گزارش مکتوب...بهار آشتی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، وقتی با یکی از ریش سفید‌های طایفه اش به شورای حل اختلاف استان فارس مراجعه کرده بود با او آشنا شدم. می‌گفت: چندین سال است که همه به تکاپو افتاده اند اختلاف بین طایفه او و طایفه‌ی دیگر که بر سر موضوع آب بین آن‌ها جدایی افتاده رفع کنند و حالا همه چیز ختم به خیر شده است.

سال‌ها دوری از اعضای طایفه‌ای که با آن‌ها نسبت قوم و خویشی دارد علی رضا را همنشین دفتر خاطراتش کرده است. دفترش را باز می‌کند و برایم می‌خواند.
"... نزدیک هستی همین حوالی حتی دیوار به دیوار. اما دوری خیلی دور گاهی فکر می‌کنم دستی به شانه ام خورده با ذوق برمی گردم تورا ببینم، اما زهی خیال باطل! تو نیستی ... این باد بود که حالم را پرسید .... " تنها همین دو خط را که چند روز پیش برای حسن نوشته برایم خواند. ۸ سالش بود که بین او و حسن جدایی افتاد. حسن از پسر‌های طایفه مقابل و از قضا صمیمی‌ترین دوستش هست.
می‌گوید " شنیدی که می‌گن دوری دوستی می‌یاره؟ " با تکان دادن سر حرف علی رضا را تایید می‌کنم. بغضش را می‌خورد و ادامه می‌دهد "، اما من می‌گم این‌ها که این را گفتن یا درد دوری نکشیدن یا معنی دوری رو نمی‌فهمن"
راست می‌گفت: ۱۴ سال کم نیست برای درد دوری و غربت. دفتر خاطراتش را ورق می‌زند و تلخی آن دو خط را با خبر آشتی کنان شیرین می‌کند. " سرانجام دوری‌ها نزدیک شد و خزان جدایی جایش را به بهار دوستی داد. این روز‌ها برای من و برای همه طایفه رنگ و بوی دیگری دارد. دیگر کلماتم بوی غم نمی‌دهد می‌خواهم برای اولین بار پس از ۱۴ سال قلم را کنار بگذارم. می‌خواهم به جای نوشتن، با تو حرف بزنم. بگذار دفترم را ببندم دیگر انتظار بیشتر ازاین مجاز نیست. خیلی حرف برایت دارم. "

نهال دوستی بنشان که کام دل به بار آرد...
صدای صلوات و عطر اسپند فضا را پرمی کند. غم دوری با بزرگی بزرگان رنگ می‌بازد. آغوش‌ها پس ازسال‌ها بسته بودن روی همیدگر بازمی شوند. بغض‌ها ترک بر می‌دارند و اشک‌ها سرازیر می‌شوند. همه بزرگان حضور دارند از ریش سفید‌های دو طرف گرفته تا هرکسی که در آشتی کنان طایفه علی رضا و طایفه حسن نقش داشته است. رییس شورا‌های حل اختلاف استان فارس در این جمع شاد و پر از لبخند از همه بزرگان دو طرف تشکر می‌کند که پس از سال ها، اختلاف‌ها را کنار گذاشتند و از در دوستی و رفاقت وارد شدند.
او به ثواب اخروی کسی که در این راه قدم برمی دارد نیز اشاره می‌کند و می‌گوید بر اساس فرمایش پیامبر گرامی اسلام "کسی که در راه صلح و سازش بین برادران مؤمن قدم برمی دارد خداوند تبارک و تعالی ملائکه را مأمور کرده تا به فرد منادی صلح و سازش صلوات بفرستد".

 

صدای صلوات حاضران باز هم فضا را پر می‌کند.

 

حجت الاسلام والمسلمین موسوی ادامه می‌دهد اجر و ثواب کسانی که عفو و گذشت می‌کنند نیز در پیشگاه خداوند از چنان اهمیتی برخوردار است که در روز سخت قیامت بدون محاسبه وارد بهشت می‌شوند. او ابراز امیدواری می‌کند همان طور که در سال ۹۶ با همت بزرگان، معتمدان محلی و همدلی مسولان، پرونده ۴۲ هزار و ۱۱۰ مورد اختلاف با صلح و سازش بسته شد امسال هم با پادرمیانی ریش سفیدان و همکاری شورا‌های حل اختلاف از حجم ورود پرونده‌ها به دادگاه ها‌ی استان کاسته شود.
این حال و هوای مراسم صلح و سازش دو طایفه در خفر جهرم، یکی از مناطق جنوبی فارس بود که پس از ۱۴ سال، با تلاش شورای حل اختلاف و همدلی و گذشت دو طرف، اختلاف بر سر آب را کنار گذاشتند و دوستی و رفاقت را چاشنی زندگی کردند.

شورا‌های حل اختلاف نماد عدالت ترمیمی
عدالت ترمیمی در مقابل عدالت کیفری مطرح می‌شود. تفاوت اساسی فرآیند ترمیمی با فرآیند رسیدگی کیفری در این است که نتیجه فرایند کیفری با محکومیت یا برائت همراه است و در این رسیدگی یک نفر بازنده و یک نفر برنده می‏شود. اما در فرآیند ترمیمی هدف رسیدن به توافق و رضایت طرفین بر سر موضوع محل اختلاف است.
امامی کارشناس حقوقی و وکیل دادگستری می‌گوید: به دلیل تراکم پرونده‌ها در دادگاه ها، عدالت کیفری، به تدریج در‌های خود را به روی عدالت ترمیمی که مشارکت مردمی در قالب میانجیگری از نمود‌های آن است؛ باز کرد. به این ترتیب که بر اساس توافق قبلی، حلقه‌ای متشکل از شاکی، متهم و شخص سوم به عنوان میانجی گر یا میانجی به منظور حل و فصل اختلاف‌ها تشکیل می‌شود و در چندین جلسه، با دیدار و گفت و گوی مستقیم یا غیر مستقیم یا از طریق نامه نگاری به یک راه حل منطقی در خصوص حل اختلاف‌های مطرح شده دست می‌یابند بدون اینکه میانجی نظر یا رأی خود را به آنان تحمیل کند.
وقتی شنیدم معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس قرار است در همایش عدالت ترمیمی و عدالت کیفری در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز سخنرانی کند به دانشگاه رفتم و پای صحبت هایش نشستم. رحمانیان در جمع دانشجویان حقوق گفت: عدالت ترمیمی فرایند‌های غیر رسمی رسیدگی به اختلاف‌های ناشی از وقوع جرم و دعوی را به‌عنوان جایگزین فرایند رسمی و دولتی مطرح می‌کند.
به گفته رحمانیان عدالت ترمیمی علاوه بر حل و فصل اختلاف ها، خصومت وتنش بین بزه دیده و بزهکار را با مذاکره و مصالحه جمعی رفع و ترمیم می‌کند و درواقع هدف اصلی عدالت ترمیمی، اجتناب از فرایند کیفری و قضایی رسمی، پیچیده و پرهزینه و مشارکت دادن جامعه مدنی است.

معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس، راه اندازی شورا‌های حل اختلاف با هدف صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی، کاهش مراجعه مردم به دادگاه‌ها و توسعه مشارکت‌های مردمی را از جمله اقدام مهم قوه قضائیه با هدف اجرای عدالت ترمیمی ذکر کرد.
به گفته او، بسته شدن پرونده ۵۰ قتل غیرعمد درسال ۹۶ با کمک شورا‌های حل اختلاف نمونه‌ای از اجرای عدالت ترمیمی دستگاه قضایی استان فارس بوده است.
پیشگام در صلح و سازش
با تلاش مجموعه شورا‌های حل اختلاف، بخشش و کرامت مردم و پادرمیانی بزرگان و ریش سفیدان از سال ۹۲ تا کنون، ۱۵۷ پرونده قتل عمد و غیر عمد در فارس با مصالحه همراه بوده و در این زمینه، طی ۴ سال متوالی فارسی‌ها بر سکوی نخست صلح و سازش قرار گرفته اند.
به گفته رییس شورا‌های حل اختلاف فارس از سال ۸۲ که شورا‌ها در استان راه اندازی شده اند تا پایان فروردین ماه امسال، بیش از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار پرونده مختومه شده و بیش از ۶۶۰ هزار فقره پرونده هم با صلح و سازش همراه بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین موسوی می‌گوید مسایلی مالی مهمترین موضوع ارجاعی به شورا‌ها بوده است.
بر اساس آمار اعلامی شورای حل اختلاف فارس، جمع مصالحه‌های مهم صورت گرفته مربوط به پرونده‌های مالی در این استان تنها در سال ۹۶، بیش از ۲۳ میلیارد و ۲۵۰ میلیون ریال بوده است.
مردمی بودن رمز موفقیت
کارشناسان معتقدند شورا‌ها برای موفقیت بیشتر در رفع اختلاف‌ها می‌بایست جنبه مردمی بودن خود را حفظ کنند و مراجع رسمی و حکومتی فقط نقش نظارتی وهدایت‌گری داشته باشند.
به گفته معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس برای رسیدن به این هدف باید روش‌های صلح و سازش و مهارت‌های ارتباطی به اعضای شورا آموزش داده شود، شورای تخصصی زمینه صلح و سازش ایجاد شود و اعضای شورای حل اختلاف به تدابیری برای جلب نظر اصحاب دعوی برای یافتن راه‌حل مبتنی بر مذاکره و سازش، بیندیشند.
رییس شورا‌های حل اختلاف فارس پیوستن هنرمندان، ورزشکاران، افراد ذی نفوذ و خوش نام به جمع شورا‌های حل اختلاف را ازجمله تدابیری می‌داند که می‌تواند در مردمی بودی شورا‌ها و اجرای هر چه بهتر سنت حسنه صلح وسازش بسیار مؤثر باشد.

با توجه به اینکه موفقیت شورا‌های حل اختلاف همواره مرهون اعتماد به مردم بوده است. تلاش برای حفظ این سرمایه می‌تواند در کارآمدی هرچه بیشتر شورا‌ها به عنوان بازوی پرتوان دستگاه قضا درایجاد صلح و سازش و کاهش ورود پرونده‌ها به دادگاه‌ها تأثیربه سزایی داشته باشد.

 

*سیده نصرت شجاعی