بیم ها و امیدهای شالیکاران، در غرفه های بازار برنج

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز گیلان، اوایل مرداد امسال، شالیکاران گیلانی بعد از گذراندن تب و تابِ کشت و کار برنج و گذشتن از سد خشک سالی و کم آبی به فصل درو رسیدند.
شالیکارانی که در فصل درویی دیگر، انگشتان شان را بر گلوی ساقه های پُر بار شالی، گره زده اند و با ضربه های کمر شکن داس ، خوشه زارهای شالی را نقش بر زمین می کنند تا برنج ، محصولی را که ماه ها به رنج  به دست آورده اند ، برداشت کنند. 
شالیکاران گیلانی پا در شالیزار، یک چشم به آسمان دارند تا هوا با آنها یاری کند    و  باران نبارد و از طرفی در حالی که همراه باگونی های پُر و پیمان، برای سفید کردن شلتوک، راهی شالیکوبی ها می شوند، چشم دیگرشان را به بازارها دوخته اند تا قیمت ها، خستگی  را از  تن شان بیرون کند.

 
بازاری که امتحانش را به شالیکاران خوب پس نداده
بسیاری از شالیکاران گیلانی چندان دل خوشی از بازار برنج، پس از برداشت ندارند.
این شالیکاران می گویند : بازاری که تا پیش از بالا آوردن محصول شان از تب قیمت های بالا می سوزد، هر سال تا محصول تازه از راه می رسد، تبش فروکش کرده و قیمت ها اُفت می کند.
محرمعلی  شالیکار 60 ساله رشتی  می گوید  : ورود برنج های وارداتی اواخر تابستان هر سال، کمر بازار برنج داخلی را می شکند و چون ارزان تر از برنج های بومی است برنج ما را از سکه می اندازد.
احمد آقا شالیکار فومنی هم با محرمعلی هم عقیده است و می گوید : با وجود افزایش هزینه های تولید، قیمت هایی که برای محصول برنج تعیین می شود، پایین است و کفاف هزینه های زندگی را در طول سال برای شالیکاران که عمدتا تک محصولی هستند، نمی دهد.
محمد آقا کشاورز آستانه ای هم تبلیغات گسترده برنج های خارجی را مزید بر علت       می داند و  می گوید : برنج های خوش عطر و طعم محلی در گیلان، بصورت فله ای در بازارهای برنج و راسته های برنج فروشان فقط به نام رقم شان – هاشمی و علی کاظمی - به مردم عرضه می شود و برند شناخته شده ای ندارند. 
بسیاری از شالیکاران هم برنج فروشان و کارخانه داران را مقصر می دانند و می گویند : آنان برنج های با کیفیت محلی گیلان را با رقم های کم کیفیتِ ارقام پر محصول مخلوط کرده و می فروشند و این گونه برنج محلی گیلان را بد نام و اقبال مشتریان را هم کم            می کنند.

وقتی گذر حمایت های دولتی به  بازار برنج می افتد
اما چند سالی است که دولت قدم هایی برای حمایت از تولید برنج داخلی برداشته و با ممنوع کردن واردات برنج از مرداد ماه - آغاز برداشت محصول برنج - تا آذر هر سال، تلاش می کند رونقی به بازار برنج بومی بدهد.
از سوی دیگر سازمان جهاد کشاورزی گیلان از پارسال چاره دیگری اندیشیده و تلاش دارد با خرید توافقی ، اندکی بازار برنج را داغ تر و دست های شالیکاران را پُر تر کند.
اگر چه بر اساس اعلام این سازمان، شالیکاران، پارسال از این برنامه حمایتی استقبال چندانی نکردند و فقط 14 تن برنج به نرخ توافقی از شالیکاران خریداری شد.
کارشناسان کشاورزی می گویند : چون قیمت های بازار بالاتر از نرخ توافقی است شالیکاران ترجیح می دهند برنج شان را به قیمت بازار که بیشتر از نرخ توافقی است، بفروشند.  
رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : امسال این سازمان روی رقم هاشمی که بخش اعظمی از سبد تولید برنج گیلان را پُر می کند، دست گذاشته و در 16مرکز خرید اتحادیه تعاون روستایی این استان تا آذر ماه، این رقم را با قیمت توافقی هر کیلو گرم 9هزار و 828 تومان از شالیکاران می خرد.
آنطور که آقای شعبان نژاد  می گوید : امسال قیمت توافقی  با قیمت های فعلی بازار اختلاف اندکی دارد و در حال حاضر هر کیلو گرم برنج هاشمی در بازار 10 هزار و 500 تا 11 هزار تومان ، فقط 670 تا هزار و 172 تومان بیشتر از نرخ توافقی به فروش می رسد.
وی با بیان اینکه بیشتر مردم به علت قیمت های پایین برنج خارجی، در سال های گذشته سراغ این برنج های بی کیفیت می رفتند گفت : امسال افزایش نرخ ارز روی قیمت برنج های وارداتی هم اثر گذاشته و باعث شده قیمت برنج های خارجی که در سال های گذشته بسیار پایین بود و حدود یک سوم قیمت برنج های تولید داخل را تشکیل می داد،  افزایش یابد و به قیمت های برنج داخلی نزدیک تر باشد که انتظار می رود مردم امسال سراغ برنج های بومی که کیفیت بهتری دارند بروند.
البته برخی از شهروندان نظر دیگری دارند، آنان می گویند : با وجود نزدیک بودن قیمت برنج های خارجی و داخلی ترجیح می دهند برنج های دانه بلند خارجی را که پخت راحت تر و دانه های همسان تری نسبت به رقم های بومی دارند انتخاب کنند.

قد کشیدن کیفیت و کمیت برنج های محلی گیلان در دیگ پژوهش ها
سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : اگرچه بیشتر پژوهش ها در گیلان تا 3 سال پیش برای رسیدن به خودکفایی و برای بالابردن میزان تولید محصول برنج معطوف شده بود و رقم های پر محصولی از جمله سپیدرود سر از شالیزارها در آورده اما حدود 3 سال است که با کمک مراکز پژوهشی کشاورزی در استان توانسته ایم رقم "گیلانه "را که رقمی پرمحصول و کیفی است، معرفی کنیم .
خانم بذرکار می گوید : "گیلانه "که کیفیت مناسبی دارد یک و نیم تن بیشتر از ارقام محلی در هر هکتار محصول می دهد.
وی از رونمایی رقم "رَش" هم در هفته های گذشته خبر داد و گفت : این رقم که قرار است جایگزین ارقام محلی هاشمی و علی کاظمی در گیلان شود، دانه های بلند و کیفیت پخت بهتری دارد و عملکرد آن 6 تن در هر هکتار است که امید می رود با کشت انبوه آن در سال های آینده، هم میزان تولید و هم سود شالیکاران افزایش یابد و "رَش " بتواند گوی سبقت را از برنج های خارجی دانه بلند در بازار برباید و دل شالیکاران را شاد کند.

حکایت شلوغی بازار تجار برنج و تعداد کم ناظران
اما معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان وضعیت فعلی بازار برنج را مطلوب ارزیابی می کند و می گوید : تعیین قیمت های توافقی ، قیمت بازار را بالا می بَرَد و از طرفی اگر قیمت های برنج بومی بیش از این تعیین شود، قدرت خرید مردم کاهش یافته و دوباره سراغ برنج های خارجی ارزان تر خواهند رفت.
آقای خانزاده مخلوط کردن برنج های بومی باکیفیت با ارقام پرمحصول که کیفیت کمتری دارند را هم مزید بر علت می داند و می گوید : اگرچه 250 بازرس این سازمان و اتاق اصناف گیلان، بطور مستمر بازار برنج و کارخانه های شالیکوبی را رصد می کنند اما این تعداد بازرس جوابگوی 2 هزار و 500 واحد خرده فروشی برنج، هزار و 425 شالیکوبی و بازارهای محلی برنج گیلان نیست و خود مردم باید ناظران واقعی بازار باشند و تخلفات را گزارش کنند. 
وی می گوید : اگرچه واردات برنج از مرداد تا آذر ممنوع است و واردات قانونی هم به اندازه نیاز کشور انجام می شود اما به اندازه واردات قانونی ، برنج از مبادی غیر رسمی و بطور غیر قانونی از جنوب و جنوب شرق کشور وارد می شود که مازاد بر مصرف است و کمر بازار برنج داخلی را می شکند.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن وتجارت گیلان افزود : اگرچه بازرسان این سازمان، در بررسی بازار، برنج های وارداتی را که ثبت سفارش و فاکتورهای قانونی واردات ندارند، به ظن کالای قاچاق توقیف می کنند اما با این وجود برنج های وارداتی قاچاق، دور از چشم ناظران در غرفه های بازار برنج، همچنان جولان می دهد. 
آقای خانزاده یکی دیگر از اقدامات حمایتی دولت را جلوگیری از توزیع برنج های خارجی یارانه ای در استان های شمالی عنوان کرد و گفت : در استان های دیگر برنج خارجی با احتساب یارانه دولتی ارزان تر به فروش می رسد این درحالیست که در استان های شمالی از جمله گیلان، برنج خارجی  گران تر و نزدیک به قیمت ارقام محلی به فروش می رسد.

نگاه مجلس به بازرگانی برنج 
نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی اگرچه وضعیت بازار برنج امسال را بهتر و پر رونق تر از سال های قبل می داند اما معتقد است: مشکلات بازرگانی، نتیجه واردات بی رویه و حمایت کم دولت از شالیکاران برای کاهش هزینه های تولید است. 
این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی نیاز سالانه کشور به برنج را 2 میلیون 800 هزار تن اعلام کرد و گفت : 2 میلیون 400 هزار تن برنج در استان های برنج خیز کشور تولید می شود که براین اساس برای تامین نیاز سالانه به 400 هزار تن و البته با احتساب ذخیره سازی برنج در مجموع به هزار تن واردات برنج نیاز داریم اما آمارهای ثبت سفارش واردات بیش از این مقدار است و برنج قاچاق را هم باید به این آمارها افزود.
وی افزود : هزینه های تولید برنج زیاد است و بیشتر شالیکاران مجبورند برای تامین آن از برخی کارخانه داران شالیکوبی پول قرض بگیرند و ناچارند بلافاصله پس از برداشت، محصول شان را به این شالیکوبی ها ببرند و عموما هم برنج شان را به ازای بدهی به شالیکوبان ارزان بفروشند.

آقای لاهوتی می گوید : بسیاری از این شالیکوبان برنج شالیکاران بدهکار را با قیمت پایین تری می خرند و این نرخ های پایین، سنگ بنای ارزش گذاری برنج را در بازار کج می چیند و شالیکاران متضرر می شوند. 
وی معتقد است دولت باید برای حل این مشکل و نیز توجیه پذیر تر کردن شالیکاری ، در فصل کشت و کار برنج به کشاورزان مبلغی را به عنوان سرمایه در گردش پرداخت کند تا شالیکاران نفسی تازه کنند.

این نماینده مجلس افزود : براساس آمارهای مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در 10 سال گذشته 3 هزار هکتار شالیزار در استان های شمالی تغییر کاربری داده شده که اگر دولت گام های محکم تری برای اقتصادی تر کردن تولید برنج  برندارد، باید فاتحه این محصول را خواند.
اما آنچه در روند این گزارش دستگیرمان شد این است که مسئولان به وضعیت مطلوب امسال بازار برنج امید دارند و شالیکاران نگران آشفته بازاری این محصول هستند. 
به هر روی اتفاقات بازار در روزهای آینده است که حقیقت را روشن می کند و ثابت می کند؛ قیمت های توافقی و نظارت ها بر بازار، چقدر به داد شالیکاران می رسد و امیدشان را ناامید نمی کند. 
بی شک وعده هایی که مسئولان جهاد کشاورزی درخصوص تولید انبوه برنج کیفی پر محصول برای افزایش راندمان تولید و عادلانه تر شدن قیمت های برنج می دهند، در صورت تحقق، سامان بیشتری به بازار برنج می دهد و کشاورزان را راضی نگه خواهد داشت.