پخش زنده
امروز: -
عراق و افغانستان حدوداً 90 درصد صادرات محصولات لبنی را به خود اختصاص داده اند و عمدتاً ماست، پنیر، دوغ، بستنی، خامه و شیر خشک را شامل می شود.
چکیده مصاحبه پژوهشی:
پژوهش خبری صدا وسیما: ایران کشوری پهناور، ولی نسبتا خشک است که تنها حدود یک چهارم آن از آب و هوای معتدل و قابلیت های کشاورزی برخورداراست. با این وجود با محاسبه ای بسیار ساده میتوان دریافت که مساحت زمین های قابل کشت ایران به تنهایی بیش از مجموع مساحت کشورهای آلمان، بلژیک و هلند است. میدانیم که این کشورها با وجود کوچک بودن وسعت اراضی با استفاده از روش های کارآمد و تکنولوژی روز به بزرگترین تولید کنندگان برخی محصولات غذایی تبدیل شده اند.
ﺷﯿﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎدهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ در ﯾﮑﯽ از ﺣـﺴﺎﺳﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘـﺎﻃﻊ زﻧـﺪﮔﯽ اﻧـﺴﺎن، ﯾﻌﻨﯽ از زﻣﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﮕﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی رﺷﺪ ﻧﻮزاد را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ آن ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﻻزم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎی ﻋﻔﻮﻧﯽ از ﻣﺎدر ﺑـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽﺳـﺎزد. ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﯿﺎری از ﻏﺬاﻫﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺷﯿﺮ ﺑﻪ دوره ﺧﺎﺻﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﺪود ﻧﺒـﻮده و در ﺗﻤـﺎم سنین ﺑﻪ وﯾﮋه در دوره رﺷﺪ و ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﯽ ﻣﺼﺮف ﺑﯿﺸﺘﺮ آن ﺿﺮوریﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ، ارزانﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺎﮐﯿﻔﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺒﺪ ﻣـﺼﺮف ﺧـﺎﻧﻮار ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ درآﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ داﺷﺘﻪ و ﻧﯿﺰ اﺷﺘﻐﺎل زﯾﺎدی را از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﺮآوری ﺑﺪﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ، ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮآوردهﻫﺎی ﺷﯿﺮ اﺳﺖ. ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ از ﻫـﺮ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺷﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ارزاﻧﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ داﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ در ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه اﺳﺘﺨﻮانﻫﺎ و رﺷـﺪ آن اﻫﻤﯿـﺖ ﺑـﺴﺰاﯾﯽ دارد. ﺿـﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺎوی ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦﻫﺎی ارزﺷﻤﻨﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از وﯾﺘﺎﻣﯿﻦﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺪن ﻧﯿﺰ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ.
صنایع لبنی صنایعی هستند که در آنها شیر را به عنوان ماده اولیه دریافت کرده و سپس طی فرآیندهای صنعتی خود به محصولات و فرآورده های مختلف از قبیل ماست، دوغ، شیرپاستوریزه، بستنی، خامه، کره و پنیر تبدیل مینمایند. صنایع لبنی در ایران نقش مهمی در تأمین لبنیات و شیر پاستوریزه دارند.
ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺻﻨﻌﺖ ﻟﺒﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ، اﮔﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﯾﺠﺎد ﺷﻮد، ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی اﯾﺮان ﺑﻪ اﻧﺪازه ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎی داﺧﻠﯽ را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮان ارزش اﻓﺰوده ﺑﺎﻻﺗﺮی ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آورد. سهم 30 درصدی محصولات لبنی در صادرات صنایع غذایی در سال 95 اهمیت توجه به صادرات محصولات لبنی را موجه می سازد. در همین راستا برای بررسی وضعیت تولید و موانع صادرات محصولات صنایع لبنی کشور در سالهای اخیر، مصاحبه ای با رضا باکری، دبیر انجمن صنفی صنایع لبنی ایران انجام داده ایم.
وضعیت تولید و صادرات محصولات صنایع لبنی ایران
از آنجائی که سالهاست بر پایه علم آمار، آمار مستند فراهم نیامده است. صرفاً بر پایه داده های موجود در بانک اطلاعاتی وزارتخانه های مختلف، حدوداً 6 میلیون تن محصولات لبنی در صنایع و حدوداً 3/ 5 میلیون تن در کارگاههای سنتی فرآوری می گردد.
ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآوردﻫﺎ و آﻣﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﮐﻞ ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﯾﯽ در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﻢ؛ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﮐﻞ ﺻﻨﻌﺖ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﺘﺎز ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه و ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ درﺧﺸﺎﻧﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دارد ﮐﻪ در ﺻﻮرت برنامه رﯾﺰی دﻗﯿﻖ ﺑﺮای ﺻﻨﻌﺖ ﻟﺒﻨﯽ، ارزش اﻓﺰوده ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﻫﺪﯾﻪ دﻫﯿﻢ.
در سال 1395 حدوداً 450 هزار تن و به ارزش 773 میلیون دلار بنا به گزارشات گمرکات کشور صادرات کشور بوده است. که نسبت به سال قبل از آن 10 درصد از نظر وزنی و 25 درصد از نظر ارزشی افزایش داشته است، به صورتی که ماست با 218 میلیون دلار در صدر جدول لبنیات صادر شده قرار دارد و پس از آن به ترتیب پنیر با 187 میلیون، شیر خشک با 129 میلیون، خامه و بستنی هم با 120 میلیون دلار در رتبه های دوم تا چهارم قرار دارند.
راهکارها جهت توسعه تولید و صادرات محصولات لبنی کشور
اصولاً تا تحول اساسی و علمی در روش های بهره برداری از آب و خاک کشور روی ندهد و بخش تأمین کننده مواد اولیه صنایع غذائی ( کشاورزی، باغبانی و دامداری ) با فرساش مستمر آب و خاک مواد اولیه صنایع لبنی را هر روز گرانتر از روز قبل تحویل کارخانه می نمایند رشد و توسعه پایدار اتفاق نخواهد افتاد. لذا راهکار اصلی توسعه و صادرات محصولات لبنی، دانش بنیان شدن بهره برداری از آب و خاک کشور و لاجرم کاهش هزینه های تولید شیر خام در دامداری ها می باشد.
علاوه بر مطالب گفته شده در بالا، ضرورت تحول تکنولوژیکی در صنایع لبنی احساس میشود تا با ایجاد پالایشگاه های شیر، محصولات لبنی را از وضعیت موجود به سمت محصولاتی با ترکیبات متغیر چربی، پروتئین، املاح معدنی، مواد آلی و ویتامین های متناسب با نیاز جسمی گروه های انسانی مختلف مصرف کننده اعم از کودک، نوجوان، جوانان، میان سال و پیر، مادران و .... تولید و عرضه نمایند.
کلام آخر
مصرف شیر و فرآورده های مختلف آن به ویژه فرآورده های تخمیری منجر به افزایش طول عمر، بازده جسمی و فکری بیشتر، کاهش بیماریهای عفونی و استخوانی و رشد مطلوب کودکان و نوجوانان میشود. کشور ما با تغییراتی که در بخش تولید شیر صورت پذیرفته، به ویژه جایگزینی دام های کم بهره با گاوهای دورگه و یا نژاد اصیل، تولید سرانه شیر افزایش یافته است.
سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد ( FAO) هر ساله یازدهم خرداد را به عنوان روز جهانی شیر جشن می گیرد. هدف از این کار اندیشیدن همه دولت ها با این ماده غذایی حیات بخش و فراهم کردن وضعیت مطلوب درباره مصرف آن است.
ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآوردﻫﺎ و آﻣﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﮐﻞ ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﯾﯽ در اﺧﺘﯿﺎر است ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﮐﻞ ﺻﻨﻌﺖ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﺘﺎز ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه و ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ درﺧﺸﺎﻧﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دارد ﮐﻪ در ﺻﻮرت برنامهرﯾﺰی دﻗﯿﻖ ﺑﺮای ﺻﻨﻌﺖ ﻟﺒﻨﯽ، ارزش اﻓﺰوده ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﻣﯽﺗﻮاند برای اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮرﻣﺎن داشته باشد.
با اجرای طرح های ارتقای فرهنگ غذایی، طرحهای حمایتی خرید شیر خام از دامداران، اختصاص یارانه به مصرف کنندگان و توسعه صادرات میتوان به آینده صنعت لبنی امیدوار بود.
در سال جاری با افزایش نرخ ارز انگیزه صادر کنندگان را برای افزایش حجم صادرات به شدت بالا برده است به طوری که شاهد رکورد زدن های عجیب صادراتی در برخی از بخش ها و همچنین شاهد رشد چشمگیری در صادرات شیر خشک کشور هستیم که منجر به کمبود شیر خام ورودی کارخانجات لبنی شده است.
پژوهش خبری //پژوهشگر: علي قنبري شيرسوار