پیشگیری از خشم؛ با مهارت وقفه در روابط زوجین (1)

چکیده نشست پژوهشی:

- تعریف سازمان جهانی بهداشت از، مهارت های زندگی: توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به گونه ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره  کنار بیاید.

- مهارت ایجاد وقفه مفیدترین راهکار برای جلوگیری از پیشروی جر و بحث و تبدیل آن به رفتارهای خشونت آمیز کلامی و غیر کلامی در روابط زناشویی است.

-  شروع هر تغییری از «من» است. اولین کسی که باید تغییر کند «من» هستم.. این "من" باید تغییر کند تا دنیا تغییر کند، ولی اشتباه ما این است که ما منتظریم چیز دیگری تغییر کند.

- ما زندانی افکار، باورها،  احساسات و رفتارهای خودمان هستیم.

 پژوهش خبری صداوسیما: با ظهور فناوری‌‌های جدید و صنعتی شدن جامعه، زندگی انسان‌ها دستخوش تغییر و تحول شده است و با انبوهی از مسائل و مشکلات روبرو شده‌اند که حل آن‌ها مستلزم کسب مهارت‌‌های فردی و اجتماعی است که در این میان نقش مهارت‌های زندگی به عنوان یک روش پیشگیری از آسیب‌های فردی و اجتماعی اهمیت زیادی دارد. امروزه هیچ کس تردیدی ندارد که این مهارت‌ها عامل مهمي در بقای زندگي زناشويي هستند و نقش عمده‌ای در شیوه تفکر، عواطف، رفتار و نحوه برقراری رابطه با دیگران؛ خصوصاً در رابطه با همسر ایفا می‌کنند.

این مهارت‌ها شامل توانایی‌هایی است که به ما کمک می‌کند درموقعیت‌های گوناگون، درست رفتار کنیم، به طوری که بتوانیم با دیگران برای حل مسائل پیش آمده در زندگی ارتباط مناسب و به‌دور از خشونت داشته باشیم مهم‌ترین اهداف مهارت‌های زندگی عبارتند از تقویت اعتماد به نفس، رشد و تقویت عواطف انسانی، کمک به شناسایی و بیان احساسات، تامین تندرستی جسمی و سلامت روانی، تقویت مهارت‌های ارتباطی، تربیت یک شهروند متعادل و مورد پذیرش اجتماع، تقویت روحیه همزیستی‌های مسالمت‌آمیزو بالا بردن سازگاری فرد با خودش، دیگران و محیط زندگی.‏

اين نوشتار که برگرفته از مطالب مطرح شده در يک نشست تخصصي با موضوع " آموزش تکنیک وقفه برای پیشگیری از آسیب های ناشی از خشم در روابط زوجین " با حضور سرکار خانم دکتر زينت‌السادات ميرغفوريان، مدرس کارگاه‌های مشاوره پیش از ازدواج؛ مهارتهای زوجین و ...؛ به بررسي روش‌ها و راهکارهايي مي پردازد که از مجراي آن دوام و قوام زندگي زوجين و بويژه زوج‌هاي جوان  به نحو موثرتري امکان پذير خواهد شد.

مهارت‌های زندگی: سازمان جهانی بهداشت، مهارت‌های زندگی را چنین تعریف نموده است:  توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به گونه‌ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره  کنار بیاید.^[1]

مهارت ایجاد وقفه: دعواهای زن و شوهر موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت چه بسیار اتفاق می‌افتد که دعواهای زن و شوهر منجر به زدوخورد و در پی آن تزلزل عاطفی خانواده و زندگی مشترک می شود. مهارت ایجاد وقفه مفیدترین راهکار برای جلوگیری از پیشروی جر و بحث و تبدیل آن به رفتارهای خشونت آمیز کلامی و غیر کلامی در روابط زناشویی است.

 برای استفاده از فن وقفه باید:

1ـ تشخیص دهید که ادامه بحث به خشونت ختم خواهد شد.

2ـ خود را متعهد سازید قبل از این که دعوا شروع شود و شدت یابد، آن را متوقف سازید.

زوج‌هایی دچار خشونت می‌شوند که می‌خواهند بر همسرشان تاثیر بگذارند و او را کنترل کنند. الگوهای واکنش و واکنش متقابل با سرعت باور نکردنی رد و بدل می‌شوند. موقعی که یک رشته رفتار ناکار آمد حمله و حمله متقابل شروع می‌شود، وقفه مؤثرترین راه شکست این روند و جلوگیری از صدمه عاطفی است.

گام اول: تعیین علامتی برای وقفه

زوجین با موافقت همدیگر علامتی(کلامی یا غیر کلامی) را مشخص نمایند، تا در مواقعی که وقفه لازم است، از آن استفاده کنند. علامت می‌تواند کلامی یا غیرکلامی باشد. (وقفه، ایست، Stop و... ) وقتی اوضاع طوری بود که ایجاد وقفه لازم بود، علامت را بیان کرده و همسر تلاش کند تا آن را تأیید کند. هر گونه علامتی که نشان می‌دهد عصبانیت شما در حال تشدید شدن است می‌تواند علامتی برای لزوم ایجاد وقفه تلقی شود. هنگامی که صدایتان بلند می‌شود. وقتی با همسرتان بد حرف می زنید. زمانی که از جملات « تو» استفاده می‌کنید. وقتی عصبانی هستید. هنگامی که طرف مقابلتان را تهدید می‌کنید. استفاده از تعمیم بیش از حد (همیشه، هرگز، هیچ کس، هر موقع و...) باید بلافاصله تقاضای وقفه کنید.

قواعد وقفه: برای این که وقفه مفید باشد، رعایت هفت قاعده زیر الزامی است.

1ـ هیچ کلمه ی اضافه ای بعد از اعلام وقفه نگویید.

موقعی که یکی از زوجین اعلام وقفه می کند طرف مقابل فقط علامت وقفه را تکرار و تأیید می‌کند (مثلا: با وقفه موافقم). تحت هیچ شرایطی حرف دیگر و بحث اضافی دیگری مطرح نکنید. هیچ توضیح و عمل متقابلی انجام ندهید. وقفه یعنی توقف همه چیز.

2ـ بلافاصله محل بحث را ترک کنید.

فردی که اعلام وقفه می کند باید بلافاصله آن مکان را ترک کند. اگر نمی‌توانید محل را ترک کنید (به خاطر اینکه در ماشین یا هواپیما هستید) باید برای مدتی صحبت کردن را متوقف سازید. وقفه باید حداقل به مدت یک ساعت باشد.

اگر زیاد طولانی شود: طرفین احساس طرد شدن می‌کنند.

اگر کوتاه باشد: برای ادامه بحث خونسردی و آمادگی کافی را به دست نمی‌آورند.

در مدت وقفه تا حد امکان از هم دور باشید.

3ـ بلافاصله بعد از اتمام زمان وقفه، برگردید.

اگر بعد از وقفه به هر دلیلی برنگردید اوضاع بدتر خواهد شد (همسرتان احساس طرد و ترک شدن خواهد داشت).

4ـ هنگامی که در دوره وقفه هستید دارو مصرف نکنید.

داروها و الکل می‌توانند احساس‌های عصبانیت را تشدید کنند و باعث شوند نتوانید رفتار خود را کنترل کنید که در این صورت فواید وقفه کلا از بین خواهد رفت.

5ـ در طول وقفه، بحث های انجام شده را در ذهن خود مرور نکنید.

اگر به بحث‌ها، کوتاهی‌ها و اشتباهات همسرتان فکر کنید، عصبانیت شما شدیدتر خواهد شد. در این صورت ناخودآگاه شما برای مقابله با همسرتان حرف‌هایی را آماده می‌کنید. با مرور بحث نه تنها وقفه باعث خونسردی شما نخواهد شد، بلکه در این مدت برای تداوم ناراحتی و عصبانیت آماده تر می‌شوید.

6ـ بهترین کار موقع وقفه، انجام چند حرکت ورزشی است.

سعی کنید در مدت وقفه قدم بزنید، دوچرخه سواری کنید، به پارک بروید. اگر خانم هستید: ظرف‌ها را بشویید، منزل را جارو بزنید، قفسه‌ها و کمدهایی که قبلا قصد مرتب کردنشان را داشتید مرتب کنید. فعالیت جسمی حواس شما را پرت می‌کند و به کاهش تنیدگی ناشی از عصبانیت، به شما کمک می‌کند.

7ـ‌ پس از بازگشت ابتدا از همسرتان بپرسید که  آیا آماده گفتگو در مورد تعارض مورد نظر هست؟

اگر آماده نبود، برای بررسی دوباره ی موضوع، زمانی را  مشخص کنید. اگر یک ساعت برای تمرکز و خونسردی شما کافی نبوده و بعد از یک ساعت هنوز هم احساس ناراحتی می کنید، حتما ادامه بحث را به زمان مناسبی موکول کنید.

کلام آخر:   

زوج‌هایی دچار خشونت می‌شوند که می‌خواهند بر همسرشان تاثیر بگذارند و او را کنترل کنند. الگوهای واکنش و واکنش متقابل با سرعت باور نکردنی بین آنها رد و بدل می شوند. موقعی که یک رشته رفتار ناکار آمد حمله و حمله متقابل شروع می‌شود، وقفه موثرترین راه شکست این روند و جلوگیری از صدمه عاطفی است. ريشه مشکلات بسياري از افراد در زندگی معمولا مشکلات ارتباطي است. این ارتباط از یک سو ارتباط با خود است و از سویی ارتباط با دیگران. آموزش مهارت‌های ارتباطی از سنین کودکی و نهادینه شدن آن در وجود افراد می‌تواند هزینه‌های مختلفی را که از این ناحیه بر زندگی زوج‌های جوان در جوامع تحمیل می‌شود کاهش دهد.

 پژوهش خبری// مرتضی رکن آبادی

منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است.