سعودی های تنها مانده ممکن است ترامپ را با قراردادهای بزرگ وسوسه کنند

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما ؛ نشریه فارن پالسی با اشاره به منزوی شدن عربستان سعودی در پی ماجرای ناپدید شدن و قتل احتمالی جمال خاشقجی ، روزنامه نگار منتقد ریاض، نوشت سعودی ها که حالا تنها مانده اند، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا را با قراردادهای بزرگ وسوسه خواهند کرد.
این نشریه در پایگاه اینترنتی خود در مقاله ای به قلم مایکل هرش، و لارا سلیگمن نوشت: رئیس جمهور آمریکا پس از چند هفته جانبداری از سعودی ها -- و فرستادن وزیر امور خارجه اش برای خوش و بش و عکس گرفتن با پادشاه عربستان -- سرانجام روز پنجشنبه تسلیم خشم عمومی شد و استیون منوچین وزیر خزانه داری را از حضور در کنفرانس سرمایه گذاری در ریاض که هفته آینده به ابتکار محمد بن سلمان ولیعهد سعودی برگزار می شود، بازداشت. ترامپ بعدا برای نخستین بار اذعان کرد که "قطعی به نظر می رسد" که جمال خاشقجی کشته شده است. رئیس جمهور آمریکا گفت :"این بسیار مایه تاسف است."
اینها نخستین نشانه ها از این بودند که ترامپ احتمالا با این نتیجه گیری مقامات ترکیه همسویی نشان خواهد داد که محمد بن سلمان و تیم امنیتی وی مسئول قتل خاشقجی ، ستون نویس واشنگتن پست، در دوم اکتبر هستند. این اقدام رژیم سعودی را در صحنه جهانی در انزوای تقریبا مطلق قرار داده است.
اما مقامات واشنگتن و تحلیلگران می گویند واکنش ترامپ فقط آغاز یک جنگ شدید اراده ها میان واشنگتن و ریاض است که ممکن است روابط آنها را ماهها یا حتی سال ها تیره کند.
اسلحه ای که سعودی ها در این کشمکش ژئوپولیتیک انتخاب خواهند کرد قراردادهای چند میلیارد دلاری ، و تا حدی کمتر، نفت خواهد بود؛ اسلحه آمریکا نیز تسلیحات و فناوری خواهد بود.
البته سعودی ها، و نیز ترامپ، آرزو می کنند که با چنین سناریویی مواجه نشوند. اما کنگره خشمگین بعید است به سادگی کوتاه بیاید. همانطور که ریاض در چند روز گذشته نشان داده است، ولیعهد سعودی ممکن است هنوز بخواهد مرگ خاشقجی را به یک بازیگر "خودسر" نسبت دهد که بدون دستور مقامات مافوق خود دست به چنین کاری زده است. روز پنجشنبه، روزنامه نیویورک تایمز گزارش داد سعودی ها به فکر استفاده از ژنرال احمد العسیری، مشاور ارشد محمد بن سلمان، به عنوان یک سپر بلا هستند.
رئیس جمهور آمریکا شاید بخواهد این توضیح را بپذیرد، اما یک گروه دوحزبی رو به رشد در کنگره که معتقد است شواهد غیرقابل انکاری مبنی بر دست داشتن محمد بن سلمان در قتل خاشقجی وجود دارد، چنین توضیحی را نخواهد پذیرفت. تعداد فزاینده ای از سناتورها که از قبل هم با جنگ بیرحمانه سعودی در یمن مخالف بودند، تلاش خواهند کرد جلو فروش تسلیحات به عربستان را بگیرند. لیندسی گراهام، از سناتورهای ارشد جمهوریخواه -- که در سال 2017 با فروش تسلیحات به سعودی ها در جنگ یمن موافقت کرده بود -- اکنون می گوید محمد بن سلمان "باید کنار برود."
از این رو، در حالی که محمد بن سلمان برای کشورش و چه بسا برای تاج خود می جنگد، در بحران بر سر قتل خاشقجی مسئله صدها میلیارد دلار قرارداد ریاض با شرکت های آمریکایی در میان است. کارشناسان سعودی می گویند ولیعهد با حربه لغو احتمالی این قراردادها، که ترامپ علنی چشم طمع به آنها دوخته است، از این اهرم استفاده خواهد کرد.
بروس ریدل ، مامور سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، که درباره امور سعودی ها به چندین رئیس جمهور آمریکا مشورت داده است گفت : "آنها آشکارا تهدید کرده اند این کار را می کنند." ریدل افزود وقتی جارد کوشنر داماد ترامپ -- رابط اصلی دولت آمریکا با محمد بن سلمان -- و جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید هفته گذشته با ولیعهد سعودی تماس گرفتند، حرف های تندی میان آنها رد و بدل شد که محور آنها چنین احتمالاتی بود.
ریدل گفت :"تلقی من این است که آنها گفتگوی بسیار سختی داشتند. محمد بن سلمان اساسا تهدید کرد اگر شما بخواهید ما را تحریم کنید، ما اقدام متقابل خواهیم کرد. البته بیشتر حرف های او کاملا بلوف است. او نمی تواند یک موتور روسی بخرد و آن را در یک اف-15 بگذارد. اما کارهای دیگری هست که او می تواند انجام دهد."
قطع صادرات نفت -- که زمانی اسلحه انتخابی سعودی ها بود -- کارآیی گذشته را ندارد ، هرچند با توجه به تلاش های ترامپ برای افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران، نقش عربستان سعودی به عنوان یک تولید کننده بزرگ نفت بسیار حیاتی است. اگر ریاض صادرات نفتی را کاهش دهد، این کار در بدترین زمان، که محمد بن سلمان جنگی پرهزینه در یمن راه انداخته است، بزرگترین ضربه را فقط به اقتصاد سعودی وارد خواهد کرد. این کار همچنین بر سرعت کشورهای دیگر، به ویژه آمریکا، برای دور شدن از نفت سعودی ها به عنوان یک منبع انرژی خواهد افزود.
اما محمد بن سلمان شخصا گفته است که در چارچوب طرح چشم انداز 2030 برای نوین سازی عربستان سعودی، او وعده حدود 400 میلیارد دلار قرارداد با آمریکا، شامل قرارداد 110 میلیارد دلاری با وزارت دفاع ، را داده است. او گفته است این وعده تا حد زیادی بر دوستی شخصی وی با ترامپ استوار است.
محمد بن سلمان پنجم اکتبر ، در حالی که ناپدید شدن جمال خاشقجی به تدریج توجه رسانه های سراسر جهان را به خود جلب می کرد، در گفتگو با بلومبرگ گفت :"از وقتی ترامپ رئیس جمهور شد، ما راهبرد تسلیحاتی خودمان را مجددا برای 10 سال آینده تغییر داده ایم تا بیش از 60 درصد از تسلیحات خودمان را از آمریکا تامین کنیم. برای همین است که ما فرصت هایی برای 400 میلیارد دلار قراردادهای تسلیحاتی و سرمایه گذاری و فرصت های دیگر ایجاد کرده ایم. بنابراین، این دستاورد خوبی برای رئیس جمهور ترامپ و برای عربستان سعودی است."
سعودی ها ظاهرا روز سه شنبه این نکته را مورد تاکید قرار دادند. به نوشته نیویورک تایمز، آنها در آن روز همزمان با ورود پمپئو برای دیدار با ملک سلمان، 100 میلیون دلاری را که تابستان گذشته برای کمک به ثبات سوریه وعده داده بودند ، سرانجام به حساب آمریکا ریختند.
در ظاهر به نظر می رسد اهرم اعمال نفوذ ترامپ و کنگره در روابط آمریکا-عربستان بسیار قویتر از اهرم اعمال نفوذ محمد بن سلمان است. هرچند فقط مقدار کوچکی از قراردادهای تسلیحاتی وعده داده شده 110 میلیارد دلاری محقق شده است، سعودی ها به بخشی از این تسلیحات، به ویژه برای جنگ خود در یمن، به شدت نیازمندند. و بخش اعظم این تسلیحات را فقط از آمریکا می توانند بخرند. هرچند ترامپ در هفته های اخیر بارها این نگرانی را مطرح کرده است که ریاض ممکن است بخواهد به جای آمریکا از روسیه یا چین اسلحه بخرد، در عمل این تقریبا غیرممکن خواهد بود، زیرا آنها ماشین نظامی سعودی ها که از قبل نشان ساخت آمریکا بر آن زده شده است، قابلیت کار با تسلیحات روسی یا چینی را ندارد.
اما بسیاری از این خریدهای سعودی ها فقط برای نشان دادن حسن نیت و کسب نفوذ است؛ ریاض می تواند تصمیم بگیرد آنها را لغو کند.
علی الاحمد، کارشناس سعودی در موسسه امور خلیج (فارس) گفت :"عربستان سعودی همیشه برای بیمه کردن خود اسلحه می خرد. آنها از این تسلیحات استفاده نکرده اند."
و ترامپ با این استدلال در توجیه مناسبات قوی آمریکا با سعودی ها که پول عربستان به اشتغالزایی در آمریکا کمک می کند، خود را در معرض تلافی جویی سعودی ها از طریق لغو قراردادها قرار داده است.
ترامپ در یک رشته مصاحبه ها که برای انتخابات میان دوره ای ماه آینده انجام داده است، این مسئله -- اشتغالزایی -- را تکیه گاه اصلی استدلال خود برای خودداری از قضاوت زودهنگام درباره ماجرای جمال خاشقجی قرار داده و آن را به مراتب از اهمیت راهبردی ریاض در برابر ایران مهم تر نشان داده است.
ترامپ این هفته در گفتگو با فاکس بیزنس گفت قرارداد تسلیحاتی 110 میلیارد دلاری "بزرگترین سفارشی است که یک کشور خارجی تاکنون به ما داده است." او پیشتر در برنامه 60 دقیقه در شبکه سی بی اس نیوز گفته بود:"من به شما می گویم چه کاری نمی خواهم بکنم. بوئینگ، لاکهید، ریتون ... من نمی خواهم به مشاغل لطمه بزنم. من نمی خواهم چنین سفارشی را از دست بدهم."
اما کارشناسان می گویند با گذشت یک سال و نیم، کمتر قرارداد نظامی که در مه 2017 وعده داده شده بودند، محقق شده اند -- و این اهرم اعمال نفوذ قویتری در اختیار ریاض قرار می دهد.
به گفته جانی مایکل، سخنگوی پنتاگون، از میان 110 میلیارد دلار قراردادهای بالقوه که برای 10 سال آینده برنامه ریزی شده است -- که در یادداشت تفاهم سال 2017 به آنها اشاره شد -- عربستان سعودی اکنون فقط برای حدود 14.5 میلیارد دلار قرارداد دارد. این قراردادها شامل بالگرد، تانک، کشتی، تسلیحات و آموزش می شود.
پیشرفت کند برای نهایی کردن قراردادهای تسلیحاتی لزوما نشانه این نیست که سعودی ها دارند تعلل می کنند. این طبیعی است که تحقق قراردادهای تسلیحاتی با کشورهای خارجی به دلایل مختلف سال ها طول بکشد که نظام بروکراسی در پنتاگون، فرایند اعلام موافقت وزارت امور خارجه با چنین قراردادهایی، یا ایجاد مشکل در خط تولید آمریکا از آن جمله اند. ارزش اولیه قرارداد فقط یک برآورد است و ممکن است بسیار کمتر از چیزی باشد که وعده اش داده شده بود.
اما ترامپ با مطرح کردن مسئله قراردادها، خود را در برابر تلافی جویی کنگره آسیب پذیر کرده است. مرگ خاشقجی موجب شده است چندین عضو کنگره مجددا درخواست برای متوقف کردن بقیه قراردادهای معامله تسلیحاتی بزرگ 110 میلیارد دلاری را مطرح کنند. روز چهارشنبه، جیم مک گاورن، عضو دموکرات کمیته مقررات مجلس نمایندگان، همراه با چندین دموکرات و جمهوریخواه دیگر طرحی را تقدیم کردند که بر اساس آن همه قراردادهای تسلیحاتی و کمک های نظامی به عربستان سعودی ممنوع شود مگر اینکه وزیر امور خارجه به این نتیجه برسد که رژیم سعودی دستور قتل خاشقجی را صادر نکرده است. انتظار می رود طرح مشابهی نیز در مجلس سنا مطرح شود.
معلوم نیست این تلاش ها بدون پشتیبانی دولت تاثیر چندانی داشته باشند.
ترامپ، که وعده داده است اگر معلوم شود عوامل محمد بن سلمان جمال خاشقجی را در سفارت عربستان در استانبول به قتل رسانده اند "مجازات سختی" در انتظار سعودی ها خواهد بود، دست کم بهایی را که ریاض باید برای خرید مجدد صلح بپردازد بالا برده است: قراردادهای بیشتر.
بروس ریدل گفت :"من فکر می کنم انصراف وزیر خزانه داری از شرکت در کنفرانس سرمایه گذاری در ریاض تحول بزرگی است. دولت ترامپ به مدت دو هفته و نیم می کوشید وانمود کند همه چیز به روال گذشته طی خواهد شد. اما آنها متوجه این شده اند که باید راهی برای فاصله گرفتن از محمد بن سلمان پیدا کنند."
برخی منتقدان رژیم سعودی می گویند اگر محمد بن سلمان بهای مورد نظر ترامپ را بپردازد -- و در برابر حرکتی مقاومت کند که علیه موقعیت وی در خاندان سلطنتی شروع شده است -- ولیعهد سعودی ممکن است این بحران را به سلامت پشت سر بگذارد، به ویژه اگر جنگ خود را در یمن به پایان برساند. در واقع، به گفته منابع دولتی آمریکا، فقط درصد کوچکی از 14.5 میلیارد دلار تسلیحات خریداری شده تاکنون و قرارداد 110 میلیارد دلاری وعده داده شده، برای استفاده در آن جنگ است.
یک گروه دو حزبی از سناتورها اکنون در نظر دارد فروش مهمات و تسلیحات برای جنگ یمن را متوقف کند و تلاشی را از نو آغاز کند که حدود یک سال قبل به مرز موفقیت نزدیک شد. آنها این بار فکر می کنند موفق خواهند شد. کریس هریس، سخنگوی سناتور کریس مورفی که از حامیان قطعنامه ای بود که سال گذشته به تصویب نرسید گفت :"موج قطعا دارد بر می گردد. توضیحات سعودی ها روز به روز کمتر باورکردنی می شود."
در میان سناتورهایی که آشکارا موضع خود را تغییر داده اند گراهام است که سال گذشته به قطعنامه پیشنهادی مورفی رای نداد. او گفته بود هرچند عربستان سعودی مشکلات داخلی "واقعی" دارد و او به ریاض اعتماد ندارد، اما عربستان سزاوار دریافت کمک های آمریکاست چون اطلاعات حیات بخشی را در اختیار آمریکا قرار داده است و خاکریزی در برابر ایران و نیز در برابر داعش است.
گراهام خشمگین این هفته برعکس، وعده تحریم های جهنمی به عربستان سعودی داد.
با این حال، به رغم شواهد فراوانی که نشان می دهد رژیم سعودی جمال خاشقجی را به فجیع ترین شکل به قتل رسانده است، کاخ سفید ترامپ و پنتاگون به احتمال قریب به یقین چنین استدلال خواهند کرد که روابط واشنگتن با ریاض آنقدر ارزشمند است که نباید به خطر بیفتد. در روزهای اخیر، همه مقامات ارشد دولت آمریکا کوشیده اند از مقصر دانستن ریاض طفره بروند. جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا گفت باید منتظر روشن شدن حقایق بماند. جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا نیز گفت "برای گمانه زنی هنوز زود است."
پمپئو پس از بازگشت از ترکیه ، که به احتمال زیاد در آنجا با شواهد محکم درباره دست داشتن سعودی ها در قتل خاشقجی روبرو شد، گفت مهم است که تصویر بزرگتر -- روابط مالی و دولتی دراز مدت با سعودی ها -- را در نظر داشته باشیم. وی گفت :"ما از سال 1932 یک روابط راهبردی طولانی با پادشاهی عربستان سعودی داشته ایم."
مایکل اوهانلون ، کارشناس امنیت ملی در موسسه بروکینگز گفت معنای این حرف پمپئو این است که "ما اساسا گروگانهایی خنثی برای یکدیگر هستیم ... من فکر می کنم ما همان قدر روی آنها نفوذ داریم که آنها روی ما دارند."
وی افزود :"من فکر می کنم ما در موقعیتی هستیم که می توانیم از فاجعه خاشقجی استفاده کنیم تا سعودی ها را مجبور کنیم در سیاست خود در جنگ یمن تجدید نظر کنند ... من فکر می کنم این واقع بینانه ترین راه برای انجام دادن کاری است که متناسب با کار شنیع آنها در استانبول باشد."
در خصوص محمد بن سلمان -- اگر انزوای بین المللی ادامه یابد -- او ممکن است گزینه ای نداشته باشد جز اینکه برای بقای خود جنگ یمن را به پایان برساند. احمد گفت :"آنها می توانند این جنگ را پایان دهند و جلو خسارات خود را بگیرند. پول آنها دارد تمام می شود."