار نیروهای شرکت کننده نیز به پنجاه هزار نفر می رسد.
بزرگی و اهمیت رزمایش فعلی ناتو با این تعداد نیرو و تجهیزات در این است در آخرین رزمایش کشورهای عضو این سازمان در سال 2015 ، بیست و شش هزار پرسنل و 60 ناو و 200 فروند هواپیمای نظامی شرکت داشتند.

مکان و موضوع رزمایش
بزرگترین رزمایش ناتو پس از پایان جنگ سرد در کشور اروپایی نروژ برگزار می شود و هدف از برگزاری آن نیز " تمرین نیروهای کشور شرکت کننده جهت کسب آمادگی برای پاسخ به هر گونه حمله از سوی مهاجم فرضی اعلام شده است." براساس سناریوی طراحی شده ، نیروهای ناتو برای آزاد سازی مناطق شمالی نروژ از تصرف کشور فرضی عملیات انجام می دهند .
از آنجایی که رزمایش ناتو در شمال نروژ ، نزدیک مرزهای روسیه برگزار می شود ، بدون شک مهاجم فرضی تعیین شده از سوی طراحان رزمایش ، همان روسیه می باشد. از این رو بی دلیل نیست وزارت خارجه روسیه اخیرا اعلام کرد کشورش در قبال افزایش فعالیت های ناتو در منطقه شمالگان در مجاورت مرزهای خود در نروژ بی تفاوت نیست.

قطب شمال و رزمایش ناتو
این واکنش انتقادی روسیه در حالی اتخاذ شده که 700 تن از نیروهای ویژه آمریکایی به عنوان یک عضو قدرتمند ناتو از تابستان گذشته در نروژ مستقر شده اند و براساس توافق دوجانبه بین واشنگتن و اسلو این نیروها قرار است تا 5 سال در این کشور اروپایی بمانند. اگرچه واشنگتن و اسلو هدف از استقرار نیروهای ویژه آمریکایی در نروژ را گسترش تواناییهای آموزشی و رزمی ارتش نروژ جهت مقابله با تهدیدات تروریستی ، مهاجرت غیرقانونی و دزدان دریایی اعلام کرده اند ، اما مسکو حضور نیروهای ویژه آمریکایی ، نزدیک مرزهای روسیه را نقض تعهد دوجانبه از سوی نروژ در راستای تهدید امنیتی خود می داند .
در کنار آمریکا ، انگلیس ، عضو دیگر ناتو از ابتدای سال آینده قرار است 800 نیروی ویژه در نروژ مستقر کند .
وزیر دفاع انگلیس ، این اقدام را در راستای استراتژی دفاعی کشورش برای رهگیری زیردریایی های روسیه در منطقه قطب شمال دانسته و مسکو را متهم کرده که قصد تصرف اراضی قطب شمال به دنبال آب شدن تدریجی یخ های این منطقه را دارد . به گفته "گوین ویلیامسون "، روسیه در راستای این هدف ، شروع به بازگشایی برخی پایگاههای مربوط به زمان اتحاد جماهیر شوروی کرده که این پایگاهها سال ها بلاتکلیف مانده بودند؛ ضمن اینکه فعالیت زیردریایی های روسیه در منطقه فعال شده و میزان فعالیت آنها حتی به زمان جنگ سرد نزدیک شده است . البته تمایل قدرتهای بزرگی نظیر آمریکا ، روسیه و انگلیس به استفاده از ذخایر نفتی جدید در منطقه قطب شمال افزایش یافته و هچنین با آب شدن تدریجی یخ های قطب ، مسیر جدید کشتیرانی در منطقه ایجاد خواهد شد .
از این رو ، رقابت قدرت های عضو ناتو از یک طرف و روسیه از طرف دیگر برای تسلط بر قطب شمال یکی از دلایلی است که ناتو به ویژه با نقش پررنگ آمریکا از طریق اعزام ناو هواپیمابر خود به منطقه رزمایش قصد مهار قدرت رقیب دیرینه خود یعنی روسیه را دارد.

رزمایش ناتو و تهدیدات سایبری
علاوه بر ارتباط رزمایش ناتو با اهمیت استراتژیکی و اقتصادی منطقه قطب شمال ، این رزمایش می تواند با برنامه ناتو برای کسب آمادگی جهت مقابله با تهدیدات سایبری نیز باشد. ناتو در سال 2014 حوزه سایبری را به عنوان قلمرو جنگی در کنار جنگ زمینی، هوایی و دریایی به رسمیت شناخت . ضمن اینکه به دنبال طرح اتهاماتی به روسیه مبنی بر دخالت در انتخابات آمریکا و برخی کشورهای اروپایی ، مقامات ناتو به طور مشخص اعلام کردند که قدرت قابلیت های سایبری روسیه افزایش یافته است.
در این راستا مقامات امنیتی و کارشناسان اطلاعاتی ناتو می گویند به اطلاعاتی دسترسی یافته اند که حملات سایبری روسیه با هدف تخریب شبکه های انرژی و ارتباطات مخابراتی اروپا انجام می شود. بنابراین ناتو در صدد ایجاد یک مرکز عملیات فضای سایبری است تا ظرفیت های سایبری کشورهای عضو در عملیات ها انسجام یابد . در واقع بخشی از اهداف رزمایش ناتو در نروژ می تواند واکنشی به ابراز نگارانی ها و درخواست های برخی کشورهای عضو ناتو در منطقه اروپا در حوزه تهدیدات سایبری باشد که در این رزمایش کشورهای عضو با انجام تمرینات آموزشی آمادگی دفاع از حملات سایبری به زیرساخت های خود را کسب می کنند.

در واقع یکی از اهداف مهم رزمایش ناتو در نروژ ، افزایش توانمندی ائتلاف نظامی غرب در برابر تلاش های روسیه برای به روزرسانی قابلیت های نظامی و سایبری خود است . در این راستا ، ناتو با انجام آزمایش هایی در این رزمایش به ارزیابی دقیق از روند توسعه ی امکانات موجود و جدید کشورهای عضو ، هماهنگی و همگرایی و کسب تجارب جدید دست خواهد یافت.

هدف اصلي رزمایش 
اما هدف مهم تر ناتو از برگزاری بزرگترین رزمایش پس از پایاین جنگ سرد در شمال اروپا ، مهار قدرت روسیه از چند جبهه است.
پس از غلبه روسیه بر اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه به خاک خود در سال 2014 ، ناتو از افزایش قدرت روسیه به شدت ابراز نگرانی کرده و به موازات آن استرتژی خود در قبال این رقیب دیرینه را تغییر داده است . در این استراتژی جدید، ناتو علاوه بر اینکه از سمت شرق اروپا به سمت مرزهای روسیه در حال پیشروی است ، از مناطق شمال اروپا نیز در حال نزدیک شدن به روسیه است . این نزدیکی با استقرار نیروهای ویژه ، جنگ افزار و برگزاری رزمایش بزرگ کاملا روشن است . حتی سوئد و فنلاند که در شمال اروپا واقع شده اند و عضو ناتو نیستند ، زمزمه عضویت آنها در این سازمان مطرح است و همزمان با برگزاری رزمایش ناتو در نروژ، این دوکشور حتی حریم هوایی خود را برای انجام عملیات هوایی ناتو گشوده اند .

نمایش اتحاد استراتژيکي اروپا و آمریکا
بزرگترین رزمایش ناتو پس از جنگ سرد در نروژ ، نمایش اتحاد سیاسی و امنیتی اعضای ناتو است. پس از ریاست جمهوری " دونالد ترامپ " در آمریکا و تهدید وی مینی بر کاهش بودجه کشورش در ناتو و حتی تهدید به خروج آمریکا از این سازمان ، بین واشنگتن و اعضای اروپایی ناتو بر سر میزان مشارکت و نقش اعضاء به ویژه آمریکا در این سازمان اختلاف نظرهایی بروز کرد؛ اما در رزمایش ناتو در نروژ ، آمریکا ناو بزرگ هواپیمابر "هری ترومن" به همراه شش هزار سرباز و تعداد زیادی هواپیمای جنگی به این رزمایش اعزام کرد .
در واقع آمریکا به هیچوجه نمی خواهد با کاهش نقش خود در اروپا ، شاهد توسعه نفوذ رقیب سنتی خود روسیه در این قاره باشد. ضمن اینکه آمریکا با نقش آفرینی در ناتو می کوشد اروپا را در حوزه امنیتی همچنان به خود وابسته نگه دارد .
انگلیس به عنوان نزدیک ترین متحد همیشگی آمریکا نیز با اعزام سه هزار سرباز و تعداد زیادی ناو و هواپیمای جنگی در رزمایش ناتو در نروژ سعی می کند نقش پررنگ خود را در ساختار امنیتی اروپای پسابرگزیت ایفا نماید.
در میان اعضای ناتو ، آلمان با اعزام ده هزار نیرو و 90 میلیون یورو هزینه در این رزمایش نقش پررنگ ایفا کرده است ، آلمان از آغاز سال 2019 رهبری نیروهای واکنش سریع ناتو را برعهده خواهد گرفت . آلمان علاوه بر اینکه یک قدرت اقتصادی اروپا و جهان به شمار می آید و دغدغه اصلی آن نیز حفظ و ارتقای قدرت خود در این حوزه است ، به تدریج در حال تقویت نقش نظامی ، امنیتی خود می باشد.
کشورهای عضو ناتو در شرق و شمال شرق اروپا از برگزاری این رزمایش استقبال ویژه کرده اند. این کشورها در صدد هستند با ارتقای تسلیحات و مجهز شدن به سامانه های تدافعی و تهاجمی کشورهای قدرتمند ناتو نظیر آمریکا ، توان بازدارندگی خود در برابر روسیه را حفظ نمایند.
اتحاد سیاسی و امنیتی اعضای ناتو در بزرگترین رزمایش این سازمان در حالی به نمایش گذاشته می شود که رزمایش بزرگ روسیه در سال گذشته با شصت هزار نیرو و آزمایش موشک ها و جنگنده های پیشرفته در خاک بلاروس ، همسایه برخی کشورهای عضو ناتو در شرق اروپا نظیر لهستان و جمهوریهای بالتیک، بر نگرانی ناتو افزوده است.
همچنین مقامات ناتو همزمان با برگزاری رزمایش بزرگ در خاک نروژ ، به رزمایش تابستان سال جاری روسیه و چین تحت عنوان" وستوک 2018 "در مناطق شرق دور روسیه اشاره می کنند که طی 37 سال اخیر بیسابقه بوده است. در این رزمایش بزرگ ، 300 هزار پرسنل ، 36 هزار تانک و زرهپوش ،80 ناو ، کشتی و شناور و حدود 1000 هواپیمای جنگی و تعداد زیادی هلیکوپتر و پهباد بکار گرفته شدند.

واکنش روسیه به رزمایش ناتو
ترتیب دهندگان بزرگترین رزمایش ناتو پس از جنگ سرد از روسیه به عنوان ناظر در این رزمایش دعوت کرده اند تا از حساسیات این کشور بکاهند ، ضمن اینکه قدرت قابلیت های نظامی و امنیتی خود را به رخ رقیب بکشند .
اما روسیه این دعوت ناتو را رد کرده و ضمن محکومیت برگزاری این رزمایش ، با افزایش تعداد کشتی های جنگی و گشتی و پرواز هواپیماهای خود در منطقه ، تحرکات ناتو را رصد می کند .

چشم انداز روابط
باتوجه به پررنگ شدن حضور ناتو در نقاط شرق اروپا ، منطقه بالتیک وشمال اروپا ، روابط روسیه و غرب تیره تر خواهد شد. با گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه از چند جبهه ، برخی امیدها برای شکل گیری ساختار امنیتی منسجم در اروپای پس از جنگ سرد کم رنگ شده و تا حدی از دست رفته و دو قطبی شدن و شکاف در حوزه امنیتی در این قاره تشدید خواهد شد. در سایه تشدید بی اعتمادی بین ناتو و روسیه ، رقابت تسلیحاتی به ویژه در زمینه موشک های تهاجمی و تدافعی نیز ادامه خواهد یافت.

نتيجه

با این روند نظامی گری در صورت هرگونه درگیری، در وهله اول امنیت اروپا قربانی خواهد شد و بر همین اساس کشورهای اروپایی نظیر آلمان و فرانسه از خروج آمریکا از"پیمان منع تولید و آزمایش موشک های هسته ای میان برد(INF)" مصوب دوره جنگ سرد ابراز نگرانی کرده اند. .
همزمان با تقویت روابط سیاسی و امنیتی آمریکا و اروپا در قالب ناتو ، روابط سیاسی ، اقتصادی و نظامی – امنیتی روسیه و چین نیز تقویت خواهد شد و علاوه بر این روسیه توجه خود را به تقویت "سازمان امنیت جمعی جامعه کشورهای مشترک المنافع" و "سازمان همکاری شانگهای" معطوف و متمرکز خواهد کرد. از اينرو تقابل اوراسیا و غرب در اینده نیز دور از انتظار نخواهد بود .
=====================

نویسنده کاظم رضایی- کارشناس سياست در اروپا .