گزارش مکتوب
رد نیش پشه..
اینجا در روستاهای جنوب دامغان ، به کسی با پول ، زیبایی، مقام یا شهرت ، آدم خوش شانس نمی گویند ، اینجا خوش شانس کسی است که رد نیش پشه ، روی جایی از بدنش باشد که بتواند آن را با لباس بپوشاند .
.به گزارش
خبرگزاری صدا و سیما، سال 1378 بود که با اپیدمی بیماري سالک در شهرستان دامغان، هزار نفر از مردم شهر و روستاهاي این منطقه به سالک مبتلا شدند. بیماری که در سالهای پس از آن با روش های پیشگیرانه کنترل شد ولی هیچ گاه متوقف نشد .
سالک چیست ؟
سالک یک بیماري انگلی تک یاخته اي است که پشه خاکی آن را به انسان منتقل و ایجاد زخم پوستی می کند.
درمان این زخم حدود یک سال طول می کشد براي همین به این بیماري ˈسالکˈ می گویند.
در ایران سالانه بیش از 26 هزار نفر به 2 نوع سالک شهري و روستایی مبتلا می شوند.
سالکی که در دامغان شایع است ، از نوع روستایی است که به آن سالک مرطوب هم می گویند ، مخزن این بیماري موش صحرایی دم جارویی است و در اثر گزش پشه خاکی و سپس گزش انسان، بیماري به فرد مبتلا منتقل می شود.
کانون بیماري سالک در استان سمنان روستاهاي شرق، غرب و جنوب شهرستان دامغان است.
از نوزاد تا کهنسال در معرض نیش پشه
خانم آتشی از ساکنان روستای شرفیه است که 2 فرزندش سالک دارند ، دختر 14 ساله و پسر 2 سال و نیمه ساله اش.
او می گوید : پسرش 40 روزه بوده که پشه گونه اش را گزیده است .
او مادری است که غصه بچه هایش را دارد چون می داند شاید در سال هاي کودکی زخم سالکی که روی دست و پا و صورت و بدن بوجود آمد برای بچه ها مهم نباشد ولی وقتی بزرگ شوند ، به مدرسه می روند و به سن ازدواج می رسند برایشان بزرگترین دغدغه است.
نمک بر یک زخم همیشگی
با اینکه درمان سالک کاملا رایگان است و خانه های بهداشت روستایی اقلام دارویی برای مبتلایان با سالک را در اختیار آنها قرار می دهند ولی جای یک زخم، همیشه نمک بر زخم التیام یافته مبتلایان به سالک است.
زخم سالک روی گردن مبینا که به اندازه یک کف دست جا خوش کرده ، برای یک دختر14ساله که در این سن و سال بیشترین رویا پردازی اش آراستگی و حفظ ظاهر است ، این جای زخم ، به قول خودش اعصاب خورد کن است .
مبینا می داند که زخم سالک ماندگار است و لیرز درمانی هم فقط 50 درصد این زائده را از بین می برد.
این دختر 14 ساله گفت : یکی از راه حل های از بین بردن این زخم ماندگار جراحی پلاستیک است ولی وضع مالی هیچ یک از خانواده های روستایی آنقدر خوب نیست که هزینه جراحی پلاستیک فرزندانشان را بدهند. بیمه هم این جراحی را تحت پوشش قرار نمی دهد .
همزیستی پشه و موش علیه انسان
سالک ، بیماری است که با شروع فصل گرما و آغاز فعالیت پشه ها تشدید می شود و از آنجا که راهی برای توقف آن نیست ، فقط می توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
یکی از راه های پیشگیری ، اجرای طرح لانه کوبی موش های صحرایی است .
این روزها در بیش از 40 روستای دامغان ، تیم های لانه کوب در حال فعالیت هستند.
آنها سوراخ های زیر زمینی موش ها را خراب می کنند ، طعمه های آغشته به سم را در لانه هایشان می گذارند تا هر طور شده این جوندگان را از بین ببرند.
با از بین رفتن موش ها ، پشه های خاکی مخزن اصلی بیماری را از دست می دهند و انگل سالک منتقل نمی شود.
ورود ممنوع به تیم های لانه کوب
اولویت مبارزه با مخزن سالک، شعاع 500 متري محل سکونت مردم است، وسعتی که ممکن است در باغ، مزرعه یا ملک شخصی افراد باشد و این موضوع را به بزرگترین چالش مبارزه با سالک تبدیل کرده است .
بهراد پور محمدی مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان دامغان می گوید: بر اساس قانون تیم های لانه کوب اجازه ندارند برای اتلاف موش ها وارد محوطه شخصی مسکونی یا باغ و مزرعه افراد شوند و بسیاری از روستاییان با همین دلیل ، اجازه لانه کوبی در ملک شخصی شان را نمی دهند.
پور محمدی افزود: این اتفاق باعث شده تعداد زیادی از موش های صحرایی که در این مکان ها لانه دارند به زندگی ادامه دهند و مخزن اصلی شیوع سالک باشند.
پرونده هایی به نفع موش ها و پشه ها
اما اینکه چرا برخی روستاییان به رغم دانستن لزوم لانه کوبی ، اجازه نمی دهند خانه موش ها در ملک شخصی شان تخریب شود را باید در برخی پرونده های قضایی جستجو کرد.
برخی روستاییان معتقدند سمومی که برای کشتن موش ها استفاده می شود بلای جان گوسفندانشان می شود .
نمونه ای از این موارد ، پرونده ای است که در آن یک دامدار مدعی شده سمی که برای لانه کوبی و طعمه گذاری موش ها استفاده شده باعث بیماری اسهالی گوسفندان و خسارت به دامداری وی شده است .
پرونده هایی از این دست است که پور محمدی مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان دامغان هم وجود آنها را تایید و تاکید می کند : این مسائل روند طرح های پیشگیری از سالک را تحت تاثیر قرار داده است.
آموزش برای مبارزه با پشه هایی که سالک می آورند
علاوه بر لانه کوبی ، برنامه های ده گردشی و بازدید از خانه روستاییان ، طرح دیگری است که برای پیشگیری از شیوع سالک در روستاهای دامغان اجرا می شود.
در این برنامه ها نحوه استفاده از پشه بندهاي مخصوص سالک ، چگونگی نگهداري دام در محیط خانه هاي روستایی و رعایت بهداشت محیط به مردم آموزش داده می شود.
حسام آقامحمدی یکی از آموزش دهندگان است که می گوید : از آنجا که نمی توان سالک را ریشه کن کرد، آموزش هاي پیشگیري از ابتلا به سالک در روستاها به طور جدي پیگیري می شود.مثلا مهم است که دامداری در خانه شخصی افراد نباشد ولی با توجه به اینکه معیشت روستاییان به وجود دام بستگی دارد ، جدا کردن آغل گوسفندان از محل زندگی برخی از آنها سخت شده و این ساکنان را در معرض جدی نیش پشه و ابتلا به سالک قرار داده است.
با این حال ، کارهایی نریختن زباله ها و نخاله هاي ساختمانی در اطراف منازل، استفاده از پشه بندهاي آغشته به سم که پنج سال کارکرد دارد ، نصب توري بر در و پنجره ها، استفاده از لباس هاي به طور کامل پوشیده با آستین بلند و شلوار بخصوص هنگام غروب و در طول شب، استفاده از پمادهاي دور کننده حشرات و نگهداري نکردن از دام ها در نزدیکی محل سکونت ، تنها راه حل دور کردن پشه ها از ساکنان روستاها و در امان نگه داشتن آنها از پشه خاکی های ناقل سالک است.
سالانه 110 نفر در روستاهای جنوب دامغان به سالک مبتلا می شوند ، بنابراین با شروع تابستان در حالیکه دغدغه بسیاری از خانواده ها این است که چطور اوقات فراغت فرزندانشان را غنی کنند ، دغدغه پدر و مادرها در بیش از 40 روستای دامغان این است که چطور خود و فرزندانشان را از گزند نیش پشه حفظ کنند ، پشه ای که اگر ابتدا موش صحرایی و بعد انسان را بگزد ، رد پای زخمی که بجا می گذارد همیشه پابرجاست.