انتخابات پارلماني افغانستان و مشکلات پيش رو

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، به تاریخ 28 مهر ، موعد برگزاری ­سومین انتخابات پارلمان افغانستان نزدیک می شویم . قرار است اعضای دوره هفدهم پارلمان افغانستان انتخاب شوند آنهم پس از ۳ سال تأخیر.
دوره قبلی این انتخابات در ۱۳۸۹ برگزار شد و طبق قانون باید پس از پنج سال ، یعنی در ۱۳۹۴ همین انتخابات پیش رو برگزار می‌شد اما پیش از انتخابات بین نامزدها و برخی مقامات بر سر دو موضوع اختلاف پیش آمد :اصلاح قانون انتخابات افغانستان و دیگری اختلافاتی که پس از انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در ۱۳۹۳ اتفاق افتاد.
این انتخابات پس از ۳ سال تأخیر قرار است شنبه آینده به همراه انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها برگزار شود.
این دوره، اولین انتخابات شورای ولسوالی‌ها (فرمانداری‌ها)، در دوره پس از طالبان به شمار می رود.

از سوی دیگر مقامات کابل در برگزاری انتخابات و برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و مسائل امنیتی، تصمیم گرفته‌اند نخستین انتخابات شورای ولسوالی‌ها را که در قانون اساسی بر آن تأکید شده، همزمان با انتخابات شورای ملی برگزار کرده و گامی اساسی در گسترش مشارکت عمومی بردارند.
شورای ملی افغانستان که قوه مقننه جمهوری اسلامی افغانستان نیز یاد می‌شود، عالی‌ترین نهاد قانون‌گذاری در آن کشور است که از دو مجلس: مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) و مجلس سنا (مشرانو جرگه) تشکیل شده‌است.
""طبق قانون اساسی این کشور رکن قانون‌گذاری در نظام جمهوری اسلامی افغانستان بر عهده آن قوه می‌باشد که در واژه شناسي حقوقی افغانستان به آن شورای ملی گفته می‌شود.
طبق ماده ۸۳ قانون اساسی اعضای مجلس نمایندگان افغانستان ۲۵۰ عضو و مجلس سنا ۱۰۲ عضو می‌باشد.
اعضای مجلس نمایندگان افغانستان توسط مردم و از طریق انتخابات برگزیده می‌شود و اعضای مجلس سنا یک سوم از طرف شوراهای ولایتی، یک سوم دیگر از طرف شوراهای ولسوالی‌ها و یک سوم دیگر از طرف رئیس جمهور تعیین می‌شود.""
(http://wolesi.website/pvd/showdoc.aspx?Id=64 )
-----
اما برای دریافت بهتر این رخداد مهم، باید يک سلسله متغیر های محیطی را بررسي کنيم که مي تواند برمجموعه انتخابات و کنش هاي سياسي مردم و نخبگان اثر بخش باشد. .
برخی متغیرها ساختاری و ذاتی افغانستان و بعضی در طول نیم قرن اخیر عارض آن سرزمین شده است.

متغيرهاي محيطي

1-مشکلات امنیتی 
مقام های ولایت های جنوبی مانند قندهار، هلمند و ولایات شمالی جوزجان و سرپل از وجود چالش‌های امنیتی نگران اند و آن را معضلی پیش روی انتخاب پارلمانی می دانند.آنان مدعی اند که ممکن است در برخی مراکز رای دهی این ولایت ها به علت ناامنی، انتخابات صورت نگیرد.

2-ناکارآمدی نظام دولت
ناکارآمدی نهاد های دولتی و روابط ناپایدار ارکان حاکمیتی، که ناشی از ضعف روند"دولت سازی"در آن کشور بوده است. حکومت افغانستان سالهاست که درگیر شکنندگی قدرت مرکزی، بحران های نفوذ و توزیع قدرت بوده و همین اوضاع مانع از شکل گیری یک دولت مقتدر در آن کشور شده است.

3-مشکلات نظام ریاستی
چالش دیگر"نظام سیاسی ریاستی"در افغانستان است. یک نظام سیاسی شدیداً متمرکز و مبتنی برحمایت از افراد که ریاست دولت در آن از قدرت زیادی برخوردار می باشد و در آن، شخصیت ها مهم تر جلوه می کنند تا برنامه ها و استراتژی ها.

4- مناسبات ناپایدار ارکان حاکمیتی
روابط ضعیف میان بخش های دولت با قوه مقننه در سال های اخیر مانع تعامل مثبت و اثر بخشی پارلمان شده است. هنوز برخی وزارتخانه ها به دلیل رد صلاحیت وزیر پیشنهادی در پارلمان ، وزیر ندارد و تنها سرپرست دارند.
از جمله وزارت آموزش و پرورش که پارسال "اسدالله حنیف بلخی" از سرپرستی آن برکنار و"ابراهیم شنیواری" به جایش تعیین شد، وزارت اطلاعات و فرهنگ،که"رسول بایوری"سرپرست آن و همچنین وزارت خارجه که "صلاح‌الدین ربانی"یک بار از طرف مجلس رد صلاحیت شده، ولی رئیس جمهوری او را همچنان به عنوان وزیر امور خارجه ابقا کرده است.

5-پهنه جغرافیای خشونت
پهنه جغرافیای خشونت که مرکز آن در جنوب و شرق قرار دارد، سال هاست که توانایی مردم را جهت اعمال حقوق سیاسی شان در مناطق ذکر شده با چالش مواجه کرده است. همچنانکه این واقعیت می تواند نظارت بر روند انتخابات را دشوار سازد و از این راه زمینه برای پنهانکاری یا تقلب افزایش یابد، به ویژه در مناطقی که خشونت ها در آن بیشتر بوده مانند جنوب که پشتون نشین است.

6- شکست برنامه بین المللی خلع سلاح
چالش بعدی، شکست برنامه بین المللی خلع سلاح جنگ سالاران و شبه نظامیان. بر اساس "توافقنامه بین المللی بن"در 2002 و توافقات بعدی، اجرای برنامه بین المللی خلع سلاح باید در نزدیک مدت عملیاتی می شد .اما اینگونه نشد. در واقع نبود اراده سیاسی، مقاومت جنگ سالاران و رئیسان قبایل در تحویل سلاح های خود و نیروهای تحت امرشان و تسلط نیروهای افراط در برخی ولایت، از جمله عوامل شکست طرح خلع سلاح فراگیر بود.

7-بازتولید تهدید
در بیشتر ولایات افغانستان فرصت ها برای تهدید و ارعاب افزایش یافته است.در مقابل نیروهای امنیتی و پلیس، چندان توانا و کارآمد نيستند. با این وصف تأمین امنیت برای روند انتخابات با چالش روبرو است. برای نمونه حملات انتحاری داعش در برخی ولایات منجر به گسترش نگرانی‌های عمومی شده، به خصوص حمله تروریستی آن گروه به یکی از مراکز آمار و توزیع شناسنامه در کابل و کشته شدن دهها غیر نظامی در 31 تیر ماه امسال، بر دامنه این التهابات افزود.
از سوی دیگر شبه نظامیان طالبان و کارنامه آنان در افغانستان امر پوشیده ای نیست. گفته می شود حدود 48 در صد از مساحت ژئوپلتیک افغانستان زیر نفوذ طالبان است. طالبان در اوایل امسال، دعوت اشرف غنی برای پیوستن به فرآیند صلح را رد کردند و بعد هشدار دادندکه با برگزاری انتخابات پارلمانی و شورای ولسوالی‌ها مخالفند.

8-تمهیدات ناکافی سخت افزاری و نرم افزاری
بیشتر منابع و رسانه های داخلی افغانستان می گویند دستگاه‌های اجرایی آن کشور تمهیدات لازم سخت افزاری و نرم افزاری برای یک انتخابات متعارف را ندارد.
نیروی انسانی، ابزار و صندوق ها و اعلامیه های انتخاباتی و نیز امکانات نرم افزاری مانند سیستم های کامپیوتری و اطلاعاتی و امنیتی در افغانستان در حدی نیست که بتواند یک انتخابات بدون چالش و کم‌حاشیه را برگزارکند.
از سوی دیگر اعزام ماموران اجرایی به مناطق دور دست و امکان اخذ رأی بیشتر مردمی و هماهنگ سازی روند اخذ رأی و سپس انتقال صندوق‌ها به مراکز تجمیع آراء، شمارش بی‌ دردسر آراء می‌توانند مشکلات دیگری را به وجود آورد. بهره گيري از سيستم بيومتريک براي ثبت اثر انگشت راي دهندگان نيز با چالش نبود و يا محدوديت سامانه هاي اينترنت مواجه است.

متغيرهاي خارجي

1- پاکستان

دولت و شخص نخست وزير عمران خان، در مواضع خود تاکيد ويژه اي بر سلامت انتخابات و حسن روابط با افغانستان تاکيد کرده اند. هرچند جهتگيري اصولي پاکستان در واقع استقرار يک دولت ضعيف و وابسته به اسلام آباد در افغانستان است.تاکنون نکته يا موضع غير متعارفي از سوي پاکستان در خصوص انتخابات افغانستان عنوان نشده است.

2-آمريکا

پنتاگون  در اعلام رسمي در ماه گذشته، بر عزم واشنگتن براي تقويت امنيت و سلامت انتخابات افغانستان تاکيد کرد. 

اين در حالي است که حضورنظامي 17 ساله واشنگتن و دوستانش در افغانستان توفيق قابل توجهي در عمران و آبادي و امنيت آن کشور نداشته است. هرچند دولت آمريکا بر پايداري حضور افغانستان ، نقشه و استراتژي هاي جدي و بلند مدت دارد. واشنگتن نيز خواستار امنيت روند انتخابات اين دوره است. 

3- ايران 

ايران تنها کشور همسايه افغانستان است که چشمداشت سود جويانه و توسعه طلبي به آن کشور نداشته و همواره با حمايت از جامعه و دولت افغانستان ،خواستار تقويت ساخت دروني قدرت و حل و فصل مسئله افغانستان از طريق راهکار هاي منطقه اي است.تهران با اشاره به سلامت و امنيت روند انتخابات افغانستان ، همواره بر حقوق شهروندان افغانستاني و پرهيز از خشونت و درگيري قومي تاکيد کرده است.    

 جمع بندی
آنچه امروز در صحنه سیاسی افغانستان مشاهده می شود فعالیت های تبلیغاتی و انتخاباتی افراد و گروه ها ست .
نسل جوان آن کشور به دنبال فضای سیاسی و اجتماعی سالم تر و به دور از درگیری و ترور و ناامنی است. از اینرو یکی از مهم ترین کارکرد های دولت و ناظران بین المللی، اجرای درست و دقیق قانون در روند انتخابات و تقویت امنیت و آرامش میان مردم است.
شهروند افغانستانی زمانی که دریابد مشارکت او معنی دار و هدفمند است و نقش رای او در سرنوشت سیاسی کشورش اثر بخش خواهد بود، از امنیت انتخابات و حقوق سیاسی خود دفاع می کند. از نظر استراتژیک امنیت و سلامت انتخابات می تواند روند مطالبه گری مردم را در خصوص کارنامه دولت مرکزی تقویت کند. دیگر آنکه دیدگاه های عمومی آمادگی بیشتری خواهند یافت تا از طریق پارلمان،کارنامه نیروهای بین المللی حاضر در افغانستان را به نقد بکشند و این مطالبه جدی را مطرح کنند که در طول 17 سال حضور ، چه دستاورد قابل توجهی داشته اند؟
از سوی دیگر انتخابات و مشارکت مدنی در افغانستان یکی از زمینه هایی است که می تواند امنیت منطقه را هم بازتولید کند./
=====================

نویسنده: محمد حسینی پور -پژوهشگر سیاست استراتژیک.
.