انتقاد از مغایرت سندهای بالادستی با توسعه محله‌محور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در این نشست که سومین مورد از سلسله نشست های ارائه پژوهشهای مدیریت شهری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر با همکاری شورای اسلامی شهر تهران بود، پژوهش «چارچوب های توسعه محله ای در بافت های فرسوده و ناکارآمد شهر تهران و سازوکارهای تحقق» آن ارائه شد و مورد بررسی قرار گرفت.

اعتماد به نهادهای حکومتی در 106 محله زیر 50 درصد است

در ابتدای این نشست، کاوه حاجی علی اکبری رییس سازمان نوسازی تهران و مجری پژوهش مورد بررسی به ارائه محتوای پژوهش خود با عنوان «توسعه محله محور بافتهای فرسوده» و مراحل اجرایی آن پرداخت.
او با ذکر مساله پژوهش مبنی بر فرسودگی محلات و عواقب آن عنوان کرد: سیاست هایی که تاکنون در این خصوص اجرایی شده مبتنی بر تخریب و نوسازی بوده است و بهبود همه جانبه را لحاظ نکرده است.
وی ضمن توضیح گام‌های انجام پژوهش بر توسعه محله محور به عنوان توسعه ای که بهبود همه جانبه را در دستور کار دارد تاکید کرد.
حاجی علی اکبری با یادآوری این که 196 محله با حداقل یک بلوک فرسوده در شهر تهران هستند و 66 درصد بلوک های فرسوده در 56 محله متمرکزند، مهم ترین مشکلاتی که طبق پژوهش انجام شده در فرایند نوسازی وجود داشته است را بر شمرد. به گفته او تراکم مسکن ها در برخی مناطق تا دوبرابر میانگین شهری است و در 24 محله به 4 برابر میانگین شهری می رسد. رئیس سازمان نوسازی نبود مالکیت رسمی، نرخ اشتغال کمتر در این محله ها و سطح پایین اعتماد به حکمروایی را از دیگر مسایل پیش روی این بافت ها در فرایند نوسازی دانست و ذکر کرد که در 106 محله اعتماد به نهادهای حکومتی زیر 50 درصد است.

آغاز توسعه محله محور آزمایشی در 5 محله فرسوده

او در ادامه از بررسی طرح های پیشین اجرا شده همچون «طرح جامع تهران» و «طرح تفصیلی تهران» در پژوهش مورد ارائه سخن گفت و ضمن برشمردن مسایل اجرایی در سطح نهادهای مسئول همچون عدم هماهنگی و به رسمیت شناخته نشدن توسعه محله محور، از برنامه ریزی های اجرایی ای که در پژوهش مورد بحث انجام شده بود سخن گفت.
تاکید بر نقش هدایت کننده به جای نقش چیره در نهادهای دولتی، محله محوری، برخورداری و دربرگیری همه جانبه، امنیت و پایداری و نهادسازی موضوعات مورد تاکیدی بودند که برنامه ریزی پیشنهادی بر مبنای آن انجام شده بود.
وی با تاکید مجدد بر این که هدف گذاری پژوهش، محلات دارای بافت فرسوده یعنی 50 درصد محله های تهران هستند، از اجرایی شدن این طرح پژوهشی توسط سازمان نوسازی به صورت پایلوت در 5 محله خبر داد.

تولید مسکن انبوه در بافت‌های فرسوده به سمت نارضایتی سیاسی می رود

میثم بصیرت معاون مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران سخنران بعدی بود. او با اشاره به این که 3268 هکتار بافت فرسوده در تهران داریم، به مسایل این بافت‌ها از جمله درآمد پایین خانوارها در این مناطق و چرخه های فقر، رشد قدرت املاک و مستغلات در این بافت ها به جای برنامه ریزان، اجاره نشینی عمده جمعیت این بافت ها و مسئله سند مالکیت در بین آن دسته از ساکنین که مالکند پرداخت.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با انتقاد از نگاه کمی به مساله نوسازی، به ناکارآمدی های نوسازی های انجام شده تاکنون اشاره کرد و از کسری پارکینگ و خدمات در مناطق نوسازی شده گفت و عنوان کرد برای رفع کسری فضاهای خدماتی محدوده های نوسازی شده با مدل قبلی به ده‌ها هزار میلیاردتومان بودجه نیاز است.
او در ادامه انتقادات خود از فرایند نوسازی که تا کنون اجرا شده، مطرح کرد که این نوسازی ها خود به تولید مجدد بافت فرسوده می انجامند.
بصیرت از اجرایی نشدن سند بازآفرینی محله محور گفت و بطور موازی از امکان اجرایی شدن این سند پرسید.
او در انتهای سخنان خود عنوان کرد : «نمی توانیم انکار کنیم که همیشه گوشه چشمی سوداگرانه به نوسازی داشته ایم» و افزود هر وقت این گوشه چشم را کنار بگذاریم و بر مشارکت خود شهروندان تکیه کنیم، می توانیم به نتیجه مطلوب برسیم. او ضمنا هشدار داد که باید نگاه تصدی گری به بحث نوسازی را کنار گذاشت؛ چرا که نوسازی جنبه ای سیاسی دارد و می تواند به نارضایتی ها و فروپاشی های بزرگی بیانجامد.
وی در پایان تاکید کرد: تولید مسکن انبوه در این بافت ها شکست خورده و می‌تواند موجب شکل گیری نارضایتی سیاسی حداقل در مقیاس محلی شود.

در سی سال آینده بسیاری از 1300 شهر ما فرسوده خواهد شد

سخنران سوم جلسه مصطفی بهزاد فر، رئیس دانشکده شهرسازی و معماری دانشگاه علم و صنعت بود. او ضمن تاکید بر نگاه غیرالگویی و غیرکلیشه ای پژوهش، به دفاع از رویکرد محله محور پرداخت و عنوان کرد: با رویکرد مکان سازی، ما از پیش برنامه آماده نداریم. اما از روانبخشی تا بازآفرینی همه برنامه هایی از پیش تعیین شده هستند.

بهزاد فر تاکید کرد این پژوهش نه صرفا برای نوسازی که برای کل شهرسازی مفید خواهد بود.
او با اشاره به این که در 20-30 سال آینده بسیاری از 1300 شهر ما فرسوده خواهند شد، خواهان تدوین برنامه مدون تری در مساله نوسازی شد و پیشنهاد داد مطالعه پایلوت طبق این پژوهش در همه محلات گسترش یابد تا از مجموع این مطالعات و مطالعات وزارت مسکن و غیره بتوان الگوهای برنامه ریزی را اصلاح کرد.
این استاد شهرسازی همچنین گفت: ادامه این روند با درنظر گرفتن ابعاد مختلف مکان سازی می تواند چارچوبی برای مدلسازی محله ای ایجاد کند و امکان آمایش سرزمینی از پایین به بالا را فراهم می کند، چیزی که تاکنون به خاطر غلبه نگاه بالا به پایین ممکن نشده است.
وی مطرح کرد که این مطالعات می توانند امکانی برای اصلاح مفهوم محله نیز ایجاد کنند، چرا که تعریف فعلی محله تعریفی بر مبنای تقسیم بندی های شهرداری است و با آنچه ما از رویکرد محله ای استنباط می کنیم متفاوت است.

انتقاد سالاری از مغایرت سندهای بالادستی با توسعه محله محور

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران، با جمع بندی مباحث مطرح شده گفت: وقتی می گوییم 40 درصد بافت های فرسوده نوسازی شده است، منظور صرفا کالبد آنهاست. او از عدم مدیریت یکپارچه شهری انتقاد کرد و همچنین بر مغایرت سندهای بالادستی با توسعه محله محور تاکید نمود.
وی در انتهای نشست به جلسه ای که در روز گذشته در مورد نوسازی با حضور رییس جمهور برگزار شده بود اشاره کرد. به گفته ی سالاری آقای روحانی از طرح مسکن امید صحبت کرده اند که به معنای طرح مسکن مهر داخل شهر است.
او بیان کرد: « من اعلام می کنم که همه ما کارشناسان و شهرسازان باید در مقابل این رویکرد آقای رییس جمهور بایستیم» و افزود که از گستردگی بیش از حد بافت های فرسوده می خواهند برای رونق ساخت و ساز استفاده کنند.
به گفته ی او مدلی که دولت قصد پیاده سازیش را دارد، از ترکیه کپی برداری شده و بافت های فرسوده را به مناطق انبوه سازی بدل می کند. سالاری در نهایت ابراز امیدواری کرد کارشناسان بتوانند رییس جمهور را قانع کنند این مدل را پیاده سازی نکند.

گلایه ساکنان کوچه های تنگ که فرسوده حساب نمی شوند

در بخش پرسش و پاسخ این نشست، مباحثی انضمامی تر در خصوص نوسازی نیز مطرح شد. برای مثال یکی از پرسش کنندگان که از منطقه نعمت آباد در نشست حاضر شده بود، با گلایه از نحوه تشخیص بافت فرسوده گفت که در محل زندگیشان به حدی مسیرها باریکند که حتی جا برای حمل جنازه نیست اما جزو بافت فرسوده به حساب نیامده است.

محله محوری در مقابل سیاست طرح جامع بود

همچنین بعد از سخنان بدیعی، استاد معماری دانشگاه شهید بهشتی، منصوری استاد دانشگاه تهران از میان پرسش کنندگان به طرح نظراتش پرداخت و عنوان کرد که محله محوری در مقابل سیاست طرح جامع بود و مدافعان طرح جامع اجازه اجرایی شدن محله محوری را نداده اند.
وی افزود : نوسازی را فقط در مقیاس محله می توان پیش برد و نیز از اسمی بودن عنوان محله در تهران انتقاد کرد. یکی دیگر از پرسش کنندگان نیز به همین موضوع هویت محله ای پرداخت و طرح کرد که محله ها در تهران بر اساس بزرگراه ها مشخص می شوند و هویت محله ای از بالا به پایین تعیین می گردد.
این نشست سومین نشست از مجموعه نشست های برگزارشده توسط مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران بود. در نشست اول فساد و رانت در مدیریت شهری و در نشست دوم مساله نام گذاری در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته بود.