تیلرسون مانع تهاجم سعودی-اماراتی به قطر شد

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما ؛ ­نشریه اینترسپت در گزارشی نوشت در تابستان سال 2017، چند ماه قبل از آنکه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای اخراج رکس تیلرسون وزیر امور خارجه سابق آمریکا تلاش کنند، وی مانع نقشه مخفیانه عربستان سعودی و امارات عربی متحده برای حمله به قطر و اشغال آن شد.
در پایگاه اینترنتی نشریه اینترسپت آمده است: سیزده ساعت قبل از آن که رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا از روی پیام توئیتری رئیس جمهور اطلاع یابد که اخراج شده است، کاری کرد که دونالد ترامپ مایل به انجام آن نبود. تیلرسون پس از یک تماس تلفنی با همتای انگلیسی خود حمله مرگبار شیمیایی در انگلیس را محکوم کرد و گفت مطمئن است تحقیقات انگلیس و ارزیابی های این کشور به این جمع بندی خواهد رسید که احتمالاً روسیه مسئول این حمله است. سارا سندرز سخنگوی کاخ سفید این حمله را "غیرمسئولانه" خوانده اما روسیه را مقصر قلمداد نکرده بود. همین مسئله باعث شد بسیاری از رسانه های گمانه زنی کنند که تیلرسون به خاطر انتقاد از روسیه اخراج شده است.
اما ماه ها پس از اخراج او، گزارش های خبری به شدت از این مسئله حکایت داشت که کشورهایی که به شدت برای برکناری تیلرسون تلاش می کردند شامل عربستان سعودی و امارات عربی متحده بودند که هر دو به خاطر تلاش های تیلرسون برای میانجی گری و پایان دادن به محاصره قطر از دست او خشمگین بودند. یک گزارش خبری در روزنامه نیویورک تایمز حتی اعلام کرد سفیر امارات عربی متحده در واشنگتن سه ماه زودتر خبر داشت که تیلرسون در ماه مارس اخراج می شود.
نشریه اینترسپت از ماجرایی مطلع شده که قبلاً در مورد آن گزارشی منتشر نشده و باعث خشم امارات عربی متحده و عربستان سعودی علیه تیلرسون و در نهایت اخراج او گشته است. در تابستان سال 2017، چند ماه قبل از آنکه کشورهای متحد حاشیه خلیج (فارس) برای اخراج او تلاش کنند، تیلرسون مانع نقشه مخفیانه عربستان سعودی و امارات عربی متحده برای حمله به قطر و اشغال آن شد. این موضوع را یکی از اعضای کنونی جامعه اطلاعاتی آمریکا و دو مقام سابق وزارت امور خارجه که همگی نخواستند نامشان فاش شود به اینترسپت گزارش کردند.
در روزها و هفته های پس از قطع روابط دیپلماتیک عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و بحرین با قطر و محاصره زمینی، دریایی و هوایی این کشور، تیلرسون چند تماس تلفنی برقرار کرد و از مقامات سعودی خواست علیه قطر هیچ اقدام نظامی انجام ندهند. مجموعه ای از تماس ها در ماه ژوئن 2017 اتفاق افتاد، اما وزارت خارجه و گزارش های رسانه ای در آن زمان این تماس ها را بخشی از تلاش های میانجی گرانه برای حل تنش ها در خلیج (فارس) تلقی می کردند و نه تلاش تیلرسون برای جلوگیری از عملیات نظامی عربستان سعودی و امارات عربی متحده علیه قطر.

به گفته این منابع، تیلرسون که زمانی به عنوان مدیرعامل شرکت اکسون موبایل با دولت قطر مراودات زیادی داشت، از پادشاه سلمان و محمد بن سلمان که در آن زمان جانشین ولیعهد سعودی بود و عادل الجبیر وزیر امور خارجه سعودی خواست به قطر حمله نکنند وگرنه تنش ها میان آمریکا و عربستان سعودی بالا می گیرد. تیلرسون همچنین جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا را تشویق کرد به همتایان خود در عربستان سعودی تماس تلفني برقرار کند و در مورد مخاطرات چنین تهاجمی به آنها هشدار دهد. پایگاه هوایی العدید در نزدیکی دوحه، پایتخت قطر، یکی از مقرهای نیروهای پیش قراول فرماندهی مرکزی آمریکا و میزبان ده هزار سرباز آمریکایی است.
فشار تیلرسون باعث شد محمد بن سلمان، حاکم واقعی عربستان سعودی عقب نشینی کند؛ وی ترسید این حمله به رابطه دراز مدت عربستان سعودی با آمریکا صدمه بزند. به گفته یک مقام اطلاعاتی و یک منبع نزدیک به خانواده سلطنتی اماراتی که نخواستند نامشان فاش شود، اما مداخله تیلرسون باعث خشم محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی و حاکم عملی و اصلی امارات شد.
بعدها در همان ماه ژوئن محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد انتخاب شد و با عبور از چندین پسر عموی خود در صف رسیدن به تخت پادشاهی قرار گرفت. ارتقاء او نشانگر نفوذ روز افزونش بر امور کشور سعودی بود.
به گفته این مقام اطلاعاتی آمریکایی، عناصر اطلاعاتی قطر که در داخل عربستان سعودی فعال بودند در اوایل تابستان 2017 از این نقشه مطلع شدند. تیلرسون زمانی اقدام کرد که دولت قطر این نقشه سعودی و اماراتی را به اطلاع او و سفارت آمریکا در دوحه رساند. چند ماه بعد، گزارش های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس وجود چنین نقشه ای را تأیید کردند.
این نقشه که عمدتاً توسط ولیعهد سعودی و ولیعهد اماراتی پی ریزی شده بود چند هفته تا اجرایی شدن فاصله داشت؛ در این حمله قرار بود نیروهای زمینی سعودی از مرز زمینی وارد قطر شوند و با حمایت نظامی امارات، حدود 70 مایل به سمت دوحه حرکت نمایند. نیروهای سعودی با دور زدن پایگاه هوایی آمریکا می توانستند پایتخت را به تصرف خود در آورند.
در روز 20 ژوئن، هدر نائورت سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران گفت تیلرسون بیش از 20 تماس تلفنی و دیدار با کشورهای حاشیه خلیج (فارس) و سایر کنشگران منطقه ای و واسطه ای برقرار کرده است، از جمله سه تماس تلفنی و دو دیدار با الجبیر. وی گفت: "هر چه زمان به پیش می رود تردید بیشتری در مورد اقدامات عربستان سعودی و امارات عربی متحده بوجود می آید."
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هفته گذشته به نشریه اینترسپت گفت "در طول این مناقشه، تمامی طرف ها متعهد شده بودند به خشونت یا اقدام نظامی متوسل نشوند." ما از طریق یک دستیار شخصی با تیلرسون تماس گرفتیم اما او پاسخ نداد.
ربکا رباریچ، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا پنتاگون به نشریه اینترسپت گفت اگرچه ماتیس به طور مرتب با وزیر امور خارجه دیدار می کند، اما جزئیات و تعداد دیدارها مسئله ای محرمانه است.
رباریچ گفت: "وزارت دفاع آشکارا گفته است که تداوم تنش میان کشورهای حاشیه خلیج (فارس) اولویت های امنیتی منطقه ای دوجانبه را به خطر می اندازد و همین مسئله همه طرف ها را تشویق کرده تا به دنبال راه حلی بگردند. ضروری است که شورای همکاری خلیج فارس انسجام خود را حفظ کند و کشورهای با افتخار خلیج (فارس) به حمایت دوجانبه از طریق حل و فصل مسالمت آمیز بازگردند، راه حلی که ثبات و شکوفایی منطقه ای را تقویت می کند."
سخنگوهای وزارتخانه های سعودی و اماراتی نیز به درخواست نشریه اینترسپت برای اظهارنظر پاسخ ندادند. سخنگوی سفارت قطر در واشنگتن دی سی نیز به درخواست ما برای مصاحبه پاسخ نداد. هیچ یک از اطلاعات ذکر شده در این خبر را مقامات دولت قطری یا مشاوران روابط عمومی این کشور ارائه نکردند.
طرح حمله به قطر پرسش هایی را در مورد گرایش های مداخله جویانه دو متحد نزدیک آمریکا که مشتری های بزرگ سلاح های واشنگتن نیز هستند بوجود می آورد. در سال های اخیر، هر دو کشور نشان داده اند که می خواهند از نیروی نظامی برای تغییر سیاست در خلیج فارس استفاده کنند، آنها در بحرین مداخله کردند و قیام بهار عربی در سال 2011 را سرکوب کردند و یک جنگ سه ساله با پشتیبانی آمریکا علیه یمن جنگ زده به راه انداختند.
رابرت مالی، رئیس گروه بحران و مشاور سابق باراک اوباما در امور خاورمیانه گفت از تابستان 2017 مقامات قطری به طور مداوم به او گفته اند که کشورشان با تهدید تهاجم روبرو بوده است. مالی به نشریه اینترسپت گفت: "تردید اندکی وجود دارد که مقامات ارشد قطری بر این باورند – یا دست کم طوری وانمود کردند که باور دارند – عربستان سعودی و امارات عربی متحده طرح حمله نظامی به کشورشان را داشته اند، طرحی که با مداخله آمریکا متوقف شد."

 

تلاش های تیلرسون برای تنش زدایی از مناقشه ایجاد شده در خلیج فارس با سیگنال هایی که کاخ سفید صادر می کرد متفاوت بود. ترامپ از این محاصره دفاع کرد و در پیامی توئیتری نوشت: " شاید این آغازی باشد بر پایان تروریسم." زمانی که تیلرسون از کشورهای حاشیه خلیج فارس خواست به محاصره پایان دهند، ترامپ در جمع خبرنگاران گفت کشور قطر متأسفانه به لحاظ تاریخی یکی از تأمین کنندگان مالی تروریسم در سطح بسیار بالا بوده است.
بر اساس یک گزارش خبری، تیلرسون از اینکه کاخ سفید زیر پای او را مدام خالی می کرد خسته شده بود و مشاورانش شک کردند که این جمله در اظهارات از قبل آماده شده ترامپ در "رُز گاردن" را یوسف علی العطیبی، سفیر امارات عربی متحده در آمریکا نوشته باشد؛ به گزارش نشریه پولتیکو، سفیر امارات یکی از بازیگران قدرتمند در واشنگتن است که به طور مداوم با جرد کوشنر داماد ترامپ در تماس است. در آن زمان، کوشنر شخصاً بخش اعظم دیپلماسی دولت ترامپ با کشورهای حاشیه خلیج فارس را مدیریت می کرد و رهبران عربستان سعودی و امارات عربی متحده به جای مراجعه به تشکیلات دفاعی و اطلاعاتی آمریکا، از طریق او عمل می کردند. کوشنر به طور مستقیم با ولیعهد عربستان سعودی و ولیعهد امارات تماس گرفت و از پیام رسان واتس آپ استفاده کرد.
برخی از ناظران حوزه خلیج فارس گمانه زنی می کنند که انگیزه طرح حمله به قطر احتمالاً تا حدی انگیزه مالی بوده است. سیستم "زگهواره تا گور" در رفاه عربستان سعودی عمدتاً به بهای بالای نفت متکی است که در سال 2014 سقوط کرد و بهبود هم پیدا نکرد. از زمانی که پادشاه جدید در سال 2015 روی کار آمد، این کشور بیش از یک سوم ذخایر 737 میلیارد دلاری اش را خرج کرد و سال گذشته اقتصاد سعودی وارد رکود دردناکی شد. دولت در واکنش به این رکود به دنبال راه کسب درآمد گشت، از جمله اینکه سهام شرکت دولتی آرامکو را فروخت.
بروس ریدل عضو ارشد مؤسسه بروکینگز و افسر 30 ساله سازمان سیا در ماه نوامبر گذشته گفت: "این پایدار نیست. ظرف سه سالی که پادشاه سلمان به تخت نشسته است، یک سوم ذخایر عربستان سعودی خرج شده است. شما به یک فارغ التحصیل دانشگاهی نیاز ندارید که به شما بگوید شش سال بعد این به چه معنا خواهد بود."
اگر سعودی ها موفق به تصرف دوحه شده بودند، می توانستند به صندوق 320 میلیارد دلاری این کشور دسترسی پیدا کنند. در ماه نوامبر سال گذشته، چند ماه پس از شکست طرح حمله، ولیعهد سعودی ده ها نفر از خویشاوندان خود را دستگیر و آنها را مجبور کرد میلیاردها دلار دارایی خود را به دولت بدهند. دولت این بازداشت ها را به عنوان سرکوب فساد توجیه کرد.
به گفته منابع نزدیک به خانواده سلطنتی اماراتی و منبع دیگری که نزدیک خانواده سلطنتی سعودی است، ولیعهد سعودی و ولیعهد اماراتی در پاییز سال 2017 کار لابی گری در کاخ سفید برای اخراج تیلرسون را کلید زدند.
هیچ یک از مقامات کنونی و سابق که با اینترسپت مصاحبه کردند دانش مستقیمی از چرایی تصمیم ترامپ در خصوص اخراج تیلرسون نداشتند. اما یکی از این منابع به اینترسپت گفت زمانبندی این اخراج – یک هفته قبل از ورود ولیعهد سعودی به واشنگتن – معنادار است. در طول این سفر محمد بن سلمان در مورد بحران قطر و فروش سلاح با دولت ترامپ گفتگو کرد.
چهار تن از کسانی که با نشریه اینترسپت مصاحبه کردند نیز به تداوم کمپین امارات برای تحریک قطر و ایجاد یک بحران اشاره کردند. قطر همچنان در مورد نقض حریم هوایی خود توسط جنگنده های اماراتی گلایه می کند و اتهامات خود را در نامه ای به سازمان ملل متحد ارسال کرده است.
تجاوزات امارات به قطر شامل توهین های مقامات اماراتی علیه خانواده سلطنتی قطر نیز می شود. این توهین ها عمدتاً از حساب توئیتری منتسب به حمد المزروعی، یکی از مقامات بلندپایه اماراتی، ناشی می شود؛ وی دست راست محمد بن زائد ولیعهد امارات محسوب می شود. مزروعی بارها از حساب توئیتری خود محتوای جنسی علیه موزه بنت ناصر، مادر امیر قطر منتشر می کند. محتوا و جسارتی که در پیام های توئیتری مزروعی دیده می شود باعث شده است رسانه های قطری گمانه زنی کنند که این حساب توئیتری را خود ولیعهد ابوظبی مدیریت می کند.