خشکسالی در سرزمین آب‌

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز چهارمحال و بختیاری، سال آبی و زراعی ۹۷-۹۶ در شرایطی آغاز شد که خشکسالی و کم بارشی از سال ۸۷-۸۶ در چهارمحال و بختیاری و به مدت ۱۰ سال پیاپی ادامه داشته است.

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: بارش های مؤثر امسال با تأخیر حدود یک ماه برای مناطق غربی و جنوبی و حدود سه ماه برای مناطق شمال شرقی و شرق استان آغاز شد.

شاهرخ پارسا افزود: با وجود بارش‌هایی در زمستان ۹۶ و مدت زمان سپری شده از بهار ۹۷، میانگین بارش در چهارمحال و بختیاری هم اکنون نسبت به مدت مشابه سال قبل 55 درصد و نسبت به میانگین بلند مدت 60 درصد کاهش دارد.
وی اضافه کرد: در این مدت بارش ها در مناطق شرقی استان از جمله شهرکرد، بروجن، بن و سامان، نسبت به میانگین بلند مدت تا 68 درصد کاهش داشته است.

آقای پارسا گفت: از ابتدای سال زراعی جاری بیشترین میزان بارش در شهرستان کوهرنگ 522 میلیمتر به ثبت رسید که این مقدار در دوره آماری 45 ساله این ایستگاه، از نظر کاهش بی سابقه است.

وی افزود: در سال زراعی گذشته میزان بارش در کوهرنگ، هزار و ۲۲۴ میلیمتر و در دوره بلند مدت هم هزار و ۲۴۸ میلیمتر ثبت شده است و برخی از ایستگاه‌های واقع در مناطق شرقی استان نظیر شهرکرد و بروجن، نخستین بارش مؤثر سال زراعی جاری به میزان بیش از پنج میلیمتر را در ۳۰ دی ماه ۹۶ دریافت کردند.

*استمرار کمبود بارش در چهارمحال و بختیاری:

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری می گوید: کمبود تجمعی بارش در این استان از مهرماه ۸۶ تا پایان فروردین امسال به بیش از هزار و 376 میلیمتر رسید.
شاهرخ پارسا افزود: در این مدت کاهش بارش تجمعی کوهرنگ به عنوان دومین قطب پر بارش کشور و سرچشمه رود‌خانه های زاینده رود و کارون، دو هزار و 997 میلیمتر ثبت شد.

وی گفت: بین شهرستان های چهارمحال و بختیاری، دو شهرستان بن و بروجن به ترتیب با 75 و 74 درصد کاهش بارش، بیشترین میزان کمبود بارش را از فروردین سال ۹۶ تا فروردین امسال داشته اند و با اینکه در سال زراعی جاری بیشترین مقادیر بارش استان در کوهرنگ به ثبت رسید؛ در حال حاضر این شهرستان با کمبود 66 درصدی بارش مواجه است.

*وضعیت بارش برف:

معاون توسعه و پیش بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: در مجموع در سال زراعی جاری، 178 سانتیمتر برف در ایستگاه کوهرنگ بارید و ارتفاع برف کلی، با کاهش حدود 42 سانتی متر نسبت به میانگین بلند مدت، به صفر رسیده است.

مهرداد قطره سامانی افزود: مدت زمان پوشش برف مساوی یا بیشتر از پنج سانتی متر از ابتدای سال زراعی تا ۲۱ فروردین ۹۷ این ایستگاه، ۵۸ روز بود که نسبت به میانگین بلندمدت، کاهش حدود ۴۹ روزی را نشان می دهد.

وی اضافه کرد: بررسی تغییرات مجموع آب حاصل از ذوب برف نسبت به مجموع بارندگی سالانه در ایستگاه کوهرنگ از سال ۱۳۷۸ تا پایان سال ۱۳۹۵ نشان می دهد که سهم بارش برف در این ایستگاه از بیش از ۵۰ درصد به کمتر و یا حدود ۲۵ درصد در سال های اخیر رسیده است.

*رتبه خشکسالی در کشور:

مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری می گوید: مطابق آمار ارائه شده از مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور (۲۱ فروردین ۹۷)، کاهش بارش در سال زراعی ۹۷-۹۶ موجب شد تا استان چهارمحال و بختیاری از نظر رتبه بندی بارش جزو استان‌های خشک کشور قرار گیرد.

ستار فرهادی افزود: در حال حاضر چهارمحال و بختیاری پنجمین استان پس از سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان و فارس است که دارای بیشترین درصد تغییر کاهشی بارش در کشور است.

*تغییرات دما:

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در خصوص تغییرات دما در این استان هم گفت: میانگین دمای استان در بازه زمانی اول مهر تا پایان اسفند ۹۶، حدود دو و دو دهم درجه سانتیگراد نسبت به میانگین بلند مدت افزایش داشته است.
شاهرخ پارسا افزود: در این مدت میانگین دمای روز‌های استان حدود دو و هفت دهم و میانگین دمای شب ها حدود یک و شش دهم درجه گرم تر شد.

وی اضافه کرد: همچنین در بین ایستگاه‌های استان، بیشترین افزایش دما در ایستگاه کوهرنگ به میزان سه درجه سانتیگراد دیده می‌شود.

آقای پارسا ادامه داد: فصل زمستان ۹۶ در مقایسه با زمستان سال‌های آماری (بلند مدت) سه و هفت دهم درجه سانتیگراد و نسبت به زمستان سال قبل، یک و هفت دهم درجه سانتیگراد گرم‎تر بوده است.

*حجم بارش در زیر حوضه زاینده رود کاهش یافته است:

هزار و ۹۲۳ کیلومتر مربع از مساحت حوضه آبریز زاینده رود و ۱۳هزار و ۶۴۲ کیلومتر مربع از مساحت حوزه آبریز کارون بزرگ در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.

معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: میانگین کمبود بارش در این بخش از حوضه از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ بیش از هزار و ۳۴۷ میلیمتر بود، از این رو در سال های اخیر و خشکسالی های مداوم، حدود دو میلیارد و 590 میلیون متر مکعب کمبود حجمی بارش در این بخش از حوضه رخ داد.

مهرداد قطره سامانی افزود: میانگین کمبود بارش در حوزه آبریز کارون بزرگ، از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ بیش از ۹۳۵ میلیمتر است.

وی گفت: با این شرایط در طی سال‌های اخیر و خشکسالی متوالی، حدود ۱۲ میلیارد و ۷۶۱ میلیون متر مکعب کمبود حجمی بارش را در این بخش از حوضه شاهد بودیم.

آقای قطره افزود: بر اساس آمار بلند مدت، بارش های بهار 22 درصد از سر جمع بارش های سال زراعی را شامل می شود که با توجه به آخرین پیش بینی فصلی صادر شده، میانگین بارش بهار 97 کمتر از حد طبیعی خواهد بود.

*دشت های کشاورزی به کانون گرد و غبار تبدیل شدند:

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: خشکسالی‌های پی در پی در سال های اخیر موجب کاهش رطوبت خاک و اُفت قابل ملاحظه آب های زیر زمینی و تبدیل برخی از دشت ها و مرغزار‌های استان به کانون های تولید گرد و غبار شده است.

شهرام احمدی افزود: از جمله مناطقی که این شرایط در آن ها در حال ظهور و گسترش است می توان به اراضی کشاورزی و مرغزار بخش جنوبی شهرکرد و دشت های واقع در مناطق جنوب شرقی استان از جمله دشت بروجن و دشت خانمیرزا اشاره کرد.

وی اضافه کرد: بررسی فراوانی وقوع تعداد روز‌های همراه با پدیده گرد و خاک بیانگر آن است که تا پایان سال۱۳۹۶ به طور متوسط 53 روز همراه با گرد و غبار در استان گزارش شده است.

*تأثیرات خشکسالی بر محیط زیست، مراتع و جنگل ها:

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: کاهش تولیدات مراتع، افزایش آتش سوزی، خشک شدن تالاب ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و سطحی و افزایش نرخ مرگ و میر در حیات وحش از اثرات مستقیم خشکسالی است.
شهرام احمدی افزود: در سال‌های گذشته به واسطه کاهش بارش بسیاری از چاه ها، چشمه ها و قنوات خشک شده اند و مهم ترین دشت های استان شامل شهرکرد، بروجن، فرادنبه، سفیددشت و خانمیرزا ممنوعه اعلام شدند.

وی گفت: با توجه به اینکه احتمال شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان بر اثر خشکسالی وجود دارد، این اداره کل با اقدامات پیشگیرانه در مناطق حفاظت شده نظیر ضد عفونی کردن آبشخور‌های حیات وحش از بروز این بیماری جلوگیری می‌کند.

*راهکار‌های منابع طبیعی برای جلوگیری از خشکسالی:

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هم با اشاره به خشکسالی‌های پیاپی در منطقه گفت: آبخیزداری و آبخوان داری یکی از برنامه‌های مدیریت خشکسالی و یک راه برون رفت از چالش آب است.

علی محمدی مقدم افزود: با اجرای این طرح ها می توان 50 درصد از نزولات آسمانی را در زمین نفوذ داد و ذخیره کرد.

وی با بیان اینکه دشت‌های کشاورزی استان دچار بحران شده است؛ اضافه کرد: با اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری می‌توان به احیای این دشت ها کمک کرد.

آقای محمدی مقدم، تغییر الگوی کشت را یکی دیگر از برنامه های مدیریت خشکسالی بیان کرد و افزود: در سال‌های تَرسالی در دشت خانمیرزا برنج و لوبیا و در دشت شهرکرد ذرت علوفه ای کشت می شد که لازم است با وجود خشکسالی و اُفت منابع زیرزمینی، الگوی کشت تغییر کند و گونه هایی با نیاز آب کمتر کشت شود.

وی گفت: طرح نکاشت (طرح تناوبی عدم کشت) یکی دیگر از راه‌های مبارزه با خشکسالی است.

آقای محمدی مقدم اضافه کرد: در این طرح، در دشتی که دارای یک هزار حلقه چاه است و آب را از زمین مکش می کند، به مدت یک سال به چاه ها استراحت داده می شود و به ازای آن به کشاورز یارانه پرداخت خواهد شد.

وی ادامه داد: سود حاصل از اجرای این طرح بیشتر است تا اینکه بخواهیم آب را 150 متر به بالا منتقل کنیم و به تولید محصولات کشاورزی بپردازیم.

آنچه مسلم است کشور با پدیده خشکسالی مواجه است و این وضعیت روز به روز تشدید می‌شود؛ پس پیشگیری از برخی اقدامات نادرست در حوضه های آبی و نهادینه شدن فرهنگ درست مصرف کردن آب در زندگی روزمره، موجب گذار تدریجی از شرایط خشکسالی و رسیدن به شرایط پایدار آبی می شود.