چگونه سلبریتی‌ها نقش گروه مرجع را ایفا می کنند؟

چکیده نشست پژوهشی:

- در دنیای سلبریتی­ ها همه چیز در خدمت شهرت و بالارفتن مقبولیت آن­ها در میان عامه مردم است.

- سلبریتی­ ها فردگرایی و مصرف­ گرایی را در جوامع شهری با زیست و سبک زندگی خود ترویج می­کنند.  

- طرفداران سلبریتی ­ها در جزیی­ ترین نمودهای زندگی از آنها تقلید می ­کنند؛ که از آسیب ­های جوامع امروز است.

پژوهش خبری صدا وسیما: سلبریتی­ پدیده جدیدی است؛ که با رسانه­ ها ساخته می­ شود؛ سلبریتی ­ها از راه رسانه، به خانه ­ها  راه  پیدا می­ کنند. رسانه­ ها ­با حضور سلبریتی ­ها، فرهنگ شهرت را گسترش داده­ اند؛­ سلبریتی یک مفهوم مدرن است که به طور مشخص از دهه هشتاد به بعد و به ویژه با­ شکل ­گیری فضاهای رسانه ­ای جدید، اینترنت و شبکه­ های مجازی جایگاهی جدی و تاثیرگذار در حوزه عمومی پیدا کرد؛ در این چارچوب در مصاحبه پژوهشی با دکتر مهدی مالمیر، استاد دانشگاه  موضوع: «­فرهنگ سلبريتي پروری؟!­» را با طرح سئوالات زير مورد بررسي و واکاوي قرار داديم:

پژوهش خبری : مفهوم سلبریتی در چه زمینه ها، بسترها و شرایطی قابل ردیابی است ؟ 

دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: گرچه کلیدواژه­ های قدیمی مشهور بودن و مشاهیر­ می­تواند در ادبیات جوامع مختلف تا زمان­ های خیلی دور ردیابی شود؛ اما مفهوم سلبریتی زاییده فرهنگ مدرن است. از ابتدای شکل­ گیری این مفهوم در غرب رویکرد به آن آسیب شناسی و سعی بر این بوده است؛ تا از ترویج و نفوذ آن بکاهند. در رویکرد دیگر، رفتار سلبریتی­ ها برای­شان مهم بود. اینکه نشانگان رفتاری آنها چیست؟ رفتارهای انتخاباتی ، اقتصادی آنها چیست؟ رویکرد دیگر این بود که سلبریتی را به مثابه یک کالا تعریف می­ کردند؛ تحلیل ­های اقتصادی، فرهنگی به این سمت رفتند؛ اینکه سلبریتی مولود جامعه سرمایه­ داری[1] است. به عبارت دیگر جامعه سرمایه­ داری کالایی به نام سلبریتی تولید می ­کند؛ رویکرد دیگر تحلیل جامعه ­شناختی از پدیده سلبریتی است؛ که تا حدودی زمینه ­ها و بسترها و شرایطی که موجب این پدیده شده است و اینکه در جامعه ما کم و بیش با آن مواجه هستیم را شناسایی کنیم.

پژوهش خبری :  سلبریتی ­ها به چند دسته یا طبقه تقسیم می شوند؟

دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: موناکو  تقسیم ­بندی سه ­گانه دارد. قهرمان، ستاره و شبه ستاره. وی معتقد است در سینما می­توان قهرمان، ستاره و شبه ستاره داشت. روژاک تقسی م­بندی دیگری دارد: سلبریتی­ های انتصابی، اکتسابی و انتخابی. انتصابی­ ها کسانی هستند که بواسطه نسبی که به ارث برده­ اند. مانند پیوندهای خویشاوندی، متعلق به خانواده یا طبقه مشهور باشند. سلبریتی ­های اکتسابی: کسانی هستند که با توجه به توانایی آن موقعیت را کسب­ می­ کنند. سلبریتی­ های انتخابی: کسانی هستند که بواسطه صنعت ترویج سرگرمی شکل گرفته­ اند. پنفیلد طبقه ­بندی پنجگانه از سلبریتی­ دارد: قهرمان بخاطر دستاوردهای خودشان مشهور شده ­اند؛ دسته دوم افراد مشهور که موجب جلب توجه رسانه ­ها قرار گرفته ­اند.[2] دسته سوم ستاره­ ها که بواسطه موفقیتی که در موسیقی، فیلم یا مدل دارند؛ معروف می­ شوند.[3] دسته چهارم: شخصیت­ ها هستند؛ که توسط صنعت سرگرمی ساخته می ­شوند؛ ولی مثل ستاره­ ها موقعیت جهانی ندارند.[4] دسته پنجم: دسته انگشت نماها هستند: که موقعیت شهرت خود را کاملا از دیگران می ­گیرند که اینجا وجه آسیبی سلبریتی ­ها به میان می­ آید.

پژوهش خبری : تفاوت مشاهیر و سلبریتی چیست؟

دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: قهرمانان برای بازه زمانی بلندتر می ­مانند. استمرارشان در تاریخ خیلی بیشتر از سلبریتی است. آنها مبتنی بر ویژگی­ ها و خصیصه­ های درونی هستند؛ قهرمان کنشگری فعال است و قدرت اثرگذاری بیشتر دارند. مشاهیر خودساخته هستند؛ مستعد هستند و استعداد ذاتی دارند. اما سلبریتی ­ها را رسانه می­ سازد. سلبریتی­ مبتنی بر عنصر برجسته ­سازی است. سلبریتی عنصر متمایزی دارند که دیگران آنرا برجسته می­ کنند. سلبریتی در مقابل مشاهیر عمر کوتاه مدت­تر دارد.

پژوهش خبری : چگونه سلبریتی ­ها نقش گروه مرجع را ایفا می ­کنند؟

دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: گروه مرجع[5]، گروهی هستند که به نگرش­ های افراد جامعه شکل می ­دهند. مرتن معتقد است ما دو گروه مرجع داریم: گروه مرجع استاندارد ­ساز: که به ايجاد و تقويت استانداردهاي شخص ياري مي‌رسانند؛ و گروه مرجع هنجارساز:  این هنجارها می­تواند اعم از مثبت و منفی باشد. گروه­ مرجع مثبت: كه هنجارهاي آنها پذيرفته مي‌شود. گروه مرجع منفي: كه هنجارهاي آن طرد مي‌شود. تئوری دیگر نظریه جامعه مصرفی و نظریه سبک زندگی است که تحت فضای جنگ جهانی دوم شکل گرفت. برخی سلبریتی را به مثابه کالا تعریف می­کنند. اینکه سلبریتی هویت خود را عرضه می­ کند و سلبریتی­ قدرت سبک­ سازی دارد

پژوهش خبری : چگونه فرهنگ سلبریتی بر تعاملات اجتماعی تاثیر می­ گذارد؟

دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: فرهنگ سلبریتی بیشتر سرگرمی است؛ البته در مناسبات اجتماعی هم فرهنگ سلبریتی تاثیر می­ گذارد. سلبریتی­ ها قدرت سبک سازی دارند. اولین اثر آنها بر خانواده ­ها است. روی نوجوان و جوانان ما اثر می­گذارد. مناسبات و تعاملات خانوادگی را تحت تاثیر قرار می دهد. و باعث تغییر ارزشی می­­شود.

کلام آخر   

سلبریتی ­ها بخاطر اینکه زیاد دیده می­ شوند؛ ماهیت­شان قدرت­مندترین افراد جهان مدرن است؛ در دنیای سلبریتی ­ها همه چیز در خدمت شهرت و بالارفتن مقبولیت آن­ها در میان عامه مردم است. فرهنگ شهرت به طرز عجیبی با ساده­ سازی­ مفاهیم مختلف عجین شده است. سلبریتی ­ها نسخه ساده شده و دم دستی­ای از کمک، صلح، انسان دوستی، مبارزه با فقر را با کارهایی نظیر شرکت در کمپین­ های محیط زیست و عکس گرفتن با کودکان کار به مخاطبان میلیونی خود نشان می­ دهند؛ بی ­آنکه کاری در جهت حل ریشه ­ای آن مشکل کنند. دلیلش هم مشخص است. آن­ها سلبریتی هستند، نه تکنسین و پزشک و جامعه شناس.  آنها قرار است به هدفشان برسند. «دیده شدن» هدف آنهاست و بقیه چیزها وسیله است. چرا که برای فراموش نشدن نیاز دارند به شکل های متنوع، در عرصه­ های مختلف خود را به طرفدارانشان یادآوری کنند. آنها در جزیی­ ترین نمودهای زندگی از آنها تقلید می ­کنند.  این یکی از بزرگ­ترین آسیب های جوامع امروز است.

پژوهش خبری // مهدنی ناجی

-----------------------

[1] -  دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: افزایش شکل­ گیری سرمایه­ داری رفاهی بعد از جنگ جهانی دوم موجب " ­رشد فردگرایی، گسترش نابرابری ناموجه، حرکت به سمت جامعه مصرفی، تشدید میل به مصرف بجای نیاز به مصرف، استراتژی عمل­: نیازآفرینی و لذت ­گرایی، از طریق: تجمل ­گرایی و میل به دیده شدن(فرهنگ تظاهر)، گسترش صنعت فرهنگ و سرگرمی با کمک رسانه­ های جمعی" شد.

 [2] - دکتر مهدی مالمیر استاد دانشگاه: بعضی از افراد مشهور (Seleb ) سبک زندگی منحصر به فرد خود دارند. کسانی که به عنوان مصرف کننده دنبال اینها هستند می­خواهند همین سبک زندگی را پیدا کنند.

[3] - بیشتر هنرپیشه­ های هالیوودی و بالیوودی جزء ستاره­ ها هستند.

[4] - بیشتر مجری ­ها که در تاک­شوها اجرا می کنند؛ جزء شخصیت ­ها(Personality­) به شمار می­روند.

[5] - reference group