چگونه قناعت را به کودکان بياموزيم؟

چکیده مصاحبه پژوهشی:

- قناعت حدی از مصرف است که به خست منجر نشود.

 - در آموزش این رفتار به کودکان دو حد مرزی را مورد توجه قرار دهیم: خست و اسراف.

- سن خردسالی مهم‌ترین زمان برای آموزش مفاهیم اولیه قناعت است.

- مهارت‌های رفتاری از جمله قناعت به هیچ‌وجه قابل آموزش در یک کلاس، یک مکالمه نیست.

-  مطالعات نشان داده که پول هفتگی یا ماهیانه بستگی به سن اطفال دارد.

- بهتر است کودکان 7 تا 9 ساله به‌طور هفتگی و کودکان بالای 10 سال ماهیانه پول تو جیبی‌شان را دریافت کنند.

- کودک می‌تواند با پس‌اندازهای کوچکش، نیازهای دیگر خودش را هم تأمین کند.

-  باید به فرزند تفهيم شود که برای انجام چه هزینه‌ای پول توجیبی می‌گیرد،

- باید بر خرج‌کرد او نظارت داشت.

 -کودکانی که از سنین دبستان به درستی پول‌های خود را مدیریت می‌کنند، در بزرگسالی مدیریت مالی بهتری انجام می‌دهند.

پژوهش خبری صدا وسیما: بعضی از والدین معتقدند دادن پول توجیبی به فرزندشان کار درستی نیست و بهتر است تمام احتیاجاتشان را خودشان تهيه کنند. برخي ديگر هم نمي ­دانند چگونه به فرزندانشان پول بدهند و اينکه مبلغ پولي که مي ­دهند چقدر باشد که موجب بي­ بندوباري او نشود و نيز چگونه مديريت مالي را به وي بياموزند. در اين خصوص سوالاتي را با آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهانه قلک مطرح کرديم؛ ما در این بررسی به دنبال پاسخگویی به اهداف ذیل هستیم: 

1- چگونه قناعت را به کودکان بياموزيم؟

2- چگونه و از چه سنی به کودکان پس انداز  و مدیریت مالی را بياموزيم؟

3- مبلغ پول توجیبی چگونه تعیین می شود و چه زمانی می‌توان مبلغ آن را افزایش داد؟

4- اگر بچه ­ها پولی بیشتر از پول توجیبی درخواست کردند چه کنیم؟

در ادامه نگاهی داریم به پاسخ های داده شده از سوی دکتر لعلی که نظر ایشان را در این زمینه جویا  شدیم.

پژوهش خبری: چگونه قناعت را به کودکان بياموزيم؟

آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهيانه قلک: قناعت مفهومی کیفی است و برای آن متر و معیاری وجود ندارد. در واقع قناعت حدی از مصرف است که به اسراف منجر نشود. اینکه حد یادشده به چه میزان است، به میزان مطلوبیت ذهنی افراد از مصرف بستگی دارد. باید در آموزش این رفتار به کودکان دو حد مرزی را مورد توجه قرار دهیم: خست و اسراف. سن خردسالی مهم‌ترین زمان برای آموزش مفاهیم اولیه قناعت است. زمان تغذیه کودک، وقتی طلب غذای زیادتر از میزان مصرف خودش می‌کند یا مطالبه‌گر غذایی کمتر از میزان سیرشدن است، شاید اولین گام برای آموزش قناعت در کودکان باید برداشته شود. خردسالان با مصادیق مختلف از جمله اینکه بیش از حد نمی‌توانند هنگام خرید خوراکی یا اسباب‌بازی خریداری کنند و... با مفهوم قناعت آشنا می‌شوند. مهارت‌های رفتاری از جمله قناعت به هیچ‌وجه قابل آموزش در یک کلاس، یک مکالمه نیست بلکه آموزش آنها به فرآیند زمانی و درگیری ذهنی بلندمدت نیاز دارد.

پژوهش خبری: چگونه و از چه سنی به کودکان پس انداز کردن و مدیریت مالی را بياموزيم؟

آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهيانه قلک: کودکان پس‌انداز کردن را از سنین خردسالی درک می‌کنند، وقتی مقداری از خوراکی‌های مورد علاقه‌شان را برای مصرف در آینده نگاه می‌دارند، یا اینکه می‌بینند پدر و مادرشان گوشت و مرغ و حبوبات را برای مصارف بعدی بسته‌بندی می‌کنند. پس‌انداز کردن ابتد به صورت ذهنی در ناخودآگاه کودکان در سنین خردسالی نهادینه می‌شود اما پس‌انداز پولی و مدیریت مالی در این سنین امکان‌پذیر نیست. تا کودک مفهوم پول را درک نکند، و نداند پول محدود است و با میزانی محدود باید  نیازهای مختلفی را با آن پاسخ دهد، امکان آموزش مفاهیم اولیه پس‌‌انداز و مدیریت مالی وجود ندارد.

از طرفی باید کودکان بتوانند بین نیاز و خواسته به صورت ذهنی تفاوت قائل شوند. آنها باید بدانند: نیاز، امری ضروری است ولی «خواسته» ضروری نیست، می‌توان آن را به تعویق انداخت یا از آن چشم پوشید. برای مثال، خرید موادغذایی جزو نیازهای هر خانواده است، ولی خرید یک گردنبند یا ماشین مدل بالاتر «خواسته» است یا وقتی پاک­کن یک دانش آموز تمام می­ شود، خریدن یک پاک­کن جدید نیاز است، ولی وقتی ۵ پاک­کن دارد و می­خواهد مدل دیگری اضافه کند یا به قول معروف کلکسیون پاک­کن جمع کند، این «خواسته» است. آن بچه‌ای که پاک ­کنش تمام شده باید بداند که اگر برای خرید پاک کن به فروشگاه می­رود، نباید پولش را برای خرید دو مدل مداد جدید بدهد و بعد بی پاک­کن بماند. باید یاد بگیرد خرید و پول خودش را مدیریت کند. مشکل بیشتر والدین در تقاضاهای مالی فرزندان یا خرج کردن پول با درک این تفاوت از طرف فرزندانشان کمتر می­شود چرا که معمولا بچه­ ها بر خواسته­ هاي خودشان اصرار می‌کنند و آن را نیاز ضروری می‌پندارند و توقع دارند والدین با وجود اولویت‌های مالی دیگر، آن خواسته را برطرف کنند. این شناخت‌ها تقریبا از هشت سالگی به بعد اتفاق می‌افتد و از این سن هم می‌‎‌توان مدیریت مالی را به آنها آموزش داد. 

پژوهش خبری: آيا مقدار پول تو جيبي مهم است؟

آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهيانه قلک: اینکه پول توجیبی چه‌قدر باشد، خیلی مهم نیست؛ مهم این است که بچه‌ها استفاده درست را بلد باشند. مطالعات نشان داده که پول هفتگی یا ماهیانه بستگی به سن اطفال دارد. کودکانی که سن کمتری دارند ظرفیت و توانایی نگهداری پول خود را تا آخر ماه ندارند و تمام پول را یکجا خرج می‌کنند. بنابراین بهتر است کودکان 7 تا 9 ساله به‌طور هفتگی و کودکان بالای 10 سال ماهیانه پول تو جیبی‌شان را دریافت کنند.

پژوهش خبری: مبلغ پول توجیبی چگونه تعیین می شود و چه زمانی می‌توان مبلغ آن را افزایش داد؟

آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهيانه قلک: مبلغ پول توجیبی باید در ابتدا دقیقا به میزان نیاز کودک باشد. یعنی وقتی هنوز سن کودک کم است، به اندازه‌ای مشخص که امکان پس‌انداز برای کودک وجود نداشته باشد. باید برای او تبیین شود که برای انجام چه هزینه‌ای پول توجیبی می‌گیرد، با این حال باید بر خرج‌کرد او نظارت داشت.

بعد از آنکه مطمئن شدید کودک به درستی پول توجیبی خود را صرف می‌‌کند، میزان پول توجیبی را به میزانی افزایش دهید که مقدار کمی از آن را بتواند پس‌انداز کند. او کم‌کم یاد می‌گیرد که می‌تواند با پس‌اندازهای کوچکش، نیازهای دیگر خودش را هم تأمین کند. با این وجود، والدين باید به فرزندشان کمک کنند تا پولش را به درستی هزینه کند. به عنوان مثال در ابتدای هر ماه برگه‌ای سفید بردارید و کل مبلغ پول‌توجیبی را که به کودکتان می‌دهید، بالای برگه یادداشت کنید. سپس این برگه را به دیوار اتاقش چسبانده و از او بخواهید هر مبلغی را که خرج کرد، در این برگه یادداشت کند. او در پایان هر ماه می‌تواند تحلیل کند که کدام هزینه غیرضروری بوده و می‌تواند آن هزینه را پس‌انداز کند. برای کنترل هزینه‌های غیرضروری او جایزه تعیین کنید.

پژوهش خبری:اگر بچه ­ها پولی بیشتر از پول توجیبی خود درخواست کردند چگونه رفتاری مناسب ­تر است؟

آقاي دکتر امير لعلي، مدير مسئول نشريه ماهيانه قلک: باید با کودکان به گفت‌وگو پرداخت. به عنوان مثال ممکن است کودک بخواهد برای دوستش، هدیه تولد بخرد یا هزینه‌ای انجام دهد که شما برای او در آن زمینه هزینه نمی‌کنید. باید به کودک آموزش داد که پول توجیبی برای رفع نیازهای روزمره است و اینگونه موارد باید توسط بزرگترها و با مشورت آنها هزینه شود.

 سخن آخر

به دليل ياد ندادن مفاهيم مربوط به پول در مدرسه به کودکان، والدين بايد به آنها آموزش لازم را بدهند و اين آموزش بايد در سنين 3 تا 5 سال انجام شود.

يکي از آموزش ­هاي لازم در اين سنين، آموزش استفاده نکردن از وسايل و پولي است که متعلق به کودکان نيست. لازم است والدين در سنين کودکي مقداري پول تو جيبي به آنها اختصاص دهند. بچه‌هایی که پول توجیبی ندارند، ممکن است برای چیزی که می‌‌خواهند دست به سرقت (پول) بزنند. گاهی کودک دوست دارد برای خودش چیزهای کوچکی مثل، بستنی، شکلات و یا بیسکوییت بخرد ولی پولی ندارد. در این حالت اگر پول نداشته باشد، ممکن است به سراغ کیف پدر یا مادرش برود. علاوه بر این داشتن پول توجیبی کودکان را با نحوه داد و ستد و پس‌انداز کردن آشنا می‌‌سازد.[1]

آنگونه که کارشناسان می ­گویند مهم‌ترين علل برداشتن پول از جیب والدين را می توان به سختگيري هاي بيش از حد والدين؛ آرام نبودن فضاي خانواده و توزيع ناعادلانه وسايل ميان اعضاي خانواده بر شمرد[2]. اما آنچه مسلم است نیازهای مادی نقش زیادی در شکل‌گیری سرقت در کودکان ایفا نمی ­کنند ولی به هر حال اگر نیازهای اولیه کودک توسط والدین تامین نشود، احتمال انجام سرقت در کودک افزایش می ­یابد.  همچنین رفع نیازهای اساسی کودک (به همراه کم کردن توقعات) و پرداخت پول توجیبی در پیشگیری از بروز چنین رفتارهایی موثر است.[3]

در جمع‌بندی کلی می‌توان به این برداشت رسید که کودکانی که از سنین دبستان به درستی پول‌های خود را مدیریت می‌کنند، در بزرگسالی مدیریت مالی بهتری انجام می‌دهند. 

پژوهش خبری //پژوهشگر: مريم عابدي

----------------------------

 منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است.