تحقیق پژوهشگر دانشگاه آزاد درباره آلودگی سواحل شمالی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، حامد عبیری درباره این تحقیق، گفت: صنعت گردشگری به عنوان یکی از صنایع پر رونق و در حال رشد در بسیاری از کشور‌ها شناخته می‌شود و ارتباط نزدیکی با محیط‌زیست طبیعی دارد، از این رو گردشگری طبیعت و نوع خاص آن گردشگری ساحلی و دریایی، به دلیل حساسیت مناطق مورد استفاده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی افزود: توسعه جمعیت در شهر‌های ساحلی دریای خزر در دهه‌های اخیر و نبود توجه لازم به مسائل بهداشتی آن بخصوص در زمینه‌های دفع فاضلاب و تأمین آب شرب موردنیاز، معضلات فراوانی را برای سلامت مردم این مناطق و مردمی که برای گذراندن اوقات فراغت خود در ایام تعطیل به این نواحی سفر می‌کنند به وجود آورده است.

پدیدآورنده پایان‌نامه «بررسی ارتباط گردشگری ساحلی، آلودگی دریا و بهداشت همگانی (مطالعه موردی شناگاه‌های منتخب استان گیلان)» با راهنمایی دکتر رضا شیرازی و دکتر تورج دانا و با مشاوره دکتر ضیاءالدین الماسی، گفت: بررسی هم‌زمان ارتباط اثرات گردشگری ساحلی بر آلودگی دریا و همچنین تأثیر آلودگی سواحل و آب دریا بر بهداشت همگانی، در قالب طرح پیشنهادی سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت گرفت و بر اساس این تحقیق مشخص شد که بار آلاینده‌های میکروبی شاخص آب دریا، بسیار بالاتر از حد استاندارد‌های آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات‌متحده (EPA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) و همچنین استاندارد‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست و مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است.

وی با بیان اینکه این تحقیق در دو بخش کلی انجام‌ گرفته است، افزود: در بخش اول به بررسی «جنبه تأثیرات گردشگری بر ایجاد آلودگی در سواحل و دریا با استفاده از مدل SWOT و روش FMEA» و در بخش دوم به بررسی «جنبه تأثیرات آلودگی میکروبی و باکتریایی موجود در فاضلاب (تصفیه نشده) مجتمع‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری و مناطق مسکونی ساحلی بر آلودگی دریا و سلامت گردشگران از طریق نمونه‌برداری از آب دریا» پرداخته شده است.

عبیری گفت: یافته‌های حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی (مدل تحلیلی SWOT) بیانگر آن است که مهم‌ترین نقاط ضعف مناطق ساحلی شامل عواملی مانند «آلودگی آب ناشی از انتشار غیرمجاز فاضلاب توسط صنایع، هتل‌ها، اماکن اقامتی و اقامتگاه‌های موقت ساحلی و همچنین انتشار سوخت قایق‌های موتوری تفریحی»، «پخش زباله در سواحل و شناگاه‌ها توسط گردشگران و ایجاد آلودگی‌های آب، خاک و بصری» و «ضعف مدیریت در شناخت بهتر منابع طبیعی موجود و حفاظت از محیط‌زیست» است.

وی افزود: همچنین از مهم‌ترین عوامل خارجی ایجاد تهدید علیه ساحل و دریا می‌توان به عواملی مانند «ورود و انتشار انواع آلاینده‌ها شامل فاضلاب‌های بهداشتی اماکن اقامتی و منازل و پراکنش پسماند و زباله ناشی از نبود برنامه و زیرساخت‌های مناسب گردشگری» و «انتشار مستقیم فاضلاب‌های حاوی عوامل بیماری‌زا و آلودگی دریا و ساحل و به طبع آن تهدید سلامت گردشگر» اشاره کرد.

عبیری گفت: همچنین داده‌ها و یافته‌های کاربرگ‌های FMEA نشان می‌دهد که با ارائه راهکار «افزایش تعداد سطل‌های زباله، جانمایی و تعبیه ایستگاه موقت انباشت زباله در محل و افزایش تعداد سرویس‌های حمل زباله از ایستگاه موقت به محل دفع زباله» شاهد کاهش ریسک زیست محیطی به میزان ۸۱ و ۲ دهم و ۷۱ و ۸ دهم درصد که حاصل از دفن مواد زائد و زباله که موجب آلودگی خاک و تخریب گیاهان و نشت و نفوذ شیرابه و آلودگی آب‌های زیرزمینی و دریا می‌شدند، بوده‌ایم.

وی افزود: همچنین با ارائه راهکار «بهینه‌سازی سرویس‌های بهداشتی موجود و گسترش تعداد آن‌ها و تصفیه مناسب فاضلاب بهداشتی» شاهد کاهش ریسک به میزان ۶۶ و ۶ دهم درصد و با ارائه راهکار «تعبیه و گسترش سامانه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب بر اساس استانداردها، کنترل فاضلاب تولیدی و دفع صحیح و استفاده از سپتیک تانک» شاهد کاهش ریسک به میزان ۶۱ و ۶ دهم درصد بوده‌ایم که به ترتیب بالاترین درصد کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی را به خود اختصاص می‌دهند.

عبیری گفت: در این تحقیق، رهاسازی فاضلاب مناطق مسکونی و مجتمع‌ها و اقامتگاه‌های گردشگری به رودخانه‌ها که در نهایت به دریا می‌ریزند، از دیگر عوامل مؤثر در آسیب به بهداشت همگانی و سلامت مردم مقیم یا گردشگر مناطق ساحلی شمال ایران اشاره شده است.

وی از بیماری‌های باکتریایی مانند مسمومیت‌های غذایی، اسهال مسافران و عفونت دستگاه ادراری، مننژیت، باکتریمی و بیماری‌های ویروسی مانند هپاتیت، بیماری‌های چشمی و بیماری‌های دیگر نظیر تیفوئید، اسهال خونی، وبا و عفونت‌های قارچی و کچلی‌ها به عنوان بیماری‌های نام برد که در اثر استفاده آب رودخانه‌ها و آب‌های ساحلی دریای خزر در حال شیوع هستند.

این محقق واحد علوم و تحقیقات در ارائه آماری که اثبات‌کننده شیوع بیماری‌های ناشی از آلودگی دریا است، گفت: حد مجاز آلاینده کلی‌فرم کل در استاندارد‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ملی استاندارد برابر ۴۶۰ (MPN/۱۰۰ml) است، حال آنکه نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده توتال کلی‌فرم شامل ۲۹۰۰ (فصل تابستان) و ۲۷۵۰ (فصل بهار) در ساحل کیاشهر، ۵۴۰۰ (فصل تابستان) و ۴۶۰۰ (فصل بهار) در ساحل قو انزلی و ۵۴۰۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است.

وی افزود: همچنین حد مجاز آلاینده کلی‌فرم مدفوعی در استاندارد‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ملی استاندارد برابر ۱۰۰ (MPN/۱۰۰ml) بوده، حال‌آنکه نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده فکال کلی‌فرم شامل ۱۱۰۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل کیاشهر، ۲۴۰۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل قو انزلی و ۲۴۰۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است.

این محقق دانشگاهی در ارائه شواهد اثبات‌کننده شیوع بیماری‌های ناشی از آلودگی دریا، گفت: همچنین حد مجاز آلاینده استرپتوکوک مدفوعی در استاندارد‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست برابر ۴۰ و سازمان ملی استاندارد برابر ۱۰۰ (MPN/۱۰۰ml) است، در صورتی که نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های آب دریا در ایستگاه‌های منتخب بیانگر آن است که بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده استرپتوکوک مدفوعی شامل ۲۴۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل کیاشهر، ۱۱۰۰ در فصول بهار و تابستان در ساحل قو انزلی و ۴۶۰ (MPN/۱۰۰ml) در فصل تابستان در ساحل پاسداران انزلی است؛ در نتیجه مطالعات اپیدمیولوژیک این پژوهش نشان می‌دهند که شنا کردن در آب‌های دریایی آلوده به فاضلاب خانگی یا سیلابی، در مقایسه با شنا کردن در آب‌های غیر آلوده، شانس انتقال بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد.

عبیری تأکید کرد: این عفونت‌ها شامل عفونت‌های گوارشی، بیماری تنفسی تب‌دار، عفونت‌های چشمی و گوش و عفونت‌ها و بثورات پوستی هستند، همچنین آلودگی سواحل با فاضلاب انسانی می‌تواند سبب آلودگی آبزیان شود و این آلودگی از طریق مصرف مواد غذایی دریایی آلوده به آلاینده‌های میکروبی روده‌ای و یا تماس مستقیم به‌صورت خوردن آب دریا و شنا در آب آلوده به انسان انتقال پیدا می‌کند.

وی افزود: با وجود اینکه در سال‌های اخیر با اعمال ضوابط و مقررات جدید از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست، از ورود فاضلاب واحد‌های صنعتی نوار ساحلی شمال به رودخانه‌ها و دریا جلوگیری و اقدام به کنترل آلاینده‌ها در منطقه و مقابله با آن‌ها شده است، اما در تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده‌ایم که فاصله آلودگی میکروبی دریا همچنان بسیار بیشتر از حد مجاز استاندارد‌های ملی و بین‌المللی است.

این محقق واحد علوم و تحقیقات درباره راهکار‌هایی که برای سالم‌سازی سواحل و کاهش بیماری‌های ناشی از آلودگی‌های دریا در این تحقیق پیشنهاد شده است، گفت: با توجه به اهمیت حفظ شرایط دریا‌ها از نظر حضور فلور طبیعی که نقش اساسی را در حفظ حیات دریا دارند و تعامل عناصر و مواد محیطی که نقش بعدی را در حفظ سایر آبزیان ایفا می‌کنند و از سوی دیگر آلودگی آب دریا صرف‌نظر از تغییر در فلور و حیات خود دریا می‌تواند به‌عنوان یک مخزن در انتشار بیماری‌های عفونی نقش داشته باشد، پیشنهاد می‌شود تا طی تنظیم توافق‌نامه‌ای به‌منظور کنترل آلودگی میکروبی کلیه شهر‌های استان‌های ساحلی ملزم به ایجاد تصفیه‌خانه برای فاضلاب شهری شوند و از مدفون کردن زباله و فضولات در نزدیکی ساحل به شدت جلوگیری شود.

وی افزود: همچنین مراکز صنعتی و کشاورزی ملزم به تصفیه فاضلاب‌ها بوده و پس از تائید سازمان حفاظت محیط‌زیست و ارگان‌های ذی‌ربط، مجاز به انتقال فاضلاب به رودخانه‌ها باشند که لازمه این امر حمایت مالی و قانونی دولت است. همچنین پیشنهاد می‌شود تا با حمایت ارگان‌های برنامه‌ریز صنعت گردشگری، نسبت به افزایش مناطق طرح‌های سالم‌سازی دریا اقدام شود.

عبیری همچنین گفت: دقت در مکان‌یابی ساخت‌وساز‌ها جهت به حداقل رساندن آسیب‌های زیست‌محیطی، رفع کمبود مکان‌های اقامتی و پذیرایی استاندارد و مناسب برای همه اقشار با دسترسی مناسب به ساحل، استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی جهت ایجاد، بازسازی و توسعه خدمات و امکانات و زیرساخت‌ها، تشکیل تیم‌های حفاظت و نظارت محیطی سواحل، افزایش تعداد سرویس‌های روزانه حمل و انتقال زباله بخصوص در فصول پیک مسافر و تصویب قوانین بازدارنده از ساخت‌وساز‌های غیراصولی و گسترش فعالیت‌های عمرانی در سواحل و کرانه‌های آن، از اقداماتی هستند که می‌تواند به کاهش آثار زیست‌محیطی گردشگری در مناطق ساحلی و بهبود کیفیت ساحل و دریا کمک شایانی کنند.